- Μερικά μέλη της ομάδας TEIFEM. Φωτογραφία: Lía Díaz, δημοσιευμένη κατόπιν έγκρισης του συγγραφέα.
Ο φεμινισμός αναπτύσσεται και διαφοροποιείται όλο και περισσότερο. Συνεπώς, είναι σημαντικό να ενωθούμε και να δημιουργήσουμε χώρους κοινού ενδιαφέροντος, με σκοπό τη συμμετοχή σε μοναδικές μορφές ακτιβισμού, που απέχουν από τον ηγεμονικό φεμινισμό, ο οποίος είναι ο πιο ορατός στην κοινή γνώμη.
Ο χώρος της μετάφρασης δεν αποτελεί εξαίρεση και για αυτό το λόγο δημιουργήθηκαν οι φεμινίστριες Μεταφράστριες και Διερμηνείς της Αργεντινής [1] (TEIFEM), οργάνωση στην οποία συμμετείχα από την δημιουργία της. Είμαστε γυναίκες και αποστάτες του φύλου, επαγγελματίες, φοιτήτριες ή καθηγήτριες στο τομέα της μετάφρασης ή της διερμηνείας. Ενωθήκαμε με στόχο να “ακουστεί η φωνή μας υπέρ της ισότητας των φύλων και να αμφισβητήσουμε [2] τις καθιερωμένες δομές στο πλαίσιο του επαγγέλματος”. Στην πραγματικότητα, η ιδέα είναι να δημιουργηθεί ένας χώρος ανάπτυξης αλληλεγγύης μεταξύ συναδέλφων.
Σελιδοδείκτες που φτιάχτηκαν με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου Mujeres colectivas. Διαβάζουμε τα παρακάτω σλόγκαν: “Πολύγλωσση μάχη κατά της πατριαρχίας”, “Εγώ, Εσύ, Αυτή, Εμείς, Εσείς, Αυτές”, “Σε μια κοινωνία που μας μαθαίνει τον ανταγωνισμό, η αδελφότητα είναι μια πολιτική απόφαση”. Crédit photo: TEIFEM
Η οργάνωση TEIFEM δημιουργήθηκε τον Μάιο του 2018, όταν η Αργεντινή συζητούσε το σχέδιο νόμου για την νομιμοποίηση της άμβλωσης [3]. Εκείνη την περίοδο, πάμπολλες ομάδες επαγγελματιών εξέφρασαν την στήριξή τους και πολλές φεμινίστριες μεταφράστριες αποφάσισαν να κάνουν το ίδιο. Μόλις λίγες ώρες μετά την δημιουργία της, η TEIFEM μετρούσε ήδη εκατό μέλη και είχε μαζέψει 178 υπογραφές για την επιστολή προθέσεων. Δεκαπέντε ημέρες μετά, ήμαστε τετρακόσια μέλη! Δεν υπήρχε αμφιβολία ότι πολλές από εμάς, χρειαζόμαστε έναν τέτοιο χώρο.
Συμμετείχα στην TEIFEM λίγες μέρες μετά τον σχηματισμό της. Μια φίλη και συνάδελφος, ήδη μέλος της οργάνωσης, μου πρότεινε να συμμετέχω. Ανακάλυψα ότι επρόκειτο για κάτι τελείως διαφορετικό από αυτά, που συνήθως έβλεπα σε άλλες ομάδες μετάφρασης. Ξαφνιάστηκα ευχάριστα, όταν ανακάλυψα πολλές γνωστές μου (συμμαθήτριες, καθηγήτριες και επαγγελματίες), τις οποίες σεβόμουν ιδιαιτέρως.
Επίσης, είναι ευχάριστο να διαβάζεις συζητήσεις και ερωτήματα για διάφορα φεμινιστικά θέματα και να γνωρίζεις όλες τις απόψεις που παρουσιάζονται με σεβασμό, χωρίς αλαζονεία και χωρίς να υποτιμούν την έλλειψη γνώσεων ενός ατόμου, επιμένοντας στα κοινά σημεία με σκοπό την επίτευξη συμφωνιών.
Παρόλο που η Γερουσία δεν υιοθέτησε τον νόμο περί άμβλωσης, αφού δεν συγκεντρώθηκαν αρκετές ψήφοι [4], η TEIFEM συνέχισε να εξελίσσεται πέρα από τον αρχικό στόχο της να συγκεντρώσει υποστηρικτές. Έτσι, ψάχνουμε καινούριους τρόπους να ασκήσουμε έναν διαφορετικό ακτιβισμό, από επαγγελματική και γλωσσολογική άποψη, μέσω δραστηριοτήτων που μας επιτρέπουν να συζητούμε για διάφορες πτυχές της δουλειάς μας.
