- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Στο Twitter, αυτός ο Βραζιλιάνος συγγραφέας ρίχνει φως σε ιστορίες για τους μαύρους

· Σύνταξη Fernanda Canofre Μετάφραση Veroniki Bacharidi-Krikoni

Κατηγορίες: Λατινική Αμερική, Βραζιλία, Εθνότητα & φυλή, Εκπαίδευση, Ιδέες, Ιστορία, Λογοτεχνία, Μέσα των πολιτών, Ψηφιακός ακτιβισμός

Ale Santos, ερευνητής και συγγραφέας. Φωτογραφία: Paulinho, χρησιμοποιείται με άδεια.

Υπάρχει ένα δέντρο που μεγαλώνει στην Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την Αυστραλία και ονομάζεται μπαομπάμπ [1] (αδανσονία). Ορισμένοι αφρικανικοί λαοί πίστευαν ότι αν περπατούσες γύρω του, ξεχνούσες κάτι από τη ζωή σου. Πριν βάλουν τους αιχμαλώτους στα πλοία τους, οι δουλέμποροι τους ανάγκαζαν να κάνουν κύκλους γύρω από το δέντρο της λήθης, ώστε να αφήσουν πίσω τον πολιτισμό και τη ζωή τους.

Ο Βραζιλιάνος συγγραφέας Ale Santos αφηγείται αυτό το ανέκδοτο στον πρόλογο του βιβλίου του “Rastros da Resistência [2]” (“πορείες αντίστασης” στα πορτογαλικά), μια συλλογή 20 ιστοριών για μαύρους ήρωες της πραγματικής ζωής, που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο στη Βραζιλία.

Παρά τις ευρωπαϊκές προσπάθειες για την εξάλειψη των ταυτοτήτων και των ριζών των σκλάβων, αφηγείται ο Santos στο βιβλίο, μια προφορική παράδοση κρατούσε ζωντανή την ιστορία της Αφρικής και της διασποράς της. Ιστορίες όπως αυτή του μπαομπάμπ είναι πλέον ζωτικής σημασίας για να επαναπροσδιοριστούν οι πολιτιστικοί κόσμοι, που κάποτε θεωρούνταν χαμένοι. Γράφει:

Na África Ocidental, haviam os griots (ou djéli, na ortografia francesa), guardiões das tradições orais. Eles tinham uma posição de destaque e por vezes também excerciam outras funções, como as de mensageiros, arautos, conselheiros de guerra, artífices. Mas, mais importante, eram registros vivos dos principais acontecimentos de seu povo.

Στη Δυτική Αφρική, υπήρχαν οι γκριό (ή djéli στα γαλλικά), φύλακες της προφορικής παράδοσης. Κατείχαν εξέχουσα θέση και μερικές φορές επίσης είχαν κι άλλα καθήκοντα: αγγελιοφόροι, κήρυκες, σύμβουλοι πολέμου, τεχνίτες. Αλλά, το σημαντικότερο, ήταν τα ζωντανά αρχεία των κυριότερων γεγονότων του λαού τους.

Το βιβλίο ήταν το αποτέλεσμα ενάμισι έτους έρευνας από το λογαριασμό στο Twitter του Santos, @savagefiction [3], που είναι γνωστός στη Βραζιλία για θέματα που αφορούν την Αφρική και την ιστορία της διασποράς της.

Ο Santos άρχισε αρχικά να διηγείται αυτά τα ιστορικά γεγονότα στο WhatsApp σε μικρές ομάδες με τους φίλους του. Τον Ιούνιο του 2018, αποφάσισε να μεταφέρει την αφήγηση στο Twitter. Μια ανάρτηση σχετικά με τη γενοκτονία 8-10 εκατομμυρίων ανθρώπων στη σημερινή Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό μεταξύ τελών του 19ου και αρχών του 20ου αιώνα, που διαπράχθηκε από τον Λεπόλδο Β’ του Βελγίου, ήταν η πρώτη ανάρτηση του Santos που έγινε viral:

Υπάρχει τόσο μεγάλη ιστορική αδικία εναντίον του αφρικανικού λαού, ώστε είναι λάθος να θεωρούμε το εβραϊκό Ολοκαύτωμα το μεγαλύτερο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Ο Λεοπόλδος Β’ ήταν ένα πολύ πιο αιμοδιψές τέρας. Αυτή η ανάρτηση είναι μεν λυπηρή, αλλά απαραίτητη για όσους δε γνωρίζουν ακόμα το ολοκαύτωμα του Κονγκό.

Ο Santos έπειτα συνειδητοποίησε ότι οι ιστορίες ήταν ένα ισχυρό όπλο γνώσης. Μετά την ανάρτηση για τον βασιλιά Λεοπόλδο, έγραψε για τους ζωολογικούς κήπους ανθρώπων, όπου εκθέτονταν σαν ζώα ντόπιοι από περιοχές, που αποικήθηκαν από Ευρωπαίους:

Οι Ευρωπαίοι πρέπει να είναι ενθουσιασμένοι με την έλλειψη ιστορικής μνήμης στις αποικισμένες χώρες. Είναι εύκολο να ξεχάσουμε το σκληρό και καταστροφικό παρελθόν, όταν κανείς δεν μιλάει γι’ αυτό. Αυτή η ανάρτηση είναι για όσους δε γνωρίζουν για τους απάνθρωπους ρατσιστικούς ζωολογικούς κήπους, που υπήρχαν σε όλο τον κόσμο.

