Προβλήματα με τους αγωγούς για τους αυτόχθονες πληθυσμούς στη χερσόνησο Γιαμάλ της Ρωσίας

Νένετς εκτροφοί ταράνδων στην τούνδρα της νότιας χερσονήσου Γιαμάλ το 2014. Φωτογραφία: Sergey Popov / Wikimedia Commons. CC BY SA 4.0

Η χερσόνησος Γιαμάλ περιέχει μερικά από τα μεγαλύτερα γνωστά αποθέματα φυσικού αερίου στον πλανήτη. Αυτή η απομακρυσμένη χερσόνησος της ρωσικής Αρκτικής εκτείνεται για 700 χιλιόμετρα στη θάλασσα του Κάρα και τώρα αρκετοί αγωγοί, υπεράκτια πεδία αερίου και τερματικοί σταθμοί υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) την έχουν καταστήσει σπίτι τους. Αυτά τα δεκάδες εκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου έχουν προσελκύσει κρατικές εταιρείες φυσικού αερίου της Ρωσίας και αρκετούς διεθνείς επενδυτές. Το 2008, η Gazprom ανακοίνωσε το Σχέδιο Γιαμάλ για να ξεκλειδώσει τους υδρογονάνθρακες της περιοχής σε τεράστια κλίμακα.

Η Γιαμάλ φιλοξενεί επίσης 15.000 ανθρώπους, από τους οποίους 10.000 είναι εκτροφείς ταράνδων της φυλής Νένετς.

Οι ακτιβιστές των δικαιωμάτων των αυτοχθόνων εξέφρασαν επίσης ανησυχίες για το τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτή η μεγάλης κλίμακας εξαγωγή ενέργειας για τους Νένετς και άλλους αυτόχθονες πληθυσμούς του μακρινού Βορρά της Ρωσίας. Ο Dmitry Berezhkov είναι μέλος των Ιτελμέν από τη χερσόνησο της Καμτσάτκας και πρώην αντιπρόεδρος της ρωσικής ένωσης των αυτοχθόνων λαών του Βορρά (RAIPON), ΜΚΟ με έδρα τη Μόσχα. Ο Berezhkov λέει ότι πιέστηκε από τις ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας στην πρωτεύουσα για να ενοχοποιήσει την RAIPON ως απειλή για το κράτος. Ο Berezhkov μετακόμισε στη Νορβηγία για να συνεχίσει τον ακτιβισμό του, αλλά συνελήφθη από τη νορβηγική αστυνομία το 2013 μετά από συνάντηση της Παγκόσμιας Διάσκεψης των Αυτοχθόνων Λαών με βάση αίτημα έκδοσης του γενικού εισαγγελέα της Ρωσίας, ο οποίος τον κατηγορούσε για απάτη. Τελικά, ένα νορβηγικό δικαστήριο αποφάνθηκε ότι το αίτημα ήταν πολιτικά παρακινημένο και ο Berezhkov έλαβε άσυλο στη Νορβηγία. Ο ακτιβιστής ζει εκεί μέχρι σήμερα, όπου διευθύνει την ΜΚΟ Arctic-Consult.

Ο Ρώσος ακτιβιστής των δικαιωμάτων των αυτοχθόνων Dmitry Berezhkov

Η RAIPON εξακολουθεί να λειτουργεί στη Ρωσία, παρόλο που έχει γίνει λόγος για πολιτικές πιέσεις στον οργανισμό. Αρχής γενομένης από το 2012, η ​​RAIPON αντιμετώπισε πίεση από τις αρχές και απαιτήσεις για το κλείσιμό της, το Υπουργείο Δικαιοσύνης της Ρωσίας απαγόρευσε νωρίτερα αυτό το μήνα το CSIPN (Κέντρο Υποστήριξης των Αυτοχθόνων Λαών του Βορρά), έργο το οποίο η RAIPON βοήθησε να ιδρυθεί ως “ξένο πράκτορα” λόγω των δεσμών του με τις καναδικές οργανώσεις δικαιωμάτων των ιθαγενών. Ο Pavel Sulyandziga, ένας ακλόνητος ακτιβιστής των δικαιωμάτων της κοινότητας των Ουντζέγε και εξέχων υποψήφιος αντιπρόεδρος του RIPON, εγκατέλειψε τη Ρωσία το 2017 για να αναζητήσει πολιτικό άσυλο στις ΗΠΑ. Τα γραφεία της RAIPON στις περιφέρειες έκλεισαν, ο οργανισμός κηρύχθηκε “ξένος πράκτορας” και οι δωρητές του “ανεπιθύμητοι οργανισμοί”.