Γλωσσικός σεξισμός : η μετάφραση απέναντι στην μη-δυαδική γλώσσα
Η μη-δυαδική γλώσσα αποτέλεσε μεγάλο θέμα συζήτησης, που πυροδότησε πολλές αντιπαραθέσεις και συνεχίζει να τροφοδοτεί τις συζητήσεις στην Αργεντινή, αλλά και σε άλλες ισπανόφωνες χώρες. Ομοίως γνωστή και με την ονομασία γλώσσα χωρίς περιορισμούς [5], συνίσταται στην αλλαγή της ισπανικής γλώσσας, [6] ώστε να ενσωματωθεί ένα ουδέτερο φύλο, όταν αναφερόμαστε σε ένα άτομο, του οποίου το φύλο δεν διευκρινίζεται, ή σε μια ομάδα ατόμων διαφόρων φύλων.
Για παράδειγμα, η αντωνυμία “elle/s” [7] προτάθηκε ως το τρίτο πρόσωπο ενικού στην θέση των υπαρχουσών αντωνυμιών « ella/s » και « él/ellos » (αυτός,-οί / αυτή,-ές στα ελληνικά) καθώς και η χρήση εναλλακτικών χαρακτήρων όπως ” x “, ” @ ” ή ” e “, για τις καταλήξεις που δηλώνουν το φύλο των επιθέτων και των ουσιαστικών : ” todes ” αντί για ” todas ” ή ” todos ” (όλοι, -ες στα ελληνικά).
Στο συνέδριο της TEIFEM, 28 Σεπτεμβρίου 2019. Crédit photo: TEIFEM.
Είναι εντυπωσιακό ότι στον χώρο της μετάφρασης και της διερμηνείας, όπου τα επαγγέλματα ασκούνται επί το πλείστον από γυναίκες, ο γλωσσικός σεξισμός [8] είναι πιο εμφανής. Κάθε φορά που δημοσιεύονται άρθρα ή σχόλια για την γλώσσα χωρίς περιορισμούς (ή κάποιος την εφαρμόζει στον γραπτό λόγο), οι πιο συχνές αντιδράσεις από πολλούς μεταφραστές αποτελούν γενικώς μια κατηγορηματική απόρριψη, ενίοτε με έντονο τρόπο, με χλευασμούς, προσβολές και επιθέσεις, όπως μπορούμε να δούμε στα σχόλια αυτής της δημοσίευσης στις 1001 Μεταφράσεις [9], μια αρκετά γνωστή σελίδα στο Facebook αφιερωμένη στην μετάφραση, η οποία είχε μοιραστεί ένα άρθρο στην TEIFEM.
Παρόλο που δεν υπάρχει ομόφωνη άποψη μεταξύ των μελών της TEIFEM για την μη-δυαδική γλώσσα, διατηρούμε μια ουσιαστική συναίνεση για τον τρόπο αντιμετώπισής της. Η Mariana Rial, μια από τις ιδρύτριες της οργάνωσης, συνόψισε αυτήν την άποψη σε μια συνέντευξη στην En Pantuflas [2], μια μετάδοση podcast για την μετάφραση:
Si somos profesionales de la lengua, tenemos que estar atentas a estos fenómenos que se están dando, independientemente de lo que a cada una le parezca bien o mal, le guste o no le guste, le parezca que lo puede aplicar o no… Básicamente, mirarlo con ojo profesional.
Ως επαγγελματίες των γλωσσών, είναι σημαντικό να είμαστε προσεκτικές σε αυτά τα φαινόμενα που υπάρχουν, ανεξάρτητα από αυτό που φαίνεται καλό ή κακό για την καθεμία. Είτε μας αρέσει είτε όχι, είτε μοιάζει σωστό να εφαρμοστεί είτε όχι… Πρέπει απλώς να το βλέπουμε με επαγγελματική ματιά.
Προσωπικά, εκτός από συγκεκριμένες περιπτώσεις, δεν συνηθίζω να χρησιμοποιώ την μη-δυαδική γλώσσα, ούτε στις προσωπικές ούτε στην επαγγελματικές επικοινωνίες μου. Παρατηρώ ωστόσο το φαινόμενο πολύ προσεκτικά. Για εμένα, πρόκειται για έναν ρητορικό τρόπο να παρεμβαίνω στο γλωσσικό πλάνο, ώστε να επισημαίνω ένα κοινωνικό και πολιτικό πρόβλημα: δεν πρόκειται να αλλάξουμε τη γλώσσα “με το ζόρι”, αλλά να δείξουμε τον τρόπο, με τον οποίο αυτή αντανακλά μια κοινωνική τάξη.
