Νεαρός άνδρας από την κοινότητα Λιούλι στη νότια επαρχία  Surxondaryo του Ουζμπεκιστάν. Φωτογραφία (c): Aleksandr Barkovsky. Χρήση με άδεια.

Το Ουζμπεκιστάν ήταν το λίκνο πολλών αυτοκρατοριών και εθνών στην Κεντρική Ασία, ένα χαρακτηριστικό που αντικατοπτρίζεται στον πολυεθνικό πληθυσμό του, που ξεπερνά τα 30 εκατομμύρια. Ενώ οι εθνοτικοί Ουζμπέκοι αποτελούν την πλειοψηφία, υπάρχουν περίπου 50 άλλες ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των Λούλι ή Λιούλι. Αυτή η μικρή κοινότητα ζει στο περιθώριο της κοινωνίας του Ουζμπεκιστάν, καθώς συχνά υφίστανται διακρίσεις λόγω της εθνικότητάς τους.

Οι Λιούλι πιστεύεται ότι έχουν μακρινή συγγένεια με τους Ρομά και Σίντι της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής, αλλά η προέλευσή τους είναι ασαφής. Ως εκ τούτου, επί του παρόντος υπάρχει μικρή συναίνεση ως προς τον καλύτερο τρόπο να περιγραφεί αυτή η κοινότητα στα αγγλικά. Στη ρωσική γλώσσα, ο συνηθέστερα χρησιμοποιούμενος όρος είναι “цыгане”, ο οποίος συνήθως μεταφράζεται ως “τσιγγάνοι”, ο οποίος θεωρείται ευρέως υποτιμητικός όρος και έχει αντικατασταθεί σε μεγάλο βαθμό από τη λέξη “Ρομά”.

Σύμφωνα με μια μελέτη του 2019 που διενήργησε η Ουζμπέκα ερευνήτρια Kamilla Zakirova:

Central Asia's [Roma] are usually called Lyuli. The Lyuli describe themselves using the term Mughat, an Iranian term meaning “fire cult followers,” which is applied to Zoroastrians. They have inhabited the territories of Central Asia for centuries, ever since their ancestors migrated from the Punjab in present day Pakistan. There are no accurate contemporary data on the Lyuli population because it does not participate in the government conducted census and many members of the Lyuli population never obtain legal documents.

Οι Ρομά της Κεντρικής Ασίας ονομάζονται συνήθως Λιούλι. Οι Λιούλι αυτοχαρακτηρίζονται με τον όρο Mughat, έναν ιρανικό όρο που σημαίνει “οπαδοί της λατρείας της φωτιάς”, ο οποίος αναφέρεται στους Ζωροάστρες. Έχουν κατοικήσει τα εδάφη της Κεντρικής Ασίας για αιώνες, από τότε που οι πρόγονοί τους μετανάστευσαν από το Παντζάμπ στο σημερινό Πακιστάν. Δεν υπάρχουν ακριβή σύγχρονα στοιχεία σχετικά με τον πληθυσμό των Λιούλι, επειδή δε συμμετέχει στην απογραφή που διεξάγεται από την κυβέρνηση και πολλά μέλη του πληθυσμού Λιούλι δεν αποκτούν ποτέ νόμιμα έγγραφα.

Πήρα συνέντευξη από τον Aleksandr Barkovsky, εννοιολογικό καλλιτέχνη και ακτιβιστή, ο οποίος, ρωσικής εθνικότητας, απέκτησε προσωπικό ενδιαφέρον για τους Λιούλι και δημιούργησε μια σειρά σύντομων βίντεο για την κοινότητα. Η συνέντευξη έχει συντμηθεί.

