Το σώμα της είναι γεμάτο κούραση μετά από μια 17ωρη βάρδια, αλλά η Janey*, 29 ετών, αδυνατεί να κοιμηθεί. Σκρολάρει στη ροή ειδήσεων στο Facebook, σε μια προσπάθεια να αποσπάσει την προσοχή της από τις σουβλιές της πείνας. Είναι μεσάνυχτα και η εργάσιμη ημέρα της θα ξεκινήσει πάλι σύντομα σε έξι ώρες.

Η Janey ταξίδεψε στο Χονγκ Κονγκ από τις Φιλιππίνες πριν από δύο χρόνια για να αναλάβει μια δουλειά ως εσωτερική υπηρέτρια για μια οικογένεια. Ήξερε ότι η δουλειά θα ήταν δύσκολη, αλλά δεν περίμενε ότι οι συνθήκες διαβίωσής της θα είναι τόσο δύσκολες. Η Janey μου είπε σε μια συνέντευξη ότι:

Το φαγητό εδώ είναι πολύ περιορισμένο. Ο εργοδότης μου, μου δίνει μόνο νουντλς στιγμής, πρέπει να εκπαιδεύσεις τον εαυτό σου για να μπορείς να τα τρως κάθε μέρα. Μπορώ επίσης να φάω περισσεύματα φαγητού, αλλά μερικές φορές δεν υπάρχουν αρκετά.

Οι οικογένειες, που απασχολούν υπηρέτριες, υποχρεούνται νομικά να τους παρέχουν ένα ιδιωτικό δωμάτιο, όμως η Janey κοιμάται στον καναπέ, στο σαλόνι του 700 τετραγωνικών ποδιών διαμερίσματος που φιλοξενεί τους πέντε ανθρώπους, που εκείνη υπηρετεί. Φυλάει τα υπάρχοντά της σε τσάντες.

Οι 350.000 οικιακές εργαζόμενες του Χονγκ Κονγκ προέρχονται κυρίως από φτωχότερες ασιατικές χώρες όπως οι Φιλιππίνες και η Ινδονησία και είναι απαραίτητες για τη λειτουργία της πόλης. Η απόκτηση εργασίας ως υπηρέτρια επιτρέπει στις γυναίκες αυτές να στέλνουν χρήματα πίσω στο σπίτι για να παρέχουν την απαραίτητη υποστήριξη στις οικογένειές τους. Η Janey, απόφοιτος προγραμματισμού ηλεκτρονικών υπολογιστών, είναι φιλόδοξη και αποφασισμένη να ξεκινήσει μια καριέρα στον τομέα της, αλλά δεν υπάρχουν δουλειές στις Φιλιππίνες, λέει.

Σύμφωνα με μια έκθεση του 2017 της Mission of Migrant Workers, μίας μη κυβερνητικής οργάνωσης που εδρεύει στο Χονγκ Κονγκ, εννέα στις δέκα υπηρέτριες υπέφεραν από ανεπαρκή ανάπαυση, δύο στις πέντε δεν έχουν ιδιωτικό χώρο, μία στις πέντε ανέφεραν κακομεταχείριση από τους εργοδότες τους και το 25% έχει ανεπαρκή τροφή.

Μεγάλο μέρος της κακομεταχείρισης που αντιμετωπίζουν οι εν λόγω υπηρέτριες υποθάλπεται από τους νόμους για την απασχόληση. Για παράδειγμα, οι οικιακές εργαζόμενες του Χονγκ Κονγκ υποχρεούνται από το νόμο να ζουν με τους εργοδότες τους. Αυτός ο κανόνας έχει δημιουργήσει ένα πρόσφορο έδαφος για κακοποίηση. Σύμφωνα με τη Nicole Lai, Γραμματέα του Οργανισμού της Συνομοσπονδίας των Συνδικάτων του Χονγκ Κονγκ:

Επειδή οι υπηρέτριες πρέπει να ζουν με τους εργοδότες τους, οι ώρες είναι μεγάλες. Είτε δουλεύουν είτε κοιμούνται. Ο ύπνος μπορεί επίσης να διακοπεί. Συχνά καλούνται να εργαστούν και να φροντίζουν παιδιά και ηλικιωμένους, κάτι που μπορεί να συνεπάγεται εργασία και τη νύχτα.

Η διαβίωση με τους εργοδότες προσφέρει πολύ λίγη ιδιωτικότητα στις καμαριέρες και τις καθιστά πιο ευάλωτες στη σωματική και σεξουαλική κακοποίηση. Σε περιπτώσεις όπου αυτό συμβαίνει, είναι πολύ δύσκολο γι’ αυτές να λάβουν βοήθεια. Φοβούνται να κάνουν καταγγελίες στην αστυνομία και δεν μπορούν εύκολα να εγκαταλείψουν το σπίτι για να το πράξουν ούτως ή άλλως, προσθέτει η Lai.