Ο Santos επικεντρώνεται κυρίως σε λιγότερο γνωστές ιστορικές φυσιογνωμίες της Βραζιλίας, όπως ο Dragão do Mar («δράκος της θάλασσας»), ηγέτης εργαζομένων σε σχεδίες, που σταμάτησαν το εμπόριο δουλείας στη βορειοανατολική πολιτεία Σεαρά, και η Tereza de Benguela [8], βασίλισσα ενός κιλόμπο (οικισμοί από τους αποικιακούς χρόνους, των οποίων οι κάτοικοι ήταν κυρίως άνθρωποι που είχαν ξεφύγει από δουλεία). Μια φορά, έγραψε για την πολιτική λεύκανσης [9] του πληθυσμού στις αρχές του 20ού αιώνα στη Βραζιλία ή για γεγονότα όπως η μαζική δολοφονία 111 κρατουμένων [10] σε φυλακή του Σάο Πάολο το 1992.

Πολλοί άνθρωποι δεν το γνωρίζουν, αλλά η Βραζιλία έχει ιστορίες για ανθρώπους υπέρ της κατάργησης της δουλείας, που θα έκαναν οποιοδήποτε μαύρο να ανατριχιάσει και να υψώσει περήφανα μια προγονική φλόγα για τον αγώνα μας. Θα πω για έναν από αυτούς σε αυτή την ανάρτηση, για έναν άφοβο πολεμιστή γνωστό ως μυθολογικό θηρίο: τον Dragão do Mar (δράκο της θάλασσας)

Το 2003, ένας νόμος [13] καθιστούσε την αφροβραζιλιάνικη ιστορία και πολιτισμό υποχρεωτικό μάθημα στο εθνικό πρόγραμμα σπουδών. Δεκαέξι χρόνια μετά, δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί σε όλα τα σχολεία, συνήθως εξαρτώμενος από μεμονωμένες πρωτοβουλίες. [14]

Η Βραζιλία ήταν η τελευταία χώρα στο δυτικό ημισφαίριο που κατάργησε τη δουλεία το 1888 και ο μεγαλύτερος αποδέκτης Αφρικανών δούλων: η βάση δεδομένων Slave Voyages [15] αναφέρει ότι 5.099.816 άνθρωποι αποβιβάστηκαν ως δούλοι στη χώρα από τη δεκαετία του 1500 μέχρι το 1875.

Όπως ανέφερε ο Santos στο Global Voices μέσω WhatsApp, υπάρχει η ατυχής παράδοση αφήγησης της ιστορίας από την οπτική γωνία των αποικιστών. Ο ευρωκεντρισμός άφησε βαθιά σημάδια σε κάθε χώρα, που βίωσε την αποικιοκρατία, η οποία έκλεψε την ποικιλομορφία και τον πολιτισμό τους, λέει.

Contar as narrativas que vivem à margem da historiografia é dar uma nova dignidade para esses povos, recolocar eles dentro da importância, em um movimento democrático, um ambiente onde todos se sintam valorizados.

Realmente, isso impacta no indivíduo. Vai impactar como a sociedade enxerga esse indivíduo, isento de estereótipos, reconhecendo a sua ancestralidade, reconhecendo seu valor cultural dentro da sociedade, de qualquer democracia.

Το να πούμε τις ιστορίες που υφίστανται στο περιθώριο της ιστοριογραφίας σημαίνει ότι δίνουμε στους ανθρώπους μια νέα αξιοπρέπεια, αποκαθιστούμε τη σημασία τους, σε μια δημοκρατική κίνηση, ένα περιβάλλον όπου όλοι αισθάνονται ότι είναι ευπρόσδεκτοι.

Πραγματικά, αυτό επηρεάζει το άτομο. Έχει αντίκτυπο στον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία βλέπει αυτό το άτομο, χωρίς στερεότυπα, αναγνωρίζοντας την καταγωγή τους, την πολιτιστική αξία τους μέσα στην κοινωνία, σε οποιαδήποτε δημοκρατία.

Ο Santos έλαβε επίσης έπαινο από τον Βραζιλιάνο ράπερ Emicida. Ο ράπερ συγκρίνει τη διαγραφή της μαύρης ταυτότητας και της παράδοσης από το σύστημα δουλείας με το να περπατάς τριγύρω κοιτώντας μόνο τη σκιά σου χωρίς καμία ανάκλαση στον καθρέφτη.

O racismo estrutural mira corpos não brancos, o cultural tem como alvo nosso imaginário. É ali onde ele tenta te derrubar antes que você suba no ringue. Num esforço conjunto, ambos tentam fazer com que a frase de René Descartes – “Penso, logo existo” – não faça sentido algum para você. Os seres humanos inventaram quem eles são graças à habilidade de moldar o imaginário de nossos iguais através de histórias.

Ο διαρθρωτικός ρατσισμός στοχεύει σε μη-λευκά άτομα, ο πολιτισμός στοχεύει στο φαντασιακό μας. Είναι εκεί και προσπαθεί να σε βγάλει εκτός, πριν μπορέσεις καν να μπεις στο “παιχνίδι”. Σε μια κοινή προσπάθεια, προσπαθούν και οι δύο να διασφαλίσουν ότι η φράση του Ντεκάρτ – “Σκέφτομαι, άρα υπάρχω” – δεν έχει κανένα νόημα για εσένα. Ανθρώπινα όντα εφηύραν ποιοι είναι χάρη στην ικανότητά τους να διαμορφώνουν το φαντασιακό μας μέσα από ιστορίες.