Filip Noubel:  Ποιο είναι το κύριο κοινωνικό ζήτημα, που αντιμετωπίζουν σήμερα οι Λιούλι;

Александр Барковский: Проблема образования – негласное решение с обеих сторон о недостижимости образования и отчасти его ненадобности. причины этого происходят по вине обеих сторон, как цыган, в основном из-за их патриархальных принципов, когда глава клана авторитарный мужчина имеет единственное право голоса и принимает решение не в пользу получения образования, а чаще всего в пользу сложившихся правил диаспоры. В обществе доминирует идея того, что цыгане «люли» сами сделали свой выбор не в пользу получения образования и давать им возможность учится и получать различные профессии не имеет никакого смысла. Хотя при опросе самих цыган «люли» можно узнать, что среди них есть большой процент желающих изменить свою судьбу. Взрослые цыгане говорят, что хотят для своих детей «лучшей судьбы» и понимают, что этого можно добиться при получении хорошего образования.

Aleksandr Barkovsky: Το ζήτημα της εκπαίδευσης. Υπάρχει μια άφατη συναίνεση ότι η εκπαίδευση είναι ανέφικτη και εν μέρει άχρηστη. Οι λόγοι για αυτό βρίσκονται και στις δύο πλευρές, καθώς οι Ρομά διατηρούν πατριαρχικές παραδόσεις και επομένως ο επικεφαλής της φυλής, ένας άνθρωπος που συγκεντρώνει όλη την εξουσία, αποφασίζει όχι υπέρ της εκπαίδευσης αλλά υπέρ των κανόνων, που έχουν θεσπιστεί στην κοινότητα. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι, καθώς οι Λιούλι δεν επιλέγουν την εκπαίδευση, το να τους δοθεί η ευκαιρία να σπουδάσουν και να μάθουν διαφορετικές δεξιότητες δεν έχει νόημα. Ωστόσο, αν κάποιος ερευνήσει την κοινότητα, μπορεί να ανακαλύψει πολλούς Λιούλι, που θέλουν να αλλάξουν τη ζωή τους. Οι ενήλικες λένε ότι θέλουν “μια καλύτερη ζωή για τα παιδιά τους” και καταλαβαίνουν ότι ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι να αποκτηθεί μια ποιοτική εκπαίδευση.

FN: Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά των Λιούλι πραγματικά δεν έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση;

AБ: Большая проблема цыган «люли» это дети лишенные детства. В семьях цыган «люли» детей рожают много, но выживают из них только половина иногда меньше. Уже с первых недель жизни мать берет ребёнка с собой в город где она ходит целый день летом под палящем солнцем зимой под снегом, в одной руке держа ребёнка, а другой прося милостыню. Таким образом ребёнок можно сказать что с молоком матери уже впитывает в себя картину мира попрошайничества, лишений, унижений и бесконечных побоев.

AB: Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα είναι το γεγονός ότι τα παιδιά των Λιούλι στερούνται της παιδικής τους ηλικίας. Οι οικογένειες Λιούλι έχουν πολλά παιδιά, αλλά μόνο τα μισά ή ακόμα και λιγότερο επιβιώνουν. Από τις πρώτες εβδομάδες της νηπιακής ηλικίας, η μητέρα παίρνει το παιδί μαζί της στην πόλη, όπου περπατά κάτω από τον καυτό ήλιο ή στο χιόνι κρατώντας το παιδί της στο ένα χέρι και ζητιανεύοντας με το άλλο. Ως αποτέλεσμα, τα παιδιά ρουφούν το μητρικό τους γάλα με μια εικόνα ενός κόσμου, που κυριαρχείται από την επαιτεία, τη στέρηση, την ταπείνωση και τους συνεχείς ξυλοδαρμούς.

Αγόρι Λιούλι σε σχολείο για την κοινότητα στη νότια επαρχία Surxondaryo. Φωτογραφία (c): Aleksandr Barkovsky. Χρήση με άδεια.

FN: Ποιο είναι το καθεστώς των γυναικών στην κοινότητα;

AБ: Статус женщины в цыганском обществе не равноправен статусу мужчины. Женщина не имеет те же права, но имеет много различных обязанностей. Цыганские женщины вынуждены рожать много детей хотят они этого или нет, и только так они могут получить уважение в цыганском обществе, когда первый вопрос, который задают цыганской женщине это сколько у неё детей? Единственный шанс на образование, которое она может получить это получить его до замужества, что бывает крайне редко. Так же существует огромная проблема ранних браков среди цыган, когда девушку уже в 14-15 лет отдают замуж.

