Στιγμιότυπο οθόνης που ελήφθη στις 6 Φεβρουαρίου από έναν χάρτη [1] που συλλαμβάνει παγκόσμια δεδομένα για την εκδήλωση του κορωνοϊού 2019n-CoV.
Δεδομένου ότι ο ιός 2019n-CoV, γνωστός ως κορωνοϊός της Γουχάν, έγινε πρωτοσέλιδο σε ολόκληρο τον κόσμο στα τέλη Ιανουαρίου, δεν έχει ακόμη απαντηθεί μια βασική ερώτηση: πόσα άτομα έχουν μολυνθεί ή έχουν πεθάνει από τον κορωνοϊό; Ενώ η κινεζική κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι είναι διαφανής στην ανταλλαγή πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο, υπάρχουν πολλοί λόγοι για να αμφισβητηθούν οι επίσημοι αριθμοί.
Το σύστημα κινεζικών διοικητικών ποσοστώσεων: μια συνταγή για κάλυψη
Στην Κίνα, ο έλεγχος της επίσημης αφήγησης σχετικά με τις κρίσεις θεωρείται πρωταρχικής σημασίας για την ιδεολογία του Κομμουνιστικού Κόμματος (ΚΚΚ). Παρόλο που αυτό επιτυγχάνεται κατά κύριο λόγο με την κινητοποίηση των μέσων μαζικής ενημέρωσης και τη μεγάλη λογοκρισία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η διατήρηση των αριθμών των απωλειών σε χαμηλά επίπεδα για το κοινό είναι ένα ακόμη εργαλείο που χρησιμοποιείται συχνά σε περιόδους έκτακτης ανάγκης.
Υπάρχει ένας όρος στην κινεζική διοικητική γλώσσα, που ονομάζεται 突发 事件 [2], που μπορεί να μεταφραστεί ως “ξαφνικό περιστατικό”, “απρόβλεπτο γεγονός” ή “έκτακτη ανάγκη”. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει φυσική, υγειονομική, ανθρωπογενή καταστροφή, ατυχήματα σε μέσα μεταφοράς και κοινωνικές διαμαρτυρίες.
Ανάλογα με τον αριθμό των θυμάτων – είτε έχουν τραυματιστεί, είτε έχουν σκοτωθεί – κάθε επίπεδο της διοίκησης είναι νομικά δεσμευμένο να ενημερώνει το επόμενο κλιμάκιο: από τοπικό σε επαρχιακό, από επαρχιακό σε κεντρικό. Εάν ένα περιστατικό έχει μικρότερο αριθμό θυμάτων από ό,τι ορίζεται από τη διοικητική κατηγορία και δεν πληροί το όριο του σοβαρού συμβάντος, μπορεί να αντιμετωπιστεί τοπικά. Η υπεύθυνη διοίκηση πιθανότατα θα αποφύγει οποιαδήποτε ευθύνη, ποινή ή επιθεώρηση.
Όπως περιγράφεται λεπτομερώς σε αυτό το άρθρο [3], εδώ παρατίθενται οι παράμετροι, που ορίζουν τους διάφορους τύπους “συμβάντων”:
Ένα ιδιαίτερα σοβαρό ατύχημα αναφέρεται σε ατύχημα το οποίο προκάλεσε περισσότερους από 30 θανάτους ή περισσότερους από 100 σοβαρούς τραυματισμούς ή άμεση οικονομική ζημία άνω των 100 εκατομμυρίων γιουάν. Ένα μεγάλο ατύχημα αναφέρεται σε ατύχημα το οποίο προκάλεσε περισσότερους από 10 θανάτους ή τραυμάτισε από 50 έως 100 άτομα. Τα γενικά ατυχήματα αφορούν ατυχήματα, που προκαλούν θάνατο κάτω των 3 ατόμων ή έχουν τραυματιστεί σοβαρά λιγότερα από 10 άτομα.
Αυτό έχει δημιουργήσει μια νοοτροπία μεταξύ των γραφειοκρατών να μειώνουν ενστικτωδώς τον αριθμό των θυμάτων στις εκθέσεις, επιτρέποντας έτσι στην κυβέρνηση να τροποποιήσει αργότερα τον επίσημο λόγο ανάλογα.
Όπως εξηγεί [4] ο μελετητής της Κίνας Κίνγκσλεϋ Έντνι στο βιβλίο του “Η παγκοσμιοποίηση της κινεζικής προπαγάνδας“:
“Η απάντηση του Κόμματος-Κράτους έχει κινηθεί προς μια μάχη για την κατανόηση του κοινού από αυτά τα [ξαφνικά] γεγονότα: τον προσδιορισμό της αλήθειας ενός περιστατικού, τον καθορισμό της ατζέντας των μέσων ενημέρωσης, τον καθορισμό των ορίων της συζήτησης και τον τερματισμό της ικανότητας αυτών που παραβιάζουν αυτά τα όρια να ακουστούν οι φωνές τους.”