Μίλησα με τον Berezhkov για τις συνέπειες της εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου για τους αυτόχθονες στο βορρά της Ρωσίας. Η συνέντευξη έχει τροποποιηθεί για λόγους μήκους και σαφήνειας.

Maxim Edwards: Τι προβλέπει το μέλλον για τους αυτόχθονες λαούς της χερσονήσου Γιαμάλ;

Dmitry Berezhkov: Αναπτύσσονται περισσότερα πεδία φυσικού αερίου στα βόρεια και ανατολικά της χερσονήσου και προς την άλλη πλευρά του κόλπου του ποταμού Ομπ. Το δίκτυο των αγωγών φυσικού αερίου είναι σαν ένα χταπόδι. Εξαπλώνεται σε όλη τη γη. Και για κάθε αγωγό και για κάθε δρόμο, παίρνουν ένα άλλο κομμάτι γης μακριά από τους εκτροφείς των ταράνδων. Προς το παρόν, οι εκτροφείς ταράνδων προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν το υπόλοιπο της γης, αλλά αυτό σημαίνει ότι τα κοπάδια τους μπορεί να γίνουν μικρότερα και τώρα αρχίζουν να ανταγωνίζονται μεταξύ τους για τους βοσκότοπους. Το πρόβλημα εξελίσσεται σταδιακά, πηγαίνει λίγο χειρότερα κάθε χρόνο. Είναι σαν ένα παιχνίδι σκακιού, χτίζεται ένας αγωγός και τότε τα κοπάδια κινούνται αλλού. Η αυξανόμενη υποδομή σημαίνει ότι οι εκτροφείς ταράνδων πρέπει να βρουν νέους χώρους για να βόσκουν και αν δεν υπάρχουν, πρέπει να ασκήσουν πίεση στις ίδιες περιοχές με ακόμα περισσότερους ταράνδους. Για παράδειγμα, οι αγέλες τρώνε λειχήνες ταράνδων (Ρωσ: Ягель), και ο αυξημένος ανταγωνισμός σημαίνει ότι έχουν μείνει λιγότερα απ’ αυτά. Και λιγότερα τρόφιμα για τους ταράνδους θα μπορούσε να σημαίνει μικρότερα κοπάδια και να σφάζουν τα ζώα που δεν μπορούν να ταΐσουν. Είτε η κυβέρνηση θα χρηματοδοτήσει ένα πρόγραμμα για να σκοτώσει τους ταράνδους, είτε τα κοπάδια θα πεθάνουν εξαιτίας της πείνας. Δεν γνωρίζω. Αλλά νομίζω ότι κατά τη διάρκεια της επόμενης μιας ή δύο δεκαετιών, ένας τεράστιος αριθμός ταράνδων θα πεθάνει στη Γιαμάλ. Περισσότεροι αυτόχθονες θα εγκατασταθούν στα χωριά, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνικές ασθένειες, αλκοολισμό και άλλα τέτοια πράγματα. Θα χάσουν τη γλώσσα και τα παραδοσιακά μέσα διαβίωσής τους. Νομίζω ότι αυτό είναι το μέλλον.

ME: Μου φαίνεται ότι δεν πρόκειται μόνο για τη διατήρηση του παραδοσιακού τρόπου ζωής, αλλά και για τα δικαιώματα των αυτοχθόνων ως πολιτών. Για παράδειγμα, πολλές από αυτές τις περιοχές προστατεύονται. Όταν ένας αγωγός χτίζεται πάνω στη γη, είναι οι Νένετς ικανοί να πουν “όχι”; Τους ρωτά κανείς;

