Από τη Σουηδία μέχρι το Μεξικό, οι ιθαγενείς εξηγούν γιατί εξαφανίζονται οι γλώσσες τους

Ιθαγενείς Σκανδιναβοί. Photo credit: Pixabay, under CC license.

Κάθε γλώσσα αντιπροσωπεύει έναν ευδιάκριτο τρόπο να δει κανείς την πραγματικότητα. Η γλώσσα είναι το όχημα, μέσω του οποίου οι ιδέες, οι παραδόσεις, τα έθιμα, οι ιστορίες και τα συναισθήματα παίρνουν μορφή. Η προστασία τους είναι ιδιαίτερα σημαντική, ώστε να διατηρείται η ταυτότητα των ομιλητών τους.

Ωστόσο, σήμερα, περίπου 3.000 γλώσσες σε όλο το κόσμο κινδυνεύουν να εξαφανιστούν, σύμφωνα με την UNESCO.

Για παράδειγμα, η γιαγκάν, η γλώσσα μιας νομαδικής φυλής στην Παταγονία, στο απώτατο νότιο άκρο της Αργεντινής και της Χιλής, έχει μόνο έναν εναπομείναντα ομιλητή. Στο Μεξικό, τουλάχιστον 64 γλώσσες κινδυνεύουν να εξαφανιστούν, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο των Ιθαγενών Γλωσσών (Inali). Στην Ευρώπη, περισσότερες από είκοσι γλώσσες βρίσκονται στο όριο εξαφάνισης.

Οι γλώσσες ανά τον κόσμο απειλούνται και η Ευρώπη και η Αμερική δεν αποτελούν εξαίρεση.

Γιατί οι γλώσσες πεθαίνουν;

Οι γλώσσες πεθαίνουν, διότι οι συνθήκες, υπό τις οποίες ζουν οι κοινότητες δεν ευνοούν την πολιτισμική ευημερία, σύμφωνα με τις γλωσσολόγους και ακτιβίστριες Yásnaya Elena Aguilar από το Μεξικό και Sofia Jannok από την Σουηδία.

Σε μια ομιλία στο TEDx, η Jannok, η οποία είναι παιδί ιθαγενών Σαάμι, περιγράφει τις συνεχείς επιθέσεις, στις οποίες υποβάλλονται εκείνες οι κοινότητες:

Έτσι είναι τα πράγματα στην κοινότητά μου και σε κάθε ιθαγενή κοινότητα ανά το κόσμο. Μια χούφτα μεγάλων εταιρειών, που διοικούνται από ανθρώπους, των οποίων το μοναδικό ενδιαφέρον είναι τα χρήματα, εισβάλουν στα σπίτια μας και μας αναγκάζουν να μετακομίσουμε ή απλώς προσπαθούν να μας ξεφορτωθούν.

Πολλές ιθαγενείς ομάδες στο κόσμο καταγγέλλουν την απαλλοτρίωση της γης τους και την καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων τους. Στο Μεξικό, οι δολοφονίες του οικολόγου Rarámuri Julián Carrillo τον Οκτώβριο του 2018, ο οποίος υπερασπίστηκε τα δάση της Σιέρα Μάδρε από την παράνομη υλοτομία και μίλησε για την άδεια παραχώρησης εξόρυξης, που δόθηκε από το μεξικανικό κράτος, και της Berta Cáceres τον Μάρτιο του 2016, μέλος της κοινότητας Lenca στην Ονδούραμ που αντιτάχθηκε στην κατασκευή υδροηλεκτρικού φράγματος, έγιναν πρωτοσέλιδα σε όλο τον κόσμο.

Τέτοιες περιπτώσεις, που συνήθως μένουν ατιμώρητες, συνεχίζουν να συμβαίνουν: στις 24 Φεβρουαρίου φέτος, ένας ιθαγενής ακτιβιστής από την κοινότητα Brörán στην Κόστα Ρίκα σκοτώθηκε από έναν ένοπλο όχλο. Οι ακτιβιστές είναι επικριτικοί απέναντι στην αποτυχία των κυβερνήσεων να αντιδράσουν.

Σε δήλωση που έγινε στο Μεξικανικό Κογκρέσο Βουλευτών τον Μάρτιο του 2019, η Yásnaya Aguilar ισχυρίστηκε ότι :

Οι ιθαγενείς γλώσσες δεν πεθαίνουν. Δολοφονούνται από το μεξικανικό κράτος.