Το ξέσπασμα του SARS το 2003 εμφάνιζε παρόμοια πρότυπα, όταν οι ασθενείς ήταν κρυμμένοι [5] από την επιθεώρηση του ΠΟΥ για να διατηρηθούν τα στοιχεία χαμηλά. Φαίνεται ότι υπάρχει η ίδια νοοτροπία: στις 30 Ιανουαρίου, η επικεφαλής της υγειονομικής επιτροπής της πόλης Χουανγκάνγκ, κοντά στη Γουχάν, απολύθηκε, αφού δεν μπόρεσε [6] να δώσει στοιχεία για την ιατρική κατάσταση. Ενώ η αξιωματικός μπορεί να μην γνώριζε τους αριθμούς, είναι επίσης πολύ πιθανό ότι δεν ήξερε τι να πει, από φόβο του να δώσει ένα πολύ υψηλό ποσό.
Σύμφωνα με [7] τον Huang Yanzhong, έναν συνάδελφο εμπειρογνώμονα της υγείας στην Κίνα και συγγραφέα του “Κυβερνητική Υγεία στη Σύγχρονη Κίνα”:
Εάν εξετάσετε τον τρόπο με τον οποίο η Γουχάν ανέφερε την ασθένεια, μετά την 5η Ιανουαρίου, παύουν να παρέχουν αναφορές και αυτό δεν επαναλήφθηκε μέχρι τις 11 Ιανουαρίου. Την περίοδο αυτή, δεν υπήρχαν πληροφορίες από την κυβέρνηση σχετικά με την ασθένεια. Ωστόσο, διεξήχθησαν δύο σημαντικές πολιτικές συναντήσεις [μεταξύ 5 και 11 Ιανουαρίου]: η συνεδρίαση του Λαϊκού Κογκρέσου και η πολιτική συμβουλευτική διάσκεψη. Αυτές θεωρούνται σημαντικές συναντήσεις για τον διορισμό νέων ηγετών, την πραγματοποίηση αλλαγών προσωπικού, όλα σε τοπικό επίπεδο. Οι αξιωματούχοι της Γουχάν δεν ήθελαν τα κακά νέα να καταστρέψουν τις συναντήσεις.
Τα επιστημονικά συμπεράσματα
Οι επιδημιολόγοι χρησιμοποιούν έρευνα μοντέλων [8] σε περιπτώσεις μετάδοσης ιών, μια μέθοδο, που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ποιότητα και την αξιοπιστία των δεδομένων. Αρκετοί ιατρικοί και ακαδημαϊκοί οργανισμοί έχουν τρέξει μοντέλα για τον κορωνοϊό της Γουχάν και όλοι καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τα πραγματικά στοιχεία – των θυμάτων που μολύνθηκαν ή πέθαναν – είναι από 3 έως 10 φορές υψηλότερα από το επίσημο νούμερο, που παρείχε η κινεζική κυβέρνηση. Αναφερόμενο στο επιστημονικό περιοδικό The Lancet [9], το άρθρο αυτό αναφέρει ότι:
Σύμφωνα με νέα έρευνα στον τομέα των μοντέλων, έως και 75.800 άτομα στην Κινεζική πόλη Γουχάν ενδέχεται να έχουν μολυνθεί από το νέο κορωνοϊό του 2019 (2019-nCoV) από τις 25 Ιανουαρίου 2020. Οι συγγραφείς επισημαίνουν ότι λόγω της έλλειψης ενός ισχυρού και λεπτομερούς χρονοδιαγράμματος τα αρχεία των υποψήφιων, πιθανών και επιβεβαιωμένων περιπτώσεων και των στενών επαφών, το πραγματικό μέγεθος της επιδημίας και το πανδημικό της δυναμικό παραμένει ασαφές.
Στις 6 Φεβρουαρίου, η επίσημη εικόνα των μολυσμένων ασθενών [1], με βάση τα στοιχεία από την Κίνα, δείχνει μόλις πάνω από 28.000 αναφερθείσες περιπτώσεις.
Ανεξάρτητη κάλυψη από Κινεζικές πηγές
Η ανεξάρτητη δημοσιογραφία δεν εξαφανίστηκε εντελώς στην Κίνα: ορισμένα μέσα ενημέρωσης, όπως ο οργανισμός οικονομικών ειδήσεων Caixin [10], καθώς και οι πολίτες δημοσιογράφοι κάλυψαν το ξέσπασμα του ιού και όλοι επεσήμαναν την κάλυψη από τις Αρχές. Πράγματι, ένας σημαντικός αριθμός ασθενών, [11] που πέθαναν από πνευμονία, δεν ταξινομήθηκαν ως ασθενείς με κορωνοϊό. Αυτός ο χειρισμός έχει οδηγήσει στη μείωση του ποσοστού θανάτου κατά περίπου 2%.
