Αυτό το κείμενο βασίζεται σε άρθρο, που γράφτηκε από την Bhavna Deonarain για το 350.org, έναν οργανισμό που χτίζει ένα παγκόσμιο κίνημα για το κλίμα, και αναδημοσιεύεται στο Global Voices ως μέρος συμφωνίας κοινής χρήσης περιεχομένου.

Αυτή τη στιγμή, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής γίνονται ήδη αισθητές από τους ανθρώπους σε όλη την Αφρική. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η αλλαγή της θερμοκρασίας έχει επηρεάσει την υγεία, τα μέσα διαβίωσης, την παραγωγικότητα των τροφίμων, τη διαθεσιμότητα νερού και τη συνολική ασφάλεια του αφρικανικού λαού.

Σύμφωνα με τον Δείκτη Ευπάθειας για την Κλιματική Αλλαγή για το 2015 , επτά από τις δέκα χώρες που κινδυνεύουν περισσότερο από την κλιματική αλλαγή βρίσκονται στην Αφρική.

Στην Αφρική σημειώθηκε μείωση των βροχοπτώσεων σε μεγάλα τμήματα του Σαχέλ και της Νότιας Αφρικής και αύξηση σε τμήματα της Κεντρικής Αφρικής. Τα τελευταία 25 χρόνια, ο αριθμός των καταστροφών που σχετίζονται με τις καιρικές συνθήκες, όπως οι πλημμύρες και οι ξηρασίες, έχει διπλασιαστεί, με αποτέλεσμα η Αφρική να έχει υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας από ξηρασίες από οποιαδήποτε άλλη περιοχή.

1. Επιπτώσεις στα καιρικά μοτίβα

Πλημμύρα

Οι πλημμύρες είναι η πιο διαδεδομένη καταστροφή στη Βόρεια Αφρική, η δεύτερη πιο συχνή στην Ανατολική, Νότια και Κεντρική Αφρική και η τρίτη πιο συχνή στη Δυτική Αφρική (AWDR, 2006).

Στη Βόρεια Αφρική, η καταστροφική πλημμύρα του 2001 στη βόρεια Αλγερία είχε ως αποτέλεσμα περίπου 800 θανάτους και οικονομικές απώλειες περίπου 400 εκατομμυρίων δολαρίων. Στη Μοζαμβίκη, η πλημμύρα του 2000 (που επιδεινώθηκε από δύο κυκλώνες) προκάλεσε 800 θανάτους, επηρέασε σχεδόν 2 εκατομμύρια ανθρώπους από τους οποίους περίπου 1 εκατομμύριο χρειάζονταν τρόφιμα, 329.000 άνθρωποι εκτοπίστηκαν και καταστράφηκε γη αγροτικής παραγωγής (AWDR, 2006).

Ξηρασία

Από τον Ιούλιο του 2011 έως τα μέσα του 2012, μια σοβαρή ξηρασία έπληξε ολόκληρη την περιοχή της Ανατολικής Αφρικής και λέγεται ότι ήταν «η χειρότερη ξηρασία των τελευταίων 60 ετών».

2. Επιπτώσεις στην παροχή και την ποιότητα του νερού

Οι παρατηρήσιμες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στους υδάτινους πόρους στην Αφρική περιλαμβάνουν: πλημμύρες, ξηρασία, αλλαγή στην κατανομή των βροχοπτώσεων, ξήρανση ποταμών, λιώσιμο των παγετώνων και υποχώρηση υδάτινων μαζών. 

Δυτική Αφρική

Ολόκληρες οικονομίες υποφέρουν, όταν πέφτουν τα νερά των τεράστιων ποταμών της Αφρικής. Η Γκάνα, για παράδειγμα, έχει εξαρτηθεί πλήρως από την υδροηλεκτρική παραγωγή του φράγματος Akosombo στον ποταμό Βόλτα. Το Μάλι εξαρτάται από τον ποταμό Νίγηρα για τρόφιμα, νερό και μεταφορές. Ωστόσο, μεγάλες εκτάσεις του ποταμού αντιμετωπίζουν πλέον περιβαλλοντική καταστροφή ως αποτέλεσμα της ρύπανσης. Στη Νιγηρία, ο μισός πληθυσμός δεν έχει πρόσβαση σε καθαρό νερό.

