- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Διαμαρτυρόμενες για την ενδοοικογενειακή βία, οι γυναίκες του Αζερμπαϊτζάν βγαίνουν στους δρόμους και στα κοινωνικά δίκτυα

Κατηγορίες: Κεντρική Ασία και Καύκασος, Αζερμπαϊτζάν, Ανθρώπινα Δικαιώματα, Διαδηλώσεις, Μέσα των πολιτών, Φύλο & ισότητα

Γυναίκες διαμαρτύρονται για την οικιακή βία στο κεντρικό Μπακού του Αζερμπαϊτζάν. Φωτογραφία του Najaf Ruslanoglu, που χρησιμοποιείται με άδεια.

Στις 19 Σεπτεμβρίου, η 18χρονη Seljan Yagmur συνδέθηκε στο Facebook και είπε στον κόσμο για την ενδοοικογενειακή βία του πατέρα της. Στη δημοσίευσή [1] της, στηλίτευσε δημόσια τον πατέρα της για τη βίαιη συμπεριφορά του απέναντι σε εκείνη, στην αδερφή της και στη μητέρα τους. Η δημοσίευση αυτή έτυχε ευρείας προσοχής: ο πατέρας της Seljan, ο Fuad Gahramanli, τυχαίνει να είναι εξέχων ακτιβιστής της αντιπολίτευσης και αντιπρόεδρος του Κόμματος του Λαϊκού Μετώπου του Αζερμπαϊτζάν. Οι μισοί από όσους έκαναν σχόλια κάτω από την ανάρτηση της Seljan στο Facebook πίστευαν ότι έκανε το σωστό, ενώ άλλοι ισχυρίζονταν ότι ήταν ψυχικά άρρωστη, που προκάλεσε τη συμπεριφορά του πατέρα της.

Μέλη του πολιτικού κόμματος του πατέρα της τείνουν να βλέπουν τον Gahramanli ως θύμα.

Αυτό συμβαίνει επειδή στο συντηρητικό Αζερμπαϊτζάν η ενδοοικογενειακή βία θεωρείται αυστηρά ιδιωτική. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να βγει έξω από το νοικοκυριό, ανεξάρτητα από το κόστος. Με τη δημοσίευσή της, η Seljan είχε σπάσει διάφορα στερεότυπα: μια κόρη είχε εναντιωθεί στον πατέρα της, μίλησε για εκείνους, που είπαν στη μητέρα της να το κρατήσει μυστικό, και ντρόπιασε τον ηγέτη του κόμματος του πατέρα της, που δε μίλησε δημόσια για το ζήτημα. Σε αυτή την περίπτωση, το θύμα όχι μόνο έθεσε ανοιχτά το θέμα, αλλά πυροδότησε και μια συζήτηση σε εθνικό επίπεδο.

Σε μια σπάνια περίπτωση νίκης, ο Gahramanli παραιτήθηκε έκτοτε από την θέση του αναπληρωτή προέδρου του κόμματος, αν και δεν έχει ακόμη ζητήσει δημόσια συγγνώμη για τη συμπεριφορά του προς την οικογένειά του. Όμως η δημοσίευση έκανε κάτι παραπάνω από αυτό: προκάλεσε [2] μια μεγαλύτερη συζήτηση σχετικά με τη βία κατά των γυναικών στο Αζερμπαϊτζάν και τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αντιληπτή.

Πάνω από ένα μήνα μετά την δημοσίευση της Seljan, πολλές αναφορές για περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας έχουν αρχίσει να δημιουργούν πρωτοσέλιδα στο Αζερμπαϊτζάν. Μέσα σε διάστημα μόλις πέντε ημερών στις αρχές Οκτωβρίου, τα μέσα ενημέρωσης του Αζερμπαϊτζάν ανέφεραν 12 ξεχωριστές περιπτώσεις οικιακής κακοποίησης κατά των γυναικών, καθεμία από τις οποίες ανέφερε και μία αστυνομική αναφορά. Τέσσερις γυναίκες πέθαναν σε αυτές τις περιπτώσεις. Επιπλέον, το ανεξάρτητο ειδησεογραφικό πρακτορείο Mikroskop ανέφερε [3] ότι μόνο από τον Ιανουάριο έως τον Σεπτέμβριο του 2019, τα μέσα ενημέρωσης του Αζερμπαϊτζάν ανέφεραν 118 περιπτώσεις βίας και κακομεταχείρισης γυναικών. 33 από τα θύματα έχασαν τη ζωή τους ως αποτέλεσμα τραυματισμών, ενώ τα υπόλοιπα νοσηλεύονταν λόγω των τραυματισμών τους. Οι επιθέσεις με μαχαίρι είναι η κύρια αιτία τραυματισμών.

