[1]Μέλη της γιουγκοσλαβικής οικογένειας Mandić (Oleg, 11 ετών τότε, η μητέρα του, Nevenka, και η γιαγιά Olga) με Σοβιετικούς στρατιώτες στο Άουσβιτς, έπειτα από την απελευθέρωση του στρατοπέδου συγκέντρωσης στις 27 Ιανουαρίου 1945. Πηγή: znaci.net, ελεύθερη χρήση.
Το κείμενο αυτό αρχικά εμφανίστηκε στο Ειδησεογραφικό Πρακτορείο Meta.mk [2], εγχείρημα του Ιδρύματος Metamorphosis. Μια επιμελημένη του εκδοχή δημοσιεύεται παρακάτω βάσει συμφωνίας διαμοιρασμού περιεχομένου.
Ο ΟΗΕ έχει ανακηρύξει την 27η Ιανουαρίου Διεθνή Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος, εις μνήμη της γενοκτονίας περισσότερων από 6 εκατομμυρίων Εβραίων και 11 εκατομμυρίων άλλων από το ναζιστικό καθεστώς και τους συνεργάτες του κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Την ημέρα αυτή το 1945, το Άουσβιτς-Μπιρκενάου, το μεγαλύτερο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης, απελευθερώθηκε από τον Κόκκινο Στρατό.
Το Άουσβιτς [3] ήταν ένα συγκρότημα περισσότερων από 40 στρατοπέδων συγκέντρωσης και εκτέλεσης της Ναζιστικής Γερμανίας στην κατεχόμενη νότια Πολωνία, κοντά στην πόλη Οσβιέτσιμ. Από τους 1,3 εκατομμύριο ανθρώπους που μεταφέρθηκαν στο Άουσβιτς από το άνοιγμά του το Μάιο του 1940, 1,1 εκατομμύριο δολοφονήθηκαν με δηλητηριώδη αέρια, πείνα, εξάντληση, ασθένειες, μεμονωμένες εκτελέσεις ή ξυλοδαρμούς, και ως αποτέλεσμα ιατρικών πειραμάτων.
Μόνο στο στρατόπεδο αυτό, δολοφονήθηκαν 960.000 Εβραίοι, 74.000 μη-Εβραίοι Πολωνοί, 21.000 Ρομά, 15.000 Σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου και έως και 15.000 άλλοι Ευρωπαίοι.
Οι περισσότεροι αιχμάλωτοι μεταφέρθηκαν στο Άουσβιτς με ειδικά βαγόνια μεταφοράς σε βοϊδάμαξες με λίγο άχυρο στο πάτωμα.
Οι παρακάτω φωτογραφίες ανήκουν σε διάφορα μουσεία στην πρώην Γιουγκοσλαβία και ψηφιοποιήθηκαν από το διαδικτυακό αρχείο Znaci.net [4].
[5]Αιχμάλωτοι μεταφέρονται στα ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου σε βαγόνια τρένου, που χρησιμοποιούνταν ως βοϊδάμαξες. Φωτογραφία: znaci.net, ελεύθερη χρήση.
[6]Γυναίκες και παιδιά με το αστέρι του Δαβίδ, υποχρεωτικό για τους Εβραίους από τους Ναζί, στέκονται στο σιδηροδρομικό σταθμό του Άουσβιτς. Φωτογραφία: znaci.net, ελεύθερη χρήση.
Το συγκρότημα του στρατοπέδου εξόντωσης του Άουσβιτς περιβαλλόταν από έναν φράκτη από τσιμεντένιους στύλους και συρματόπλεγμα υψηλής τάσης. Μόνο 144 αιχμάλωτοι κατάφεραν να δραπετεύσουν από εκεί, όσο λειτουργούσε.
Αφότου οι κρατούμενοι εξέρχονταν από τις αμαξοστοιχίες, οι Ναζί φύλακες του στρατοπέδου τους διαχώριζαν ανά φύλο, ενώ έβαζαν τα παιδιά μαζί με τις γυναίκες.