Παγετώνες του όρους Κιλιμάντζαρο

Η σταδιακή αλλά δραματική εξαφάνιση των παγετώνων στο όρος Κιλιμάντζαρο είναι αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής (IPCC, 2001). Οι παγετώνες λειτουργούν ως υδάτινος πύργος και αρκετά ποτάμια στερεύουν τώρα. Υπολογίζεται ότι το 82% του πάγου που κάλυπτε το βουνό, όταν καταγράφηκε για πρώτη φορά το 1912, έχει πλέον εξαφανιστεί (IPCC, 2001).

3. Επιπτώσεις στη γεωργία και τα τρόφιμα

Σε όλη την Αφρική το τοπίο αλλάζει. Οι ξηρασίες, το θερμικό στρες και οι πλημμύρες έχουν οδηγήσει σε μείωση της απόδοσης των καλλιεργειών και της παραγωγικότητας των ζώων.

Η Ανατολική Αφρική αντιμετωπίζει τη χειρότερη επισιτιστική κρίση του 21ου αιώνα. Σύμφωνα με την Oxfam, 12 εκατομμύρια άνθρωποι στην Αιθιοπία, την Κένυα και τη Σομαλία έχουν απόλυτη ανάγκη από τρόφιμα. Οι βροχοπτώσεις ήταν κάτω του μέσου όρου, με τα έτη 2010-2011 να είναι τα πιο ξηρά από το 1950-1951, ένα σοβαρό πρόβλημα για μια ήπειρο που εξαρτάται σχεδόν εξ ολοκλήρου από τη βροχή για τη γεωργία της.

4. Επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία 

Οι ευαίσθητες στο κλίμα ασθένειες και οι επιπτώσεις στην υγεία μπορεί να είναι υψηλές σε φτωχές χώρες που διαθέτουν ελάχιστους πόρους για τη θεραπεία και την πρόληψη ασθενειών. Παραδείγματα επιπτώσεων στην υγεία που σχετίζονται με το κλίμα περιλαμβάνουν: 

• Συχνό και σοβαρό θερμικό στρες, που συνδέεται με συνεχείς αυξήσεις της θερμοκρασίας.
• Η μείωση της ποιότητας του αέρα, που συχνά συνοδεύει ένα κύμα καύσωνα, μπορεί να οδηγήσει σε αναπνευστικά προβλήματα και να επιδεινώσει τις αναπνευστικές ασθένειες.
• Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη γεωργία και σε άλλα συστήματα τροφίμων αυξάνουν τα ποσοστά υποσιτισμού και συμβάλλουν στη φτώχεια. «Με έναν στους τέσσερις ανθρώπους να εξακολουθεί να υποσιτίζεται στην υποσαχάρια Αφρική, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής καθιστούν ακόμη πιο δύσκολο για τις κυβερνήσεις σε όλη την περιοχή να βελτιώσουν την επισιτιστική ασφάλεια και να συμβάλουν στη μείωση των εντάσεων», αναφέρει η παγκόσμια εταιρεία ανάλυσης κινδύνου Maplecroft's Climate Change and Environmental Risk Atlas για το 2015.
• Η εξάπλωση της ελονοσίας μπορεί να αυξηθεί σε περιοχές, που αναμένεται να δέχονται περισσότερες βροχοπτώσεις και πλημμύρες. Οι αυξήσεις στις βροχοπτώσεις και τη θερμοκρασία μπορεί να προκαλέσουν εξάπλωση του δάγγειου πυρετού. 

5. Επιπτώσεις στα καταφύγια

Σοβαρές πλημμύρες και έντονες ξηρασίες έχουν οδηγήσει στην καταστροφή πολλών σπιτιών, καταφυγίων και χωριών σε όλη την Αφρική. Οι συγκρούσεις για τους πόρους επιδεινώνουν επίσης αυτές τις επιπτώσεις και, με τη σειρά τους, συμβάλλουν στη συνεχιζόμενη μετανάστευση εντός και μεταξύ των χωρών της Αφρικής.

Τα ακραία γεγονότα εκτοπίζουν μεγάλους αριθμούς ανθρώπων, ειδικά όσους δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν και να ανοικοδομήσουν μετά από καταστροφές, λόγω έλλειψης πόρων.

«Πρόσφυγες από το Νότιο Σουδάν, που διαμένουν σε στρατόπεδο του ΟΗΕ, ζουν σε πλημμυρικά νερά, που έχουν μολυνθεί από τα λύματα, αναγκάζοντας κάποιες οικογένειες να κοιμούνται όρθιες για να μπορούν να κρατήσουν τα παιδιά τους έξω από το νερό», ανέφερε το Al Jazeera τον Αύγουστο του 2014.

6. Επιπτώσεις σε ευάλωτους πληθυσμούς

Οι γυναίκες, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι είναι πιο ευάλωτοι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής σε ολόκληρη την Αφρική. Οι εργάτριες συχνά αναλαμβάνουν πρόσθετα καθήκοντα ως φροντιστές και καθώς και από τις κοινωνικές αντιδράσεις στην κλιματική αλλαγή μετά από ακραία καιρικά φαινόμενα (π.χ. μετανάστευση ανδρών).

Η λειψυδρία επιβαρύνει επιπλέον τις Αφρικανές, που περπατούν ώρες και μερικές φορές ακόμη και μέρες για να το φέρουν. ( IPCC, 2014 )

Τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι αντιμετωπίζουν σοβαρότερους κινδύνους λόγω της ευαισθησίας σε μολυσματικές ασθένειες, όπως η ελονοσία, η περιορισμένη κινητικότητα και η μειωμένη πρόσληψη τροφής. Οι ηλικιωμένοι αντιμετωπίζουν σωματικό κίνδυνο, ακόμη και θάνατο λόγω ξηρασίας, ζέστης και πυρκαγιών. Τα παιδιά συχνά πεθαίνουν από την πείνα, τον υποσιτισμό, τις διαρροϊκές ασθένειες και τις πλημμύρες. ( IPCC, 2014 )

7. Επιπτώσεις στην εθνική ασφάλεια

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής έχουν τη δυνατότητα να επιδεινώσουν ζητήματα εθνικής ασφάλειας και να αυξήσουν τον αριθμό των διεθνών συγκρούσεων. Συχνά συμβαίνουν συγκρούσεις για τη χρήση ήδη περιορισμένων φυσικών πόρων, γόνιμου εδάφους και νερού. Η πρόσβαση σε σταθερές και αξιόπιστες πηγές νερού εκτιμάται ιδιαίτερα σε πολλές αφρικανικές περιοχές. Ωστόσο, οι αλλαγές στο χρονοδιάγραμμα και την ένταση των βροχοπτώσεων έχουν απειλήσει τη διαθεσιμότητα νερού και προκαλούν συγκρούσεις σχετικά με αυτόν τον περιορισμένο πόρο ( IPCC, 2014 ).

Σύμφωνα με έκθεση των Ηνωμένων Εθνών, η πρόσβαση στο νερό μπορεί να είναι η μοναδική μεγαλύτερη αιτία συγκρούσεων και πολέμου στην Αφρική τα επόμενα 25 χρόνια.

Οι αλλαγές στη βροχόπτωση και τη θερμοκρασία επηρεάζουν ήδη τις αποδόσεις των καλλιεργειών στην Υποσαχάρια Αφρική. Αυτό οδήγησε σε ελλείψεις τροφίμων, που έχουν προκαλέσει διασυνοριακή μετανάστευση και ενδοπεριφερειακές συγκρούσεις, που πυροδότησε πολιτική αστάθεια στη Νιγηρία, για παράδειγμα.

8. Επιπτώσεις στα οικοσυστήματα

Η κλιματική αλλαγή έχει ήδη οδηγήσει σε αλλαγές στα γλυκά υδάτινα και θαλάσσια οικοσυστήματα στην ανατολική και νότια Αφρική και στα χερσαία οικοσυστήματα στη νότια και τη δυτική Αφρική. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν δείξει την ευπάθεια ορισμένων από τα οικοσυστήματα της Νότιας Αφρικής. Τα πρότυπα μετανάστευσης, η γεωγραφική περιοχή και η εποχιακή δραστηριότητα πολλών χερσαίων και θαλάσσιων ειδών έχουν μετατοπιστεί ως απάντηση στην κλιματική αλλαγή. Η αφθονία και η αλληλεπίδραση μεταξύ των ειδών έχει επίσης αλλάξει ( IPCC, 2014 ).

Παρά το γεγονός ότι η αφρικανική ήπειρος έχει συμβάλει λιγότερο σε ανθρωπογενείς παράγοντες που προκαλούν την κλιματική αλλαγή, η Αφρική είναι η πιο πληγείσα.