Ανακαλύφθηκε “Βυζαντινή Πομπηία” στην Θεσσαλονίκη, αλλά η κυβέρνηση ενδιαφέρεται για την κατασκευή του Μετρό

Thessaloniki Metro Construction 07

Εργοτάξιο του Μετρό Θεσσαλονίκης όπως φαίνεται μέσα από το τούνελ. Wikimedia Commons, χρήστης Geraki, CC-A-SA 3.0


Μια αρχαιολογική ανακάλυψη ύψιστης σημασίας στο εργοτάξιο του σταθμού Βενιζέλου στο Μετρό Θεσσαλονίκης έχει κάνει ιδιαίτερη αίσθηση στους κύκλους των αρχαιολόγων ανά την υφήλιο, με κυβερνητική όμως απόφαση η ακεραιότητα των ευρημάτων κινδυνεύει, ξεσηκώνοντας κύμα διαμαρτυριών από ειδήμονες και κοινή γνώμη.

Ο Μητροπολιτικός Σιδηρόδρομος Θεσσαλονίκης (ή Μετρό Θεσσαλονίκης) είναι ένα υπό κατασκευή υπόγειο αστικό σύστημα μεταφοράς σταθερής τροχιάς στη Θεσσαλονίκη. Θα είναι το πρώτο αυτόματο σύστημα μετρό (χωρίς οδηγούς) στην Ελλάδα. Οι εργασίες κατασκευής ξεκίνησαν στα τέλη Ιουνίου του 2006. Η περίοδος κατασκευής υπολογιζόταν αρχικά στα 6,5 χρόνια, με ολοκλήρωση του έργου τον Οκτώβριο του 2012, συμβολική ημερομηνία που θα συνέπιπτε με τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της πόλεως στις 26 Οκτωβρίου 1912. Τον Σεπτέμβριο του 2018, παρουσιάστηκε στη ΔΕΘ ο πρώτος συρμός του μετρό Θεσσαλονίκης. Έπειτα και από πρόσφατη ανακοίνωση του νυν πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, το μετρό αναμένεται να λειτουργήσει τον Απρίλιο του 2023. Η καθυστέρηση και το ατελείωτο έργο του Μετρό Θεσσαλονίκης αποτελεί συχνά αντικείμενο σάτιρας μεταξύ Αθηναίων και Θεσσαλονικέων.

Η “Βυζαντινή Πομπηία” αποκαλύπτεται

Κατά την κατασκευή του Μετρό Θεσσαλονίκης στον υπό διαμόρφωση Σταθμό Βενιζέλου, βρέθηκαν αρχαιολογικά ευρήματα υψηλής σημαντικότητας. Σε βάθος 5,4 μέτρων αναδείχθηκε η ρωμαϊκή λεωφόρος Decumanus Maximus, μαζί με καταστήματα και σπίτια, τα οποία βρίσκονταν κατά μήκος της αρχαίας Εγνατίας οδούΑποκαλύφθηκαν επίσης σε άλλους υπό κατασκευή σταθμούς του μετρό ένας θησαυρός ολόχρυσων – όχι μόνο – 750 κοσμημάτων και πάνω από 2.700 ταφές στο ανατολικό και δυτικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης. Στις 270 από αυτές βρέθηκαν κτερίσματα με κοσμήματα ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων.

Τα αρχαιολογικά ευρήματα παρουσιάστηκαν από την Πολυξένη Βελένη, γενική Έφορο Αρχαιοτήτων και πρώην διευθύντρια του αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, στην εισήγησή της κατά την 32η επιστημονικής συνάντησης για το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη, αποκαλύπτοντας νέα δεδομένα για την ελληνιστική Θεσσαλονίκη.

Αρχαιολογικοί κύκλοι παγκοσμίως χαρακτήρισαν την ανακάλυψη ως “Βυζαντινή Πομπηία“.

Η κυβέρνηση θέλει να μετακινήσει τα αρχαία

Μετά την εύρεση των αρχαιοτήτων το 2013, ο τότε Αναπληρωτής Υπουργός Πολιτισμού της Νέας Δημοκρατίας Κώστας Τζαβάρας εξέδωσε υπουργική απόφαση για την απόσπαση των αρχαιοτήτων για τη συνέχιση των εργασιών κατασκευής του Μετρό. Η εφαρμογή της, ωστόσο, αποτράπηκε από την αντίδραση αρχαιολόγων και κατοίκων, ενώ ο τότε δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας ζητώντας την αναστολή και ακύρωση της απόφασης. Το ΣτΕ έκανε δεκτή την προσφυγή και επέβαλε την παύση των εργασιών απομάκρυνσης.

