Φεμινίστριες διαδηλώνουν τον Δεκέμβριο του 2019. Εύσημα φωτογραφίας: PatricioHurtado με άδεια από το Pixabay.
Με τη δημιουργία του Φεμινιστικού Εναλλακτικού Κόμματος στις 14 Φεβρουαρίου 2020, η Χιλή έχει έναν νέο δρόμο για να επηρεάσει τις δημόσιες πολιτικές. Μία από τις ιδρυτές του κόμματος είναι η Pia Barros, συγγραφέας, οργανώτρια σεμιναρίων, συντάκτρια και φεμινίστρια από την αρχή της δικτατορίας του Πινοσέτ πριν από 40 χρόνια.
Σήμερα, μέσω λογοτεχνικών πρωτοβουλιών και πολιτικού ακτιβισμού, η Barros ζητεί τη δημιουργία μιας δίκαιης και ισότιμης κοινωνίας που θα εξαλείψει το πατριαρχικό σύστημα που παράγει έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία.
Η φωνή της έχει γίνει μια άποψη αναφοράς για την κατανόηση της κατάστασης των δικαιωμάτων των γυναικών στη Λατινική Αμερική και της ποικιλομορφίας των φεμινιστικών κινημάτων.
Μίλησα με την Μπάρος στη Χιλή, και η συνέντευξη έχει υποστεί επιμέλεια για συντομία.
Gabriela Mesones (GM): Από τη δεκαετία του 1970, τα φεμινιστικά κινήματα ήταν θεμελιώδη στην πολιτική σφαίρα της Χιλής. Πώς οργανώθηκαν αυτά τα κινήματα;
Pía Barros (PB): Fuimos nosotras las primeras que nos organizamos a través de marchas multitudinarias durante los 17 años de dictadura de Pinochet. También hubo mucho colectivo, acciones y mucho trabajo en los sectores populares hecho por mujeres. También fue el voto femenino el que derrocó a Pinochet y fueron ellas quienes rompieron con la campaña del terror durante el plebiscito de 1988.
Pía Barros (PB): Ήμαστε οι πρώτες, που διοργανώσαμε μαζικές πορείες κατά τη διάρκεια των 17 χρόνων της δικτατορίας του Πινοσέτ. Υπήρξαν επίσης πολλές συλλογικές δράσεις και πολλή δουλειά στον τομέα των πολιτών, που έγινε από γυναίκες. Επίσης η γυναικεία ψήφος ανέτρεψε τον Πινοσέτ και τα γυναικεία κινήματα έσπασαν την εκστρατεία εκφοβισμού κατά τη διάρκεια του δημοψηφίσματος του 1988.
GM: Επί του παρόντος, πώς συνυπάρχουν τα διάφορα φεμινιστικά κινήματα στη Χιλή;
PB: Durante los últimos años ha habido distintas formas de feminismo. La cuarta ola feminista plantea al cuerpo en la calle, y por ende el cuerpo como ente político. Es un cuerpo que incide, no como una pancarta en la calle, sino en sus múltiples formas y múltiples ángulos. Cada tendencia es una dimensión de las múltiples formas del feminismo. El año pasado, hubo un efecto político importante con Un violador en tu camino de Lastesis. Esta performance ha tenido un impacto global y ha logrado que se imponga como primera demanda la desinstalación de un estado patriarcal.
PB: Τα τελευταία χρόνια υπήρξαν διάφορες μορφές φεμινισμού. Το τέταρτο φεμινιστικό κύμα τοποθετεί το σώμα στο δρόμο και ως εκ τούτου το σώμα γίνεται πολιτική οντότητα. Είναι ένας οργανισμός, που έχει αντίκτυπο, όχι ως έμβλημα στο δρόμο, αλλά σε πολλαπλές μορφές και προοπτικές. Κάθε τάση είναι μια διάσταση των πολλαπλών μορφών του φεμινισμού. Πέρυσι, το φεμινιστικό flashmob “Ένας βιαστής στον δρόμο σου” (“Un violator en tu camino“) της φεμινιστικής συλλογικότητας Las Tesis είχε σημαντικό πολιτικό αποτέλεσμα. Αυτή η παράσταση είχε παγκόσμιο αντίκτυπο και κατάφερε να απαιτήσει πρώτα από όλα την αποσυναρμολόγηση του πατριαρχικού κράτους.
Pía Barros in 2015. Photo credit: Wikimedia Commons, under CC license.