DB: Υπάρχουν ορισμένες απόπειρες οργάνωσης σε περιφερειακό επίπεδο. Υπάρχει, για παράδειγμα, ένωση εκτροφέων ταράνδων. Το πρόβλημα είναι ότι όλες αυτές οι οργανώσεις και οι ηγέτες τους επηρεάζονται ή ελέγχονται σε μεγάλο βαθμό από το κράτος και τις εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου. Είναι στην ευχάριστη θέση να διοργανώσουν φεστιβάλ, ερασιτεχνικές εκδηλώσεις, αθλητικές εκδηλώσεις, πολιτιστικά και γλωσσικά γεγονότα. Αλλά εάν υπάρχει σύγκρουση μεταξύ των συμφερόντων των εκτροφέων ταράνδων και των συμφερόντων της βιομηχανίας φυσικού αερίου και πετρελαίου, η πρακτική μας δείχνει ότι οι εν λόγω οργανισμοί δεν θα ή δεν μπορούν να προστατεύσουν τα συμφέροντα των αυτοχθόνων ανθρώπων. Και είναι δύσκολο για τους Νένετς να οργανωθούν δεδομένου ότι έχουν εξαπλωθεί σε τεράστιες περιοχές. Είναι νομάδες. Ακολουθούν τα κοπάδια τους. ίσως χρειαστεί να μετακινηθούν εκατοντάδες χιλιόμετρα σε λίγες μέρες. Ο τρόπος ζωής τους οδηγεί να ακολουθούν πρώτα τους συγγενικούς ή οικογενειακούς δεσμούς. Περιστασιακά αρκετές δεκάδες άνθρωποι μπορεί να συναντηθούν, αλλά δεν μπορούν να συναντηθούν σε πολύ μεγάλο αριθμό επειδή τα κοπάδια τους θα φάνε όλο το φαγητό τριγύρω. Οι τάρανδοι πρέπει να εξαπλωθούν σε τεράστιες περιοχές για να καταστήσουν την αγέλη βιώσιμη.

ME: Πώς ανταποκρίθηκαν οι ντόπιοι σε αυτές τις αλλαγές;

DB: Τον περασμένο Μάρτιο, ορισμένοι Νένετς πραγματοποίησαν μια φυλετική συνάντηση για να συζητήσουν σημαντικά θέματα, καθώς και κάποιες πολιτικές διαμάχες. Αλλά τότε ο ηγέτης του περιφερειακού κλάδου μιας από αυτές τις κοινοτικές οργανώσεις, που θα ήθελα να ονομάσω φιλοκυβερνητική, έγραψε μια επιστολή στην αστυνομία λέγοντας ότι η συνάντηση ήταν ενάντια στο νόμο της Ρωσίας, καθώς είχε πραγματοποιηθεί χωρίς προηγούμενη άδεια. Το αστείο είναι ότι [ο Βλαντιμίρ] Πούτιν έλεγε συχνά ότι οι διαμαρτυρίες ενοχλούν άλλους ανθρώπους — επιβάτες, κυκλοφορία κ.λπ. — επομένως πρέπει να συντονίζεστε εκ των προτέρων με τις αρχές. Αλλά αυτή η συνάντηση έγινε στην τούντρα, δεν υπήρχε κανείς για μια απόσταση χιλιάδων χιλιομέτρων τριγύρω, εκτός από αυτούς τους εκτροφείς των ταράνδων! Η αστυνομία άνοιξε μια διοικητική υπόθεση [εναντίον του διοργανωτή Eiko Serotetto], αλλά υπήρξε πολλή συζήτηση στα μέσα ενημέρωσης και [τον περασμένο Μάιο] απέρριψαν ήσυχα την υπόθεση.

ME: Τι σημαίνει αυτό για τη σχέση μεταξύ των εταιρειών φυσικού αερίου και των αυτοχθόνων λαών; Έχουν υπάρξει περιπτώσεις όπως του Sergey Kechimov, σαμάνου και εκτροφέα ταράνδων, που προσπάθησε να αντισταθεί στα σχέδια της εταιρείας Surgutneftegaz για εξόρυξη πετρελαίου κοντά σε μια λίμνη ιερή για τον λαό Khanty. Το 2015, ο Kechimov συνελήφθη για επίθεση σε εργάτη πετρελαίου για λόγους που οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θεωρούσαν αμφίβολους.