Σύμφωνα [12] με την εμπειρογνώμονα της Κίνας Maria Repnikova, η οποία πρόσφατα έδωσε συνέντευξη στο Global Voices [13]:
Το άρθρο [του Caixin] [14] δείχνει πώς οι τοπικές Αρχές επέτρεψαν μια κάλυψη, που διήρκεσε σχεδόν ένα μήνα, απειλώντας ή σιωπώντας τους καταγγέλλοντες γιατρούς, υποβαθμίζοντας την έκταση της επιδημίας και αποκρύπτοντας το γεγονός ότι ο ιός μπορεί να μεταδοθεί μεταξύ των ανθρώπων.
Εξηγεί επίσης γιατί οι κεντρικές Αρχές ανέχθηκαν την κριτική κάλυψης των αρχών:
Με την κοινωνική σταθερότητα ως τελικό στόχο τους, οι αρχές προσπαθούν να επιτύχουν μια εύθραυστη ισορροπία μεταξύ πολιτικού ελέγχου και επιμελούς διαφάνειας, εναλλάσσοντας μεταξύ λογοκρισίας ή προπαγάνδας και επιτρέποντας στα μέσα μαζικής ενημέρωσης ή τα υποκατάστατά τους να πιέσουν για λογοδοσία.
Πολύ πιο τολμηρή είναι η κάλυψη από πολίτες δημοσιογράφους, που δεν καλύπτονται από τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης. Λαμβάνοντας υπερβολικούς προσωπικούς κινδύνους και αναγκάζοντάς τους να εργαστούν με μεταμφίεση, παρουσιάζουν επίσης μια πολύ διαφορετική εικόνα από αυτήν που παρουσίασαν οι αρχές.
Ένα παράδειγμα είναι η κάλυψη του Chen Qiushi [15], ο οποίος μοιράζεται βίντεο από νοσοκομεία και νεκροτομεία για να αμφισβητήσει τα πραγματικά στοιχεία που παρείχαν οι Αρχές της Γουχάν:
我们搜集到了足够多的证据，证明武汉的医疗、急救和殡葬已经超负荷运转。今后我不会再去拍摄和追踪死亡与火化的信息。因为大家心中应该已经有了判断，我也真的不忍心一次次去打扰逝者。请您安息吧~~ pic.twitter.com/nZoeYGt86m [16]
— 陈秋实（陳秋實） (@chenqiushi404) February 4, 2020 [17]
Συγκεντρώσαμε αρκετές αποδείξεις για το ότι οι ιατρικές υπηρεσίες, οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης και οι υπηρεσίες των νεκροτομείων στη Γουχάν δεν είναι σε θέση να τα καταφέρουν. Δεν θα τραβήξω άλλα βίντεο ούτε θα παρακολουθώ τους θανάτους και τις καύσεις. Επειδή όλοι θα έπρεπε ήδη να αποφασίσουν, πραγματικά δεν έχω την καρδιά να ενοχλήσω ξανά και ξανά τους πεθαμένους. Παρακαλώ αναπαυτείτε εν ειρήνη ~~
Είναι ενδιαφέρον ότι, την 1η Φεβρουαρίου, η κινεζική πλατφόρμα μέσων κοινωνικής δικτύωσης Tencent [18] παρουσίασε στοιχεία που είναι πιο κοντά στα επιστημονικά συμπεράσματα που αναφέρθηκαν παραπάνω, αν και εν συντομία, όπως παρατήρησαν [19] οι netizens:
Αργά το απόγευμα του Σαββάτου (1 Φεβρουαρίου), η ιστοσελίδα του Tencent έδειξε επιβεβαιωμένες περιπτώσεις του ιού της Γουχάν στην Κίνα στη θέση 154.023, 10 φορές παραπάνω από τα επίσημα νούμερα εκείνη την εποχή. Αναφέρει τον αριθμό των υπόπτων περιπτώσεων ως 79,808, τέσσερις φορές παραπάνω από το επίσημο νούμερο.
Καθώς οι επιδημιολόγοι περιμένουν αξιόπιστα δεδομένα για να συνεχίσουν τη δουλειά τους, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι πίσω από κάθε αριθμό είναι μια ανθρώπινη ζωή σε κίνδυνο, ένα εξαντλημένο ιατρικό προσωπικό και μια ανήσυχη και συχνά πενθούσα οικογένεια.