GM: Πώς μπορούν όλες οι σημερινές φωνές του φεμινισμού να ενωθούν; Υπάρχει ακόμη και ενδιαφέρον για την ενοποίησή τους;
PB: Podemos aspirar a la premisa inicial del feminismo: un universo no sexista donde todas las personas somos imprescindibles. No aspirar a una sola forma de gobierno u organización, sino más bien algo que nos convoca a todas y que no nos pide que seamos de otra manera. Las sexualidades son múltiples y cambiantes, y devienen en demandas que son legítimas desde donde vengan. ¿Es necesario pensar en homogeneizar algo? ¿O es más necesario cambiar el paradigma para entender que la diversidad tiene múltiples focos y formas en que manifestarse? Hemos trabajado el eje político como un gran frente para obtener una victoria, pero este es un pensamiento en términos de guerra.
PB: Μπορούμε να προσβλέπουμε στην αρχική προϋπόθεση του φεμινισμού: ένα μη σεξιστικό σύμπαν, όπου όλοι οι άνθρωποι είναι απαραίτητοι. Δεν πρέπει να προσβλέπουμε σε μια ενιαία μορφή κυβέρνησης ή οργανισμού, αλλά σε κάτι που μας φέρνει όλους μαζί και δεν μας ζητάει να είμαστε διαφορετικοί. Οι σεξουαλικότητες είναι πολλαπλές και μεταβαλλόμενες και αντιπροσωπεύουν νόμιμες απαιτήσεις ανεξάρτητα από το πού προέρχονται. Είναι απαραίτητο να σκεφτούμε την ομογενοποίηση; Ή είναι πιο απαραίτητο να αλλάξουμε το παράδειγμα για να καταλάβουμε ότι η ποικιλομορφία έχει πολλαπλές εστίες και τρόπους να εκδηλωθεί; Δουλεύαμε την πολιτική σκοπιά, έτσι ώστε να γίνει ένα μεγάλο μέτωπο για να κερδίσει μια νίκη, αλλά αυτή η γραμμή σκέψης φαντάζει περισσότερο πολεμική.
GM: Ποιες είναι οι δυσκολίες της σημερινής κοινωνίας όσον αφορά την κατανόηση του φύλου;
PB: Lo patriarcal que somos. El patriarcado no está fuera de nosotros: lo parimos, lo educamos, le permitimos que crezca. Esa deconstrucción tiene que empezar desde cero: en la casa, en el barrio, en nuestra forma de conectar. Por eso es importante celebrar la diversidad.
La construcción de las mujeres siempre ha sido en torno a la comunidad, y el efecto comunitario significa que hay veces que no nos gustan personas de nuestra comunidad. Al loco del pueblo se le protege igual, porque pertenece. Por mucho tiempo se nos ha dicho que las mujeres no pertenecemos, y la búsqueda empieza allí.
PB: Το πώς είμαστε πατριαρχικοί. Η Πατριαρχία δεν είναι έξω από μας: την δημιουργούμε, την καλλιεργούμε, της επιτρέπουμε να μεγαλώνει. Η αποδόμηση πρέπει να αρχίσει από κάτω προς τα επάνω: στα σπίτια μας, στη γειτονιά μας, στον τρόπο που ερχόμαστε σε επαφή. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να γιορτάζουμε την ποικιλομορφία.
Η ταυτότητα των γυναικών είχε πάντα οικοδομηθεί μέσα σε μια κοινότητα και αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν στιγμές, που δεν μας αρέσουν οι άνθρωποι από την κοινότητά μας. Ο “ανόητος” της γειτονιάς προστατεύεται, επειδή ανήκει κάπου. Αλλά για πολύ καιρό, μας λένε ότι οι γυναίκες δεν ανήκουμε και η αναζήτηση ξεκινά εκεί.
GM: Ποιος είναι ο ρόλος των γυναικών και των διαφόρων φεμινιστικών κινημάτων στο πλαίσιο της “κοινωνικής έκρηξης” της Χιλής στις 18 Οκτωβρίου;
PB: No creo que el estallido hubiera sido posible sin los dos 8M anteriores. Pero también creo que por algo se llama estallido, algo que dejó de estar contenido y se rompió. El estallido tiene que ver con los quiebres. En este caso, no sé cuál ha sido el rol de la mujer que no haya sido su rol de siempre: estar vigilantes, exigir y plantear otros modos de intentar las cosas. Como dice Rosario Castellanos: “Debe haber otro modo de ser humano y libre, otro modo de ser”. Ese otro modo de ser es que el estamos intentando en este momento.
PB: Δεν νομίζω ότι το ξέσπασμα θα ήταν εφικτό χωρίς τις δύο προηγούