Sergeev Pasad, ρωσική ορθόδοξη μονή κοντά στη Μόσχα. Φωτογραφία: Flikr, χρήστης mutatdjellyfish, CC BY-NC.

Αυτό το κείμενο του δημοσιογράφου Ljubomir Kostovski εμφανίστηκε αρχικά στα σλαβομακεδονικά στην ιστοσελίδα Κριτική σκέψη για τους πολίτες Mediawise – CriThink και μεταφράστηκε στα αγγλικά από το Truthmeter, δύο εγχειρήματα του Ιδρύματος Metamorphosis. Μια τροποποιημένη έκδοση δημοσιεύεται παρακάτω ως μέρος συμφωνίας κοινής χρήσης περιεχομένου.

Τον Απρίλιο του 2019, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία [ΡΟΕ] μέσω της Πατριαρχικής Επιτροπής Οικογενειακών Υποθέσεων, Προστασίας Μητρότητας και Παιδικής Μέριμνας, ενέκρινε ψήφισμα σχετικά με το δικαίωμα των γονέων να αρνούνται τον εμβολιασμό των παιδιών τους. Το ψήφισμα είχε αντίκτυπο σε αντιεμβολιαστικές ομάδες στα Βαλκάνια.

Το ψήφισμα αναφέρει ότι οι γονείς “διατηρούν το δικαίωμα να λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με την υγεία των παιδιών τους, συμπεριλαμβανομένων των [προληπτικών εμβολίων], χωρίς να υφίστανται πιέσεις” και ότι “η δίωξη των γονέων για την άσκηση αυτού του δικαιώματος είναι απαράδεκτη”, μεταξύ άλλων παρόμοιων διατάξεων .

Υλικό, που αντικατοπτρίζει την άποψη της ΡΟΕ για το θέμα αυτό, βρίσκεται στην ιστοσελίδα Russian Faith σε πολλές γλώσσες και φέρεται να χρηματοδοτείται από δύο προφανώς μη ρωσικές οικογένειες.

Παρόλο που ιστορικά η ανώτατη επίσημη αρχή στον Ανατολικό Ορθόδοξο Χριστιανισμό είναι το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία ασκεί τεράστια πολιτική επιρροή σε ορισμένες άλλες εθνικές εκκλησίες, ειδικά σε χώρες με μεγάλο πληθυσμό σλαβικής προέλευσης.

Το ψήφισμα της ΡΟΕ επισημάνθηκε από τα σερβικά ΜΜΕ. Η πύλη ειδήσεων Intermagazin δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο “Η καταιγίδα στη Σερβία προέρχεται από τη Ρωσία” στις 25 Απριλίου, με λεζάντα “Οι Σέρβοι Ορθόδοξοι Χριστιανοί πιστοί μπορούν να έχουν ως παραπομπή την επίσημη θέση της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, μέχρις ότου η εκκλησία τους κάνει δήλωση σχετικά με αυτό το θέμα”.

Στη Βόρεια Μακεδονία, οι αντιεμβολιαστές έχουν ξεσηκωθεί πρόσφατα, όταν συνειδητοποίησαν ότι τα παιδιά τους δεν μπορούν να εγγραφούν σε δημόσια σχολεία χωρίς απόδειξη εμβολιασμού. Η χώρα αντιμετωπίζει επιδημία ιλαράς από το περασμένο έτος και οι περιορισμοί εγγραφής έχουν εφαρμοστεί πιο αυστηρά πρόσφατα.

Οι απόψεις της ΡΟΕ σχετικά με την ανοσοποίηση βρήκαν γόνιμο έδαφος σε συνέδριο του Μαρτίου 2019 στη Βερόνα της Ιταλίας, που διοργανώθηκε από το Παγκόσμιο Συνέδριο Οικογενειών, μια ευαγγελική συντηρητική οργάνωση από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Αρχιερέας Dimitry Smirnov, πρόεδρος της Πατριαρχικής Επιτροπής Οικογενειακών Υποθέσεων, πραγματοποίησε ομιλία στην εκδήλωση.

Το Μάιο του 2018, το Southern Poverty Law Center, μια ΜΚΟ που παρακολουθεί εξτρεμιστικές ομάδες στις Ηνωμένες Πολιτείες, προειδοποίησε ότι αυτή η οργάνωση είναι μια “αμερικανική πλατφόρμα¨, που προωθεί τα ρωσικά πολιτικά συμφέροντα στην Ευρώπη, προσφέροντας παράλληλα στους Ρώσους ορθόδοξους ολιγάρχες ένα σημείο εισόδου στα αμερικανικά χριστιανικά ευαγγελικά δίκτυα”.