Είναι συνηθισμένο τα νοικοκυριά του Χονγκ Κονγκ να έχουν τουλάχιστον μία υπηρέτρια. Η πολυάσχολη και ακριβή πόλη έχει έλλειψη εγκαταστάσεων ημερήσιας φροντίδας για τα μικρά παιδιά. Σύμφωνα με το νόμο, ο ελάχιστος μισθός για μία οικιακή εργαζόμενη είναι 4.630 δολάρια Χονγκ Κονγκ (595 δολάρια ΗΠΑ) μηνιαίως. Οι οικογένειες, που ενδέχεται να μην μπορούν να αντέξουν οικονομικά αυτό το ποσό, ενδέχεται να μπουν στον πειρασμό να αποσπάσουν όσο το δυνατόν περισσότερη εργασία από την οικιακή τους εργαζόμενη.

Η Gabriela*, 32 ετών, από το νησί Μιντανάο στις Φιλιππίνες, αναφέρει ότι το βίωσε αυτό. Έλαβε ένα δάνειο για να πληρώσει έναν οργανισμό προσλήψεων 1.200 δολάρια ΗΠΑ για να την τοποθετήσει σε έναν υποτιθέμενο αξιόπιστο εργοδότη. Ο οργανισμός την διαβεβαίωσε ότι θα λάβει καλή αντιμετώπιση και θα εργάζεται κανονικά οκτώ ώρες την ημέρα, έξι ημέρες την εβδομάδα, στο νέο της σπίτι. Μου είπε:

Όταν έφτασα στο σπίτι των εργοδοτών μου, τους έδωσα τη σύμβασή μου. Αλλά μου είπαν ότι πρόκειται για ένα κομμάτι χαρτί, που δεν σημαίνει τίποτα, και πρέπει να ζήσω με τους κανόνες της οικογένειας, γιατί πλήρωσαν πολλά για μένα.

Στην πραγματικότητα, η Gabriela εργάζεται από την ανατολή του ηλίου μέχρι τα μεσάνυχτα, κάνει τα πάντα από μαγείρεμα, βοηθά φροντίζοντας τρία παιδιά και δύο ηλικιωμένους γονείς και καθαρίζει και πλένει το οικογενειακό αυτοκίνητο:

Δεν μπορώ να καθίσω ούτε ένα δευτερόλεπτο, επειδή ο εργοδότης μου δεν θέλει να το χαραμίσει. Η Κυριακή είναι η άδειά μου, αλλά εξακολουθώ να δουλεύω 8 ώρες, όταν θα έπρεπε να έχω όλη την ημέρα άδεια.

Αλλά η αποχώρηση είναι σχεδόν αδύνατη. Η Gabriela πρέπει να κερδίσει χρήματα για να αποπληρώσει το δάνειό της και πρέπει να στείλει χρήματα στο σπίτι για να στηρίξει την ηλικιωμένη μητέρα της. Θα ήθελε να παραπονεθεί στο Τμήμα Εργασίας του Χονγκ Κονγκ, αλλά φοβάται μήπως απολυθεί.

Η διακοπή μιας σύμβασης εργασίας με παραίτηση ή με απόλυση θέτει τις αλλοδαπές υπηρέτριες σε μια αδύνατη κατάσταση, επειδή οι νόμοι περί μετανάστευσης ορίζουν ότι μία οικιακή εργαζόμενη πρέπει να βρει έναν νέο εργοδότη εντός δύο εβδομάδων ή να εγκαταλείψει το Χονγκ Κονγκ. Η εύρεση μιας νέας εργασίας μέσα σε διάστημα δύο εβδομάδων είναι εξαιρετικά απίθανη. Όπως επισημαίνει η Lai:

Το τμήμα εργασίας του Χονγκ Κονγκ δεν μπορεί να εκδώσει νέα έγγραφα εκείνη την ώρα, ακόμη και αν βρουν έναν νέο εργοδότη. Χρειάζεται επίσης τέσσερις έως έξι εβδομάδες για το τμήμα μετανάστευσης να εκδώσει νέα έγγραφα άδειας παραμονής.

Το να φύγει και να επιστρέψει ξανά στο Χονγκ Κονγκ σημαίνει επίσης ότι επιβαρύνεται με δαπανηρές αμοιβές σε πρακτορεία πρόσληψης και πτήσεις ξανά και ξανά.