Μετά την ενδιάμεση διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και τις βουλευτικές εκλογές του 2019 και την επικράτηση του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας, το θέμα των αρχαίων στο σταθμό Βενιζέλου ήρθε ξανά στο φως της δημοσιότητας. Ο περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας Απόστολος Τζιτζικώστας, μετά τη σύσκεψη του πρωθυπουργού με εκπροσώπους φορέων στο Υφυπουργείο Μακεδονίας-Θράκης (ΥΜΑΘ) δήλωσε:

Όσον αφορά το μετρό της Θεσσαλονίκης, ιδιαίτερα μετά τις αποκαλύψεις της αναδόχου εταιρείας προτείναμε λύσεις από την πρώτη στιγμή ως Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και επιμένουμε στην θέση αυτή ότι θα πρέπει να συνυπάρξουν αρχαία και μετρό. Να γίνει δηλαδή μία στάση – μουσείο, αλλά για να γίνει αυτό θα πρέπει τα αρχαία να αποσπαστούν, να ολοκληρωθεί η στάση του μετρό και στη συνέχεια να επανατοποθετηθούν.

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, που παραχώρησε στην Αθήνα, ερωτήθηκε για το θέμα των αρχαίων του σταθμού Βενιζέλου του μετρό Θεσσαλονίκης. Δήλωσε πως “η ίδια και το Υπουργείο Υποδομών δεν έχουν πάρει κάποια απόφαση” και ότι “όταν έρθει η ώρα, θα το αντιμετωπίσουμε”.

Και ο νυν Δήμαρχος Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνος Ζέρβας και εκπρόσωποι επιμελητηρίων και παραγωγικών φορέων της Θεσσαλονίκης τάχθηκαν υπέρ της απόσπασης και επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων της Βενιζέλου.

H διατήρηση των μνημείων σημαίνει ουσιαστικά την εγκατάλειψη των κατασκευών στον κεντρικό σταθμό και τον κίνδυνο να τιναχτεί στον αέρα ολόκληρο το πρόγραμμα, που χρηματοδοτείται από την ΕΕ και αποτελεί ένα από τα λίγα μεγάλα δημόσια έργα στην ασθμαίνουσα ελληνική οικονομία.

Αντιδράσεις από την κοινωνία και επιστημονικούς φορείς εσωτερικού και εξωτερικού

Πολιτικοί της αντιπολίτευσης, αρχαιολόγοι και πολίτες έχουν καταγγείλει τα σχέδια της ελληνικής κυβέρνησης για την εκτόπιση των εύθραυστων αρχαιολογικών ευρημάτων.

Κατά της απόφασης της κυβέρνησης να προχωρήσει στην απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων που βρέθηκαν στον σταθμό Βενιζέλου του Μετρό Θεσσαλονίκης τάσσονται οι φοιτητές του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, ενώ και η Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία απευθύνει έκκληση προς τον πρωθυπουργό για τα αρχαία της στάσης Βενιζέλου στο μετρό Θεσσαλονίκης.

Ο βυζαντινολόγος Paolo Odorico, διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών της Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales του Παρισιού, ο οποίος είχε επισκεφθεί τα ευρήματα του σταθμού Βενιζέλου το 2013, υποστηρίζει ότι η αποκόλληση της Μέσης Oδού της βυζαντινής Θεσσαλονίκης, θα καταστρέψει ανεπιστρεπτί την οικοδομική αυθεντικότητα των αρχαιοτήτων του μνημειακού συνόλου, αξία που προστατεύεται από το διεθνές δίκαιο και την ελληνική νομοθεσία.

Αυτό που έφεραν στο φως οι εργασίες για το μετρό είναι η βυζαντινή Πομπηία! Το καταλαβαίνετε; Και σκοπεύετε να την ξεκολλήσετε, για να την επανακολλήσετε αργότερα; Τρελαθήκατε; Θα κάνετε τις αρχαιότητές σας Lego; Σκοπεύετε να στήσετε τη βυζαντινή Disneyland; Να μας το πείτε! Και να αναλάβετε τις ευθύνες σας.