Τα τελευταία χρόνια, το συνέδριο πραγματοποιούνταν σε πρώην σοβιετικές δημοκρατίες. Στη φετινή εκδήλωση, συμμετείχε ο τότε αναπληρωτής Πρωθυπουργός της Ιταλίας Ματέο Σαλβίνι.

Οι ερευνητές, που εξετάζουν τις εκστρατείες προπαγάνδας του Κρεμλίνου, έχουν διαπιστώσει ότι οι ρωσικοί στρατοί τρολ ασχολούνται συχνά με αντιεμβολιαστικό λόγο. Αυτό το είδος προπαγάνδας συνήθως στοχεύει σε χώρες, όπου η Ρωσία έχει γεωπολιτικά συμφέροντα, δείχνει έρευνα, με στόχο να σπείρει τη διχόνοια και να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη στους τοπικούς δημόσιους θεσμούς.

Συντονισμένη διάδοση διχόνοιας μέσω social media

Μια ομάδα επιστημόνων από το πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσινγκτον, το Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ και το Πανεπιστήμιο Τζόουνς Χόπκινς διεξήγαγε μια μελέτη για μποτ και τρολ, που προέρχονται από τη Ρωσία και προωθούν περιεχόμενο υγείας στο Twitter. Η έρευνα ταξινομεί ως μποτ “προφίλ, που τρέχουν από λογισμικό, που διανέμει αυτόματα κάποιο περιεχόμενο”, ενώ τα τρολ ορίζονται ως “προφίλ χρηστών, που διαχειρίζονται άνθρωποι, που χρησιμοποιούν ψεύτικες ταυτότητες ή είναι ανώνυμοι”.

Η έρευνα ανέλυσε τουίτ από τον Ιούλιο του 2014 έως τον Σεπτέμβριο του 2017. Τα συμπεράσματα δημοσιεύθηκαν στο American Journal of Public Health (AJPH), έκδοση της Αμερικανικής Ομοσπονδίας Δημόσιας Υγείας.

Η ανάλυση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα περισσότερα μποτ βρέθηκαν να διαδίδουν κακόβουλο λογισμικό και άλλο ανεπιθύμητο περιεχόμενο. Επίσης, λειτουργούν κυρίως για εμπορικούς και όχι για ιδεολογικούς λόγους: συνοπτικά, κατευθύνοντας την κυκλοφορία σε συγκεκριμένους ιστότοπους.

Από την άλλη πλευρά, τα μηνύματα των τρολ βρέθηκαν ως επί το πλείστον πολιτικά και αποσκοπούσαν στο να σπείρουν διχόνοια στο κοινό των Ηνωμένων Πολιτειών. Μια κοινή στρατηγική, σύμφωνα με την έρευνα του AJPH, είναι να μην υποστηρίζεται άμεσα ο αντιεμβολιαστικός λόγος, αλλά να παρουσιαστεί η ιδέα ότι η αντιεμβολιαστική συζήτηση είναι ένα θεμιτό θέμα του δημόσιου λόγου, αξιοποιώντας το λογικό λάθος της ψευδούς ισοδυναμίας.

Το αποτέλεσμα είναι η διακοπή της δημόσιας συναίνεσης σχετικά με την ανοσοποίηση και η μείωση της εμπιστοσύνης του κοινού στην πολιτεία.

Οι συγγραφείς υποδεικνύουν ότι χρειάζεται περισσότερη έρευνα για τον προσδιορισμό του τρόπου, με τον οποίο η πολιτική για την υγεία μπορεί να καταπολεμήσει το περιεχόμενο, που διαδίδεται από συστήματα παραπληροφόρησης, που χρησιμοποιούν μποτ και τρολ.

Τα ευρήματα του AJPH συμβαδίζουν με έρευνα του 2015, που διεξήγαγε η DARPA, η Αμερικανική Υπηρεσία Άμυνας, υπεύθυνη για νέες προκλήσεις, που σχετίζονται με την τεχνολογία, και η οποία εντόπισε μποτ, που διέδιδαν επιβλαβές περιεχόμενο στο Twitter.

Ο Οργανισμός διαπίστωσε ότι οι πληροφορίες, που διαδίδονται μέσω social media και ομάδων ανταλλαγής μηνυμάτων, μπορούν να δημιουργήσουν την ψευδαίσθηση της υγιούς δημόσιας συζήτησης, ενώ ο πραγματικός στόχος είναι να “επηρεάσουν τη γνώμη” κάνοντας αποδεκτούς μη επιστημονικά αποδεδειγμένους ισχυρισμούς και με τον καιρό να τις εξομαλύνουν στον παραδοσιακό δημόσιο λόγο.

Ο εμβολιασμός για ιλαρά στη Βόρεια Μακεδονία έχει μειωθεί δραστικά τα τελευταία χρόνια. Οπτικοποίηση: @reflektor_mk, χρήση με άδεια.