[7]Τσιμεντένιοι στύλοι και συρματόπλεγμα υψηλής τάσης στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς έχουν διασωθεί ως κομμάτι του Κρατικού Μουσείου Άουσβιτς-Μπιρκενάου. Φωτογραφία: znaci.net, ελεύθερη χρήση.
Μετά από αυτό, χώριζαν τους άρρωστους και ανάπηρους από όσους μπορούσαν να εργαστούν. Πολλοί από την πρώτη ομάδα στέλνονταν σε θαλάμους αερίου πριν καταχωρηθούν στα βιβλία του στρατοπέδου, γι’ αυτό και ο συνολικός αριθμός των θυμάτων και η ταυτότητά τους παραμένεουν άγνωστοι.
Οι αιχμάλωτοι, που επιλέγονταν για καταναγκαστικά έργα, υφίσταντο εξαθλιωτικές διαδικασίες, οι οποίες περιελάμβαναν τατουάζ με αύξοντα αριθμό, ξύρισμα κεφαλής και κατάσχεση όλων των πενιχρών προσωπικών τους αντικειμένων, συμπεριλαμβανομένων των ρούχων τους, τα οποία αντικαθίσταντο με ριγωτές στολές.
Τα μέλη των σωμάτων των δολοφονημένων θυμάτων επίσης εξυπηρετούσαν εμπορικό σκοπό. Ανθρώπινα μαλλιά χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή υφάσματος, οστά και δέρμα μετατρέπονταν σε φρικιαστικά σουβενίρ. Ομάδες αιχμαλώτων αναγκάζονταν να ψάχνουν στα πτώματα για χρυσά δόντια ή άλλα αντικείμενα κρυμμένα στα σώματα.
Μια άλλη μορφή ακραίας εκμετάλλευσης ήταν η χρήση κρατουμένων σε θανατηφόρα πειράματα, όπως έλεγχος όπλων μαζικής καταστροφής και μέθοδοι για την προώθηση της ναζιστικής φυλετικής ιδεολογίας.
Η αποκομιδή των λειψάνων των θυμάτων ήταν μια μεγάλη υλικοτεχνική πρόκληση για το ναζιστικό εργοστάσιο θανάτου. Πέντε κρεματόρια, των οποίων οι κάμινοι έκαιγαν 24 ώρες το 24ωρο, κατασκευάστηκαν στο Άουσβιτς-Μπιρκενάου. Το στρατόπεδο τυλιγόταν συχνά σε ένα παχύ πέπλο καπνού. Επιζώντες αργότερα κατέθεσαν ότι περνούσαν μήνες, που δεν έβλεπαν το φως του ήλιου.
Πριν από την αποχώρησή τους από το στρατόπεδο τα Χριστούγεννα το 1944, οι Ναζί ανατίναξαν μερικές εγκαταστάσεις, σε μια προσπάθεια να καλύψουν τα εγκλήματά τους.
[8]Προσκλητήριο νεοαφιχθεισών γυναικών κρατουμένων στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπιρκενάου. Φωτογραφία: znaci.net, ελεύθερη χρήση.
[9]Όλα τα υπάρχοντα των κρατουμένων τους αφαιρούνταν και τα μετέφεραν σε μια αίθουσα του στρατοπέδου ονόματι “Καναδάς”. Φωτογραφία: znaci.net, ελεύθερη χρήση.
[10]Πτέρυγα 10 στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς, όπου Ναζί γιατροί διεξήγαγαν πειράματα σε ανθρώπους. Φωτογραφία: znaci.net, ελεύθερη χρήση.
Ναζί προς υποχώρηση κουβαλούσαν μερικούς κρατουμένους μαζί τους, σε μια πορεία θανάτου, σκοπός της οποίας ήταν να τους αφήσουν να πεθάνουν από εξάντληση και πείνα. Αρκετές χιλιάδες παρέμειναν ή επέστρεψαν στο στρατόπεδο, όπου βρήκαν φαγητό στις αποθήκες. Περίπου ένας στους πέντε πέθανε, προτού φτάσουν οι Σοβιετικοί αρκετές μέρες αργότερα.