Σε περίπτωση που κάποια οικιακή εργαζόμενη μείνει έγκυος, οι νόμοι περί μητρότητας του Χονγκ Κονγκ συχνά δεν τηρούνται από τον εργοδότη. Σε τέτοιες περιπτώσεις, μία οικιακή εργαζόμενη απολύεται συνήθως, πράγμα που σημαίνει ότι χάνει μονομιάς το εισόδημα, το σπίτι, την άδεια διαμονής και την πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη.

Τα παιδιά, που γεννιούνται από γυναίκες που παραμένουν μετά τη λήξη των αδειών εισόδου τους, κληρονομούν την ίδια μεταναστευτική ιδιότητα με τις μητέρες τους — χωρίς έγγραφα.

Οι μετανάστριες εργαζόμενες, που μένουν έγκυες, συχνά ζητούν βοήθεια από την Pathfinders, μια τοπική ΜΚΟ που επικεντρώνεται στην παροχή βοήθειας σε αλλοδαπές οικιακές εργαζόμενες, η οποία λειτουργεί πολλά καταφύγια για εγκύους μετανάστριες εργαζόμενες ή για όσες γέννησαν πρόσφατα. Η Διευθύνων Σύμβουλος της Pathfinders, Catherine Gurtin, μου είπε ότι:

Οι ωφελούμενές μας συχνά φτάνουν πεινασμένες, άρρωστες, χωρίς χαρτιά και άστεγες. Συχνά δεν μπορούν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους λόγω οικονομικής δυσχέρειας ή επειδή είναι σε μεγάλο μήνα εγκυμοσύνης ώστε να πετάξουν ή επειδή το μωρό τους που γεννήθηκε στο Χονγκ Κονγκ είναι χωρίς χαρτιά.

Η Jessie*, από το νησί Λουζόν στις Φιλιππίνες, βρίσκεται στα 20 κάτι της. Ήταν μόλις οκτώ εβδομάδες από την ημερομηνία του τοκετού της, όταν της είχα πάρει συνέντευξη σε ένα από τα καταφύγια της Pathfinders. Έμαθε ότι ήταν έγκυος, αφότου έκανε ένα υποχρεωτικό τεστ εγκυμοσύνης, πριν ξεκινήσει μια νέα σύμβαση ως υπηρέτρια και στη συνέχεια έχασε τη δουλειά της. Λέει ότι είναι πολύ φοβισμένη για να το πει την οικογένειά της και δεν μπορεί να πάει στην πατρίδα λόγω φόβου για την ασφάλειά της.

Οι έγκυες υπηρέτριες, που δεν απολύονται από τους εργοδότες τους, εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις. Σύμφωνα με τον κυβερνητικό κανόνα, οι οικιακές εργαζόμενες πρέπει να ζουν στην κατοικία του εργοδότη τους ακόμη και κατά τη διάρκεια της άδειας μητρότητας. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι περισσότεροι εργοδότες είναι απρόθυμοι να φιλοξενήσουν ένα μωρό, έτσι συχνά μένουν στη φροντίδα του κράτους, μέχρις ότου η μητέρα τους μπορέσει να τα πάρει στο σπίτι.

Μια κοινή δήλωση που δόθηκε στο Global Voices από το υπουργείο Εργασίας και Μετανάστευσης της κυβέρνησης του Χονγκ Κονγκ δήλωνε:

Οποιαδήποτε αλλαγή στην “βοήθεια στο σπίτι” ότι οι αλλοδαπές οικιακές βοηθοί πρέπει να διαμένουν στις κατοικίες των εργοδοτών θα αντιταχθεί στη λογική της εισαγωγής ξένων οικιακών βοηθών και στη θεμελιώδη πολιτική ότι οι τοπικοί υπάλληλοι (συμπεριλαμβανομένων των ντόπιων οικιακών βοηθών) πρέπει να έχουν προτεραιότητα στην απασχόληση.

Η κυβέρνηση της Ειδικής Διοικητικής Περιφέρειας του Χονγκ Κονγκ δεν ανέχεται και λαμβάνει αυστηρές ενέργειες εναντίον οποιασδήποτε κακοποίησης ή εκμετάλλευσης αλλοδαπών οικιακών βοηθών. Οποιαδήποτε αναφερθείσα περίπτωση σωματικής κακοποίησης ή παραβίασης των νόμιμων διατάξεων, όπως μη πληρωμή / υποπληρωμή μισθών, μη χορήγηση ημερών εβδομαδιαίας ανάπαυσης και νόμιμων αργιών κλπ., θα διερευνηθεί διεξοδικά και εάν υπάρχουν επαρκή αποδεικτικά στοιχεία, θα ασκηθεί δίωξη στους ενόχους.

*Τα ονόματα έχουν αλλάξει για να προστατευτούν οι ταυτότητες των γυναικών.