Οι Αζέροι μιλούν τώρα για την ενδοοικογενειακή βία στο διαδίκτυο και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Οι γυναίκες μοιράζονται τις ιστορίες τους με τα hashtags #qadınaşiddətəson (“βάλτε τέλος στη βία κατά των γυναικών”) και #Leylaüçünsusma (“μην παραμένετε σιωπηλοί για τη Leyla” μια αναφορά σε μια πρόσφατη περίπτωση όπου μια γυναίκα στο Μπακού μαχαιρώθηκε περισσότερες από δέκα φορές.) Και βγαίνουν και στους δρόμους. Στις 20 Οκτωβρίου, μια ομάδα ακτιβιστών της κοινωνίας των πολιτών διοργάνωσε δημόσια διαδήλωση στην πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν, Μπακού, με το σύνθημα “Μην το ανέχεστε! Βαδίστε! [5]” (#DözməYürüşEt). Στην περιγραφή της, η ομάδα έγραψε:

Son günlər Azərbaycanda qadınlara qarşı saysız-hesabsız zorakılıq halları və qətllər baş verməkdədir. Ailəsi tərəfindən döyülən, öldürülən, intihara sürüklənən qadınlar, maşın yolunda öldürülən süpürgəçi qadınlar barədə hər gün xəbərlər oxuyuruq. Baş verən bu vəhşiliklərə qarşı gəlmək üçün, qadınlara qarşı zorakılığa yox demək üçün, ictimaiyyətin və dövlətin bu problemə diqqətini cəlb etmək üçün biz […] Xurşudbanu Natəvan heykəlinin […] doğru yürüş keçiririk. Yürüşün sonunda bəyanat səsləndiriləcəkdir. Yürüş bu problemlərə biganə qalmayan hər kəs üçün açıqdır.

Πρόσφατα, έχουν σημειωθεί στο Αζερμπαϊτζάν αμέτρητες περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας και δολοφονίες γυναικών. Έχουμε διαβάσει τις ιστορίες γυναικών που έχουν ξυλοκοπηθεί, σκοτωθεί ή αναγκαστεί να αυτοκτονήσουν από τα μέλη της οικογένειάς τους ή τις πάτησαν με αυτοκίνητα. Ως εκ τούτου, θα βαδίσουμε από το άγαλμα της [ποιήτριας του Αζερμπαϊτζάν και κόρης των Χαν του Καραμπάχ] Khurshudbanu Natatan [6] […] για να υψώσουμε τις φωνές μας ενάντια σε αυτήν την κτηνωδία, να πούμε όχι στη βία κατά των γυναικών και να επιστήσουμε την προσοχή της κοινωνίας και του κράτους έναντι αυτών των προβλημάτων. Στο τέλος της πορείας, θα κάνουμε μια δήλωση σχετικά με το θέμα. Η πορεία είναι ανοιχτή σε όσους δεν είναι αδιάφοροι. Ένα από τα κύρια σλόγκαν της πορείας θα είναι “μην σιωπάτε ενάντια στη βία, μην ανέχεστε τη βία!

Αυτό δεν ήταν η πρώτη προοδευτική πορεία διαμαρτυρίας της χώρας φέτος για τα δικαιώματα των γυναικών. Η πρώτη διεξήχθη [7] στη Διεθνή Ημέρα της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου και αύξησε την ευαισθητοποίηση σχετικά με τη βία κατά των γυναικών, τους γάμους ανηλίκων και τις επιλεκτικές εκτρώσεις με βάση το φύλο στο Αζερμπαϊτζάν.

Ωστόσο, όταν μια μικρή ομάδα γυναικών του Αζερμπαϊτζάν και μερικοί άνδρες παρέλασαν και ζήτησαν τον τερματισμό της βίας κατά των γυναικών στις 20 Οκτωβρίου, ήρθαν αντιμέτωποι με την αστυνομική βία. Ορισμένες από αυτές τις σκηνές εμφανίζονται στην ακόλουθη αναφορά βίντεο από την υπηρεσία του BBC στο Αζερμπαϊτζάν:

Η θλιβερή ειρωνεία δεν χάθηκε από τους διαδηλωτές:

Να ‘μαι κι εγώ, μαθαίνω πως να πετάω στην οδό Torgovaya [όπου έλαβαν χώρα οι συλλήψεις]

Χωρίς σχόλια

Οι συμμετέχοντες στη διαδήλωση ζήτησαν επίσης από το Αζερμπαϊτζάν να υπογράψει τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Το Αζερμπαϊτζάν δεν έχει ακόμη υπογράψει τη σύμβαση, η οποία καλεί τις κυβερνήσεις να προστατεύσουν τις γυναίκες από όλες τις μορφές βίας, να καταπολεμήσουν την ενδοοικογενειακή βία και να προωθήσουν προληπτικά την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών. Τους υποχρεώνει επίσης να σχεδιάσουν ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο και πολιτικές για να βοηθήσουν τα θύματα της φυλετικής βίας και να συμμετάσχουν στη διεθνή συνεργασία για το σκοπό αυτό.