Τον Απρίλιο του 2019, η Aguilar μετέγραψε τον λόγο της στη γλώσσα μίχε και τον μετέφρασε στα ισπανικά για το Global Voices. Σε αυτόν, περιγράφει πώς η εξαφάνιση των ιθαγενών γλωσσών είναι “άρρηκτα συνδεδεμένη με την απώλεια γης.”

Μικρό κορίτσι από την κοινότητα Chatino στο Μεξικό. Photo credit: Pxfuel, under CC license.

Παρομοίως, ο ΜΚΟ Global Witness και ακτιβιστές όπως η Eva M. Fjellheim, μέλος της κοινότητας Σάμι στην Νορβηγία, ισχυρίζονται ότι η αγροβιομηχανία και η εξόρυξη είναι οι βασικές δραστηριότητες που συνδέονται με τις δολοφονίες ιθαγενών υποστηρικτών του περιβάλλοντος. Η Λατινική Αμερική αντιμετωπίζει τον μεγαλύτερο αριθμό τέτοιων επιθέσεων. Όπως είπε η Fjellheim στο περιοδικό Pikara :

Τα τελευταία δέκα με δεκαπέντε χρόνια, η πίεση για τη γη μας έχει αυξηθεί σημαντικά και ιδιαίτερα η προσοχή στην εκμετάλλευση ενεργειακών πηγών.  Έχουμε καταλήξει στο ότι δεν έχουμε πραγματικά δικαιώματα, που να μας προστατεύουν με κάποιο τρόπο.

Υπάρχουν επίσης κάποιοι, που πιστεύουν ότι μεγάλο μέρος του προβλήματος είναι η διάκριση, στην οποία υπόκεινται οι ιθαγενείς κοινότητες. Μιλώντας στην Διεθνή Έκθεση Βιβλίου στην Λίμα το 2017, ο Περουβιανός συγγραφέας και ομιλητής της γλώσσας Κέτσουα Pablo Landeo είπε ότι :

Οι κοινωνικές δομές επιβάλλουν την κατάσταση των ιθαγενών γλωσσών κι εκεί ξεκινά η διάκριση, το αίσθημα ντροπής, που συνοδεύει αυτές τις γλώσσες, επειδή φαίνονται παλιομοδίτικες και αναχρονιστικές.

Η έλλειψη διάδοσης και προώθησης είναι άλλοι λόγοι διάκρισης. Σε πολλές χώρες όπως το Μεξικό, πολύ μικρή χρηματοδότηση διατίθεται για τα ιθαγενή πολιτισμικά δρώμενα στη λογοτεχνία ή την τέχνη. Στη Σουηδία, τα αγγλικά, τα φινλανδικά ή τα γερμανικά διδάσκονται πιο συχνά ως δεύτερη γλώσσα από ότι οι αυτόχθονες γλώσσες.

Παρά τα χιλιάδες χιλιόμετρα που χωρίζουν τις σκανδιναβικές χώρες όπως η Σουηδία, η Νορβηγία και η Φινλανδία, από το Μεξικό και το Περού, όλες φαίνεται να μοιράζονται την κληρονομιά των ιθαγενών γλωσσών, καθώς και την καταστροφή της ταυτότητας και την συλλογική μνήμη των ανθρώπων, που τις μιλούν.

Μέλος της κοινότητας Σάμι στην Φινλανδία. Photo credit: Flickr/Youngbrov, under CC license.

Καθώς το Διεθνές Έτος Ιθαγενών Γλωσσών το 2019 έφτασε στο τέλος του, τα Ηνωμένα Έθνη όρισαν μια Διεθνή Δεκαετία Ιθαγενών Γλωσσών, η οποία θα ξεκινήσει το 2022 με σκοπό την προώθηση και την αναζωπύρωση τους.

Σήμερα, μετά το τέλος του Διεθνούς Έτους Ιθαγενών Γλωσσών 2019, το Γενικό Συμβούλιο Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε το ψήφισμα για τα δικαιώματα των ιθαγενών λαών το οποίο συμπεριλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την ανακήρυξη της Διεθνής Δεκαετίας Ιθαγενών Γλωσσών για το 2022-2032. Η δουλειά συνεχίζεται! Είμαστε όλοι ιθαγενείς.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.