AB: Οι γυναίκες δεν έχουν ισότιμη θέση με τους άνδρες στην κοινωνία των Ρομά. Δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα, αλλά έχουν πολλές υποχρεώσεις. Πρέπει να γεννήσουν πολλά παιδιά είτε το θέλουν είτε όχι. Μια μεγάλη οικογένεια είναι ένας τρόπος απόκτησης σεβασμού ανάμεσα στην κοινότητα και το πρώτο που ρωτάνε [τις γυναίκες] είναι πόσα παιδιά έχουν. Η μόνη ευκαιρία για την εκπαίδευση των γυναικών είναι πριν από το γάμο και αυτό είναι εξαιρετικά σπάνιο. Ιδιαίτερα επειδή οι γάμοι γίνονται σε πολύ μικρή ηλικία. Τα κορίτσια παντρεύονται σε ηλικία 14 ή 15 ετών.

Ζευγάρι Λιούλι σε καταυλισμό έξω από την Τασκένδη, πρωτεύουσα του Ουζμπεκιστάν. Φωτογραφία (c): Aleksandr Barkovsky. Χρήση με άδεια.

FN: Η θρησκεία παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή των Ρομά Λιούλι;

AБ: Цыгане «Люли» позиционируют себя как мусульмане сунниты, читают намаз и отмечают все религиозные исламские предписания и праздники. В светском же исламском обществе узбеки так и таджики дискриминируют их как единоверцев, считая их «не истинными» мусульманами из-за их языческого прошлого, кастовой системы, огнепоклонничества. Понимание ислама цыганами «Люли» носит скорее контекст народного ислама с элементами языческого прошлого которые и по сей день имеют место в жизни цыган.

AB: Οι Ρομά Λιούλι χαρακτηρίζονται ως Σουνίτες Μουσουλμάνοι. Προσεύχονται, ενώ τηρούν και όλες τις άλλες θρησκευτικές απαιτήσεις και εορτασμούς. Στη μουσουλμανική κοινωνία, αντιμετωπίζουν διακρίσεις από τους Ουζμπέκους και τους Τατζίκους, οι οποίοι δεν τους θεωρούν «πραγματικούς» μουσουλμάνους λόγω των παγανιστικών στοιχείων στις θρησκευτικές τους πρακτικές, το σύστημα των καστών τους και τη λατρεία της φωτιάς. Η κατανόηση του Ισλάμ από την κοινότητα Λιούλι είναι περισσότερο ως ένας λαϊκός ισλαμικός πνευματισμός σε συνδυασμό με στοιχεία του προϊσλαμικού παρελθόντος, τα οποία παραμένουν μέχρι σήμερα στις ζωές των Λιούλι Ρομά.

Οικογένεια Λιούλι σε ρωσικό ορθόδοξο κοιμητήριο στην Τασκένδη το Πάσχα, όπου είναι παράδοση να τρώνε δίπλα στα μνήματα. Φωτογραφία (c): Alexander Barkovsky. Χρησιμοποιείται με άδεια.

FN: Ποια είναι η προσέγγιση της κυβέρνησης σε κοινωνικά θέματα, που αντιμετωπίζει η κοινότητα;

AБ: Проблема социальной незащищенности цыган «Люли», от части в том, что о них никому ничего не известно в обществе. Где они проживают и в каком количестве? От суда следует что власти могут вести любую политику по отношению к цыганской диаспоре и это всегда будет оставаться незамеченным. Поэтому для соблюдения их конституционных прав, необходима прозрачность ситуации и максимально возможная её информативность.

AB: Ο κύριος λόγος, για τον οποίο οι Λιούλι Ρομά στερούνται κοινωνικής προστασίας είναι το απλό γεγονός ότι κανείς δεν ξέρει τίποτα για αυτούς. Πού ζουν; Πόσοι είναι; Όποια πολιτική και να εφαρμόσει η κυβέρνηση, δε θα έχει αποτέλεσμα. Γι’ αυτό, προκειμένου να προστατεύσουν τα συνταγματικά τους δικαιώματα, χρειάζεται διαφάνεια και περισσότερες πληροφορίες.