DB: Η κατάσταση διαφέρει ανάλογα με την περιοχή. Στον αυτόνομο θύλακα της Χαντίας – Μανσίας, όπου βρισκόταν ο Kechimov, οι εταιρείες υποχρεώθηκαν να υπογράψουν ορισμένες συμφωνίες με τις αυτόχθονες κοινότητες. Το πρόβλημα στη Γιαμάλ είναι ότι, πρώτον, ο περιφερειακός νόμος σημαίνει ότι πρόκειται για πιο εθελοντικές συμφωνίες και, δεύτερον, περίπου το ήμισυ του πληθυσμού, που έχει το μεγαλύτερο μέρος των ταράνδων, είναι ιδιωτικοί εκτροφείς ταράνδων. Δεν εξαρτώνται από και δεν συνδέονται με καμία κοινοτική οργάνωση ή με χωριά, εταιρείες ή τοπικές διοικήσεις: συνεχίζουν έναν παραδοσιακό τρόπο ζωής. Αυτό είναι το κατεστημένο και ταιριάζει σε όλους. Είναι καλό για τους εκτροφείς των ταράνδων γιατί δεν εξαρτώνται από τους γραφειοκράτες και απλώς ακολουθούν τα κοπάδια τους. Είναι καλό για τους γραφειοκράτες επειδή δεν χρειάζεται να νοιάζονται γι’ αυτούς τους εκτροφείς των ταράνδων. Είναι καλό για τις εταιρείες, γιατί όταν ρωτάμε γιατί όλο και λιγότερη γη είναι διαθέσιμη για εκτροφείς ταράνδων και η ποιότητά της επιδεινώνεται, μπορούν να πουν ότι είναι σφάλμα των κτηνοτρόφων επειδή έχουν πάρα πολλούς ταράνδους.

Έτσι, στην περιοχή Χαντίας – Μανσίας, οι οικογένειες μπορούν να υπογράψουν συμφωνίες με τις εταιρείες ενέργειας: συμφωνούν να απομακρυνθούν από τα παραδοσιακά εδάφη τους και να λάβουν κάποια οικονομική υποστήριξη. Το ποσό μπορεί να μην είναι όπως στα παραμύθια που λένε οι Gazprom, Rosneft, ή Lukoil στα διεθνή φόρουμ, αλλά είναι κάτι. Προβλήματα προκύπτουν όταν δεν υπάρχει πλέον καμία παραδοσιακή γη που έχει απομείνει για να δωθεί. Αυτή ήταν η κατάσταση για τον Kechimov. Απλά δεν είχε άλλη γη να προχωρήσει. Αυτό συμβαίνει επειδή η εξόρυξη πετρελαίου άρχισε πολύ νωρίτερα στην περιοχή Χαντίας – Μανσίας. Αλλά στη Γιαμάλ, έχει μείνει έδαφος. Υπάρχει σταδιακά όλο και λιγότερο απ’ αυτό, αλλά υπάρχουν μέρη που έμειναν. Μια άλλη διαφορά είναι ότι το φυσικό αέριο δεν μολύνει τη γη τόσο σοβαρά όσο το πετρέλαιο, το οποίο καταστρέφει το περιβάλλον πολύ πιο γρήγορα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν συγκρούσεις στη Γιαμάλ. Η περίπτωση του Kechimov μας έδειξε ότι όταν η κυβέρνηση και οι εταιρείες ενέργειας είναι ενωμένες, μπορούν να προσφύγουν σε κάθε μέσο, ​​συμπεριλαμβανομένης της ποινικής δίωξης, για να κάνουν τις οικογένειες είτε να υπογράψουν συμφωνίες είτε να εγκαταλείψουν τη γη τους.

ME: Ποια άλλα προβλήματα παρουσιάζουν αυτά τα μεγάλα έργα των αγωγών για τις αυτόχθονες κοινότητες;