Στην πραγματικότητα, πολλοί εκδότες [10], σωματεία υπεράσπισης των δικαιωμάτων των ατόμων ΛΟΑΤΚΙ [11] και άτομα τρανς [12], ακόμη και επίσημοι οργανισμοί [13] και διεθνείς [14], αρχίζουν ήδη να εξετάζουν την χρήση της μη σεξιστικής ή μη-δυαδικής γλώσσας σε μερικά έργα τους ή δημοσιεύσεις. Δύσκολα αγνοείς [15] αυτό το φαινόμενο. Από πρακτικής άποψης ως μεταφράστριες, πρόκειται για ένα επιπρόσθετο εργαλείο που διευρύνει το πεδίο της δουλειάς μας.
Ένας χώρος που επαναστατεί για το επάγγελμα
Η πρακτική της μετάφρασης διακρίνεται για την μοναχική και υπερβολικά ανταγωνιστική πτυχή της: μια μεταφράστρια ή διορθώτρια περνά πολλές ώρες μπροστά στην οθόνη της, συνδεδεμένη με τον έξω κόσμο εικονικά. Στην περίπτωση της ταυτόχρονης διερμηνείας, περνούν γενικά ώρες στην καμπίνα με τα ακουστικά τους και τις σημειώσεις τους.
Στην TEIFEM, ψάχνουμε συνεχώς δικαιολογίες για να διοργανώνουμε συναντήσεις, που μας βγάζουν από την απομόνωση. Γιορτάζουμε μαζί την επιτυχία των συναδέλφων και ενισχύουμε την επαγγελματική αλληλεγγύη.
Πολλά μέλη της TEIFEM συμμετέχουν εξίσου σε άλλες φεμινιστικές και υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων οργανώσεις. Έτσι, επωφελούμαστε πολλών περιστάσεων για συνεργασία μεταξύ διαφορετικών κινημάτων και εφαρμογή στρατηγικής ανταλλαγής γνώσεων και εργαλείων για την επίτευξη των κοινών στόχων.
Επίσης, κατά τη διάρκεια μερικών συναντήσεών μας (διασκέψεις, εργαστήρια, συναντήσεις ή έξοδοι), συλλέγουμε δωρεές με προϊόντα υγιεινής κατά την έμμηνο ρύση, τα οποία πολλές οργανώσεις μοιράζουν σε άτομα που ζουν στο δρόμο ή σε καταστάσεις υπερβολικής φτώχειας.
Φυλλάδιο παρέμβασης της TEIFEM στο Πανεπιστήμιο ντε λα Πλάτα, με θέμα: “Μεταφράστρια και φεμινίστρια, οι δυσκολίες συμβιβασμού εργασίας και μαχητικότητας”. Οκτώβριος 2019.
Σε σχεδόν δύο χρόνια ύπαρξης, η TEIFEM έχει γίνει μια πολύ ενεργή [17] κοινότητα, που διοργανώνει και συμμετέχει σε διασκέψεις, συζητήσεις [18] και συναντήσεις [19]. Μερικά μέλη της οργάνωσης δίνουν συνεντεύξεις σε περιοδικά [20] ή μεταδόσεις podcasts [21] και ένα κεφάλαιο του βιβλίου Mujeres colectivas [22] έχει αφιερωθεί σε εμάς.
Την ημέρα δημοσίευσης αυτού του άρθρου, η TEIFEM μετρά 1.100 μέλη. Η σελίδα της ομάδας στο Facebook [1] παραμένει ιδιωτική, αλλά πολλές ιδέες που αναπτύσσονται εκεί κοινοποιούνται μέσω του λογαριασμού στον Instagram και χάρη στην ετικέτα #TEIFEM [23]. Έτσι, κυκλοφορούν πληροφορίες, προτάσεις, πολιτισμικές σημειώσεις και διάφορες δραστηριότητες για φεμινιστικά και γλωσσικά θέματα.
Όπως οι γλώσσες, έτσι και η TEIFEM είναι ζωντανή και δυναμική, εξελίσσεται στο ρυθμό αυτών των καιρών που αλλάζουν, για να αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις με δημιουργικότητα, επαγγελματισμό και κυρίως αίσθημα αδελφότητας: αλληλεγγύη μεταξύ γυναικών.
Προσωπικά, η συμμετοχή μου στην TEIFEM ήταν ο καλύτερος τρόπος να ασχοληθώ με τον φεμινισμό. Βρήκα μια κοινότητα όπου αισθάνομαι καλά, όπου οι μοναδικοί κανόνες είναι ο σεβασμός και η ανοχή, όπου μπορώ να θέσω ερωτήματα χωρίς φόβο και να ανταλλάξω εποικοδομητικές ιδέες που μας κάνουν όλες να προοδεύουμε.