Οι μονάδες του Κόκκινου Στρατού απελευθέρωσαν περίπου 4.800 αιχμαλώτους από το Άουσβιτς. Μεταξύ αυτών, υπήρχαν 108 Γιουγκοσλάβοι, συμπεριλαμβανομένων των μελών της οικογένειας Mandić [11]. Ήταν από τη Ριέκα της Κροατίας, η οποία καταλήφθηκε αρχικά από Ιταλούς φασίστες και στη συνέχεια από Ναζί κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Το Μάιο του 1944, οι Ναζί συνέλαβαν τον 10χρονο Oleg Mandić μαζί με τη μητέρα και τη γιαγιά του. Ο πατέρας και ο παππούς του είχαν μπει στους παρτιζάνους, το γιουγκοσλαβικό κομουνιστικό αντιφασιστικό στρατό αντίστασης. Μετά από αρκετούς μήνες σε φυλακές της Κροατίας και της Ιταλίας, μεταφέρθηκαν στο Άουσβιτς ως “πολιτικοί κρατούμενοι”. Επέζησαν οκτώ μήνες στο στρατόπεδο θανάτου.
Ο Oleg πέρασε δύο μήνες δουλεύοντας στις γυναικείες πτέρυγες, αλλά, όταν οι Ναζί διαπίστωσαν ότι είχε κλείσει τα 11, τον μετέφεραν στον ανδρικό θάλαμο. Όταν ανέπτυξε πυρετό λόγω άγχους, στάλθηκε στο ιατρείο, όπου διεξήγε πειράματα ο αξιωματικός των SS Γιόζεφ Μένγκελε. [12] Κατά τη διάρκεια αρκετών εβδομάδων, έμαθε να “πειράζει” το θερμόμετρο και επινόησε κι άλλες στρατηγικές για να διατηρήσει το ενδιαφέρον στο πρόσωπό του ως υποκείμενο παρατήρησης.
Ο Oleg Mandić, η μητέρα του, Nevenka, και η γιαγιά Olga ήταν οι τελευταίοι κρατούμενοι, που έφυγαν ζωντανοί από το Άουσβιτς.
Η ταινία παρακάτω, την οποία ο Mandić είδε κατά τη διάρκεια επίσκεψης στο Άουσβιτς μόλις 20 χρόνια μετά την απελευθέρωσή του, απεικονίζει τη στιγμή, που η οικογένεια έλαβε επιστολή από τον βοηθό του Στάλιν Nikolai Bulganin [13], που διέταζε τη μεταφορά τους στη Μόσχα με φορτηγό μέσω Κρακοβίας. Στη σοβιετική πρωτεύουσα, εντάχθηκαν σε γιουγκοσλαβική αντιπροσωπεία, που επισκεπτόταν την πόλη, με επικεφαλής τον αρχηγό της αντίστασης Γιόζιπ Μπροζ Τίτο, ο οποίος επέστρεψε μαζί τους στο Βελιγράδι με αεροπλάνο την 1η Μαΐου 1945.
Ο Mandić, ο οποίος είναι τώρα 86 ετών [14], αφιέρωσε τη ζωή του στην προώθηση της αλήθειας για το Ολοκαύτωμα. Ηγήθηκε μιας αντιφασιστικής ΜΚΟ στην Opatija της Κροατίας, διοργάνωσε έκθεση και έδωσε διαλέξεις και συνεντεύξεις σε διάφορες [15] γλώσσες. Συμμετέχει επίσης σε ετήσιες ομαδικές επισκέψεις στο μουσείο του Άουσβιτς την ημέρα της απελευθέρωσης του στρατοπέδου.
Το 2015, με την ευκαιρία της 70ής επετείου της απελευθέρωσης, είπε ότι εξακολουθεί να αισθάνεται ρίγη, όταν σκέφτεται “την ιδέα ότι ένας ανθρώπινος νους αφιερώθηκε στην επινόηση μιας βιομηχανικής παραγωγής θανάτου”.