Επιστολή προς τον πρωθυπουργό απέστειλε ο πρώην δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης, ως εκπρόσωπος της νεοσύστατης “Κίνησης Πολιτών Θεσσαλονίκης για την Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς“, αναφορικά με τα αρχαία του Μετρό στο σταθμό Βενιζέλου. Η ίδια Κίνηση Πολιτών ανέλαβε και προωθεί μία εκστρατεία συλλογής υπογραφών μέσω διαδικτύου με τίτλο “Να σώσουμε τα αρχαία του σταθμού Βενιζέλου στην Θεσσαλονίκη”.

Η Europa Nostra, ο πανευρωπαϊκός οργανισμός για την Πολιτιστική Κληρονομιά, αναγνωρισμένος σύμβουλος και μη κυβερνητικός εταίρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Συμβουλίου της Ευρώπης και της UNESCO, απευθύνθηκε προς το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο με επιστολή της, με την οποία τάχθηκε υπέρ της παραμονής των αρχαιοτήτων στο σταθμό Βενιζέλου του μετρό Θεσσαλονίκης.

Στο ΚΑΣ η μελέτη για τα αρχαία της Βενιζέλου

Η απόφαση για την τελική τύχη των αρχαίων ανατέθηκε στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) ύστερα από συνεδρίαση των μελών του. Η σχετική μελέτη από στελέχη της “Αττικό Μετρό” προβλέπει την απόσπαση των αρχαιοτήτων, που έχουν βρεθεί στο σημείο, την κατασκευή του σταθμού και την επανατοποθέτησή τους. Η συζήτηση του ΚΑΣ ήταν μαραθώνια, καθώς διήρκεσε περί τις 14 ώρες, και τελικώς εγκρίθηκε η πρόταση της “Αττικό Μετρό” και μάλιστα με ευρεία πλειοψηφία (13 μέλη υπέρ και 2 κατά, ενώ δύο μέλη αποχώρησαν).

Ο βουλευτής της ΝΔ Στράτος Σιμόπουλος λίγη ώρα μετά την ολοκλήρωση της μαραθώνιας συνεδρίασης και την ανακοίνωση της απόφασης, χαιρέτισε τη συγκεκριμένη απόφαση του ΚΑΣ, ενώ και ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Κώστας Καραμανλής, φάνηκε ικανοποιημένος από αυτήν.

Ο πρώην υφυπουργός Πολιτισμού Κώστας Στρατής του ΣΥΡΙΖΑ σημειώνει με ανάρτησή του στο facebook:

Η γνώμη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου προεξοφλήθηκε από τον πρωθυπουργό σε ζωντανή μετάδοση στη ΔΕΘ. Παραπέμποντας σε τριτοκοσμικό σουλτανάτο. Σίγουρα πάντως όχι σε κράτος που θέλει να λέγεται σύγχρονο, ευνομούμενο, ευρωπαϊκό.

Αντιδράσεις και με διαδηλώσεις και σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης από απλούς πολίτες:

Ενώ το περιοδικό HOT DOC καταγγέλλει:

Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ) με δελτίο Τύπου τάχθηκε κατά της απόφασης του ΚΑΣ, αναφέροντας ότι η γνωμοδότηση αποτελεί μαύρη σελίδα για την Αρχαιολογία, και ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να προσφύγει σε διεθνείς οργανισμούς, αλλά και στο Συμβούλιο της Επικρατείας.

Η παράταξη “Ενωτική Αγωνιστική Κίνηση” των εργαζομένων στο υπουργείο Πολιτισμού εντόπισε την μελέτη ανασχεδιασμού του Σταθμού Βενιζέλου με “in situ” διατήρηση των αρχαίων στο μετρό και την έδωσε στη δημοσιότητα. Για αυτή την ίδια μελέτη τόσο η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη όσο και ο πρόεδρος της “Αττικό Μετρό” Νίκος Ταχιάος αμφισβήτησαν την ίδια την ύπαρξή της, κάνοντας λόγο για “δήθεν λύση” αλλά και για “ανύπαρκτη μελέτη”.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.