DB: Οι εκτροφείς ταράνδων της Γιαμάλ αντιμετωπίζουν μια τέλεια καταιγίδα. Πολλά αλλάζουν. Οι ενεργειακές εταιρείες προσελκύουν μετανάστες εργαζόμενους, οι οποίοι εγκαθίστανται στην περιοχή. Αν δεν έχουν δουλειά ανάμεσα στις βάρδιες, πάνε και ψαρεύουν στα ποτάμια, πίνουν στα μπαρ του χωριού, μερικές φορές έχουν σχέσεις με ντόπιες γυναίκες, κάτι που μπορεί να αποτελέσει πηγή έντασης. Και βεβαίως υπάρχει η επίδραση της παγκόσμιας αλλαγής του κλίματος. Οι άνθρωποι στη Γιαμάλ έχουν ήδη πεθάνει ή έχουν αρρωστήσει σοβαρά εξαιτίας του άνθρακα, ή της “σιβηρικής πανώλης”, που απελευθερώνεται από την τήξη του μόνιμα παγωμένου υπεδάφους. Το μεταβαλλόμενο κλίμα σημαίνει ότι οι ασυνήθιστες βροχοπτώσεις παγώνουν γρήγορα και σχηματίζουν πάγο πάνω από το χιόνι, γεγονός που εμποδίζει τους ταράνδους να βόσκουν. Η λαθροθηρία από τους ενεργειακούς εργάτες είναι ένα μεγάλο ζήτημα, όπως και η ρύπανση. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει διπλή πίεση στην τοπική άγρια ​​φύση, παράλληλα με τις αλλαγές της θερμοκρασίας στα ποτάμια λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Για παράδειγμα, υπάρχει ένα ντόπιο ψάρι, το Μύξων, το οποίο είναι μια λιχουδιά στην τοπική κουζίνα και παρείχε καλό εισόδημα στους ντόπιους ανθρώπους της φυλής Νένετς που τα πουλούσαν στους εργαζόμενους. Αλλά τώρα, δεν έχουν απομείνει πλέον ψάρια Μύξων. Πλούσια στελέχη του πετρελαίου και του φυσικού αερίου που έχουν προτίμηση στα ψάρια πρέπει να τα αγοράσουν από τον Καναδά!

ME: Πόσο εύκολο είναι να μάθεις για την κατάσταση σε μια τόσο απομακρυσμένη και απρόσιτη περιοχή; Μπορεί το διαδίκτυο να βοηθήσει;

DB: Δεν είναι δύσκολο, είναι σχεδόν αδύνατο. Προσωπικά, δεν μπορώ να επιστρέψω στη Ρωσία, αλλά προσπαθώ να παρακολουθώ εκ του σύνεγγυς όλες τις εφημερίδες και τις τηλεοπτικές εκθέσεις και, φυσικά, οι άνθρωποι συζητούν αυτά τα προβλήματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σύμφωνα με τη ρωσική νομοθεσία, όλες οι περιοχές γύρω από την άκρη της ξηράς της χώρας μετράνε ως παραμεθόριες περιοχές. Αυτό περιλαμβάνει τη Γιαμάλ, καθώς βρίσκεται στη ρωσική Αρκτική. Για να πάτε εκεί, χρειάζεστε μια πρόσκληση από έναν ντόπιο κάτοικο ή έναν οργανισμό, η οποία πρόσκληση φυσικά είναι υπογεγραμμένη από την FSB [Ρωσικές Υπηρεσίες Ασφαλείας].

Έτσι, όταν οι εταιρείες και οι Αρχές λένε ότι μίλησαν με τους εκτροφείς των ταράνδων και ότι οι κτηνοτρόφοι συμφώνησαν σε όλα, είναι δύσκολο να ξέρει κανείς πώς συνέβη αυτή η συζήτηση. Οι υπάλληλοι θα μπορούσαν απλά να έρθουν στις κατασκηνώσεις τους με ένα κομμάτι χαρτί και να πουν “πρέπει να υπογράψεις αυτό.”

Από πρακτική άποψη, είναι σοφό για κάθε εκτροφέα ταράνδων να υπογράψει οποιοδήποτε τέτοιο χαρτί. Επειδή η μεγάλη γραφειοκρατία δεν μπορεί να σας βοηθήσει, αλλά σίγουρα μπορεί να σας βλάψει. Για παράδειγμα, έχουμε κάποιες περιπτώσεις όταν ένα αστυνομικό ελικόπτερο έρχεται σε μία νομαδική κατασκήνωση και τους πει “πιάνετε πάρα πολλά ψάρια και αυτό σας κάνει λαθροθήρες”. Μπορούν να έρθουν σε νομαδικές κατασκηνώσεις και να ρωτήσουν γιατί δεν κρατούν τα όπλα τους σε ασφαλή χώρο, όπως απαιτεί ο ρωσικός νόμος. Ακόμα κι αν είσαι εκτροφέας ταράνδων.

Κανείς δεν θα σε αγγίξει αν κοιτάς τη δουλειά σου, αλλά αν υψώσεις τη φωνή σου, μπορεί να αντιμετωπίσεις προβλήματα.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.