Αλλά η διαδήλωση άλλαξε κάτι. Μια μέρα αργότερα, ενδεχομένως λόγω της σκληρής δημόσιας κριτικής της επιθετικής αντίδρασης της αστυνομίας, η κυβερνητική Επιτροπή για την Οικογένεια, τις Γυναίκες και τα Παιδιά του Αζερμπαϊτζάν ανακοίνωσε [8] ότι είχε υποβάλει στο κοινοβούλιο πρόταση σχετικά με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης. Ωστόσο, η Επιτροπή δεν διευκρίνισε πότε ακριβώς είχε υποβάλει την πρόταση, ούτε τι ακριβώς περιείχε. Η Επιτροπή υποστηρίζει [9], παρά την μη κύρωση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, ότι εργάζεται ενεργά για την προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών μαζί με άλλα κυβερνητικά ιδρύματα.

Αλλά αρκεί αυτό; Αξίζει να σημειωθεί ότι, μολονότι ο νόμος του Αζερμπαϊτζάν για την ενδοοικογενειακή βία, που εγκρίθηκε το 2010, αναθέτει στην κυβέρνηση να χρηματοδοτήσει και να δημιουργήσει καταφύγια για τα θύματα, κάτι που δεν έχει συμβεί ακόμα. Στην πραγματικότητα, τα καταφύγια των γυναικών που λειτουργούν σήμερα στη χώρα δημιουργούνται και διευθύνονται από διάφορες ΜΚΟ. Ο εκπρόσωπος της κυβερνητικής επιτροπής είπε στο Mikroskop [10] ότι ο κύριος λόγος για την έλλειψη κρατικών χρηματοδοτήσεων είναι η έλλειψη πόρων.

Τελικά, ενώ η υπογραφή της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης θα είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, δεν θα αρκεί για να τερματιστεί μόνη της η ενδοοικογενειακή βία. Τα εδραιωμένα κοινωνικά πρότυπα και τα στερεότυπα φύλου θα πρέπει επίσης να αλλάξουν. Όπως δήλωσε σε πρόσφατη συνέντευξή της η Michelle Milford Morse [11], Αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Στρατηγικής για τα Κορίτσια και τις Γυναίκες των Ηνωμένων Εθνών, “Η βία κατά των κοριτσιών και των γυναικών οφείλεται σε μακροχρόνια και συστηματική ανισότητα των φύλων σε χώρες σε όλο τον κόσμο. Έχει τις ρίζες της σε διακρίσεις, διαφορές ισχύος και επιβλαβείς κοινωνικούς κανόνες. Και γι’ αυτό συνεχίζεται και σήμερα.”

Το Αζερμπαϊτζάν δεν αποτελεί εξαίρεση. Οι ανησυχητικοί αριθμοί που αναφέρει το Mikroskop είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Είναι πολύ πιθανό να υπάρχουν πολλά, πολλά άλλα εγκλήματα που διαπράττονται εναντίον γυναικών για τα οποία δεν γνωρίζουμε ακόμη — στο Αζερμπαϊτζάν, οι γυναίκες συχνά ενθαρρύνονται να παραμείνουν σιωπηλές και ποτέ να μην αναφέρουν τυχόν περιπτώσεις οικιακής κακοποίησης. Σύμφωνα με τα αρχεία [10] της προαναφερθείσας επιτροπής, υπάρχουν τουλάχιστον 800 περιπτώσεις διάφορων βίαιων “εγκλημάτων και διοικητικών παραβάσεων” κάθε χρόνο, αλλά φοβούνται ότι ακόμη και αυτοί οι αριθμοί δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματική κατάσταση ούτε τι ποσοστό αυτών είναι περιστατικά οικιακής βίας.

Ωστόσο, σε μια χώρα όπου η βία κατά των γυναικών είναι τόσο οξύ ζήτημα, μια πορεία για την ευαισθητοποίηση του προβλήματος υπόκειται σε επιθετική καταστολή της αστυνομίας. Ίσως αυτό να απαντά στο ερώτημα γιατί τα θύματα φοβούνται να πάνε στην αστυνομία κατά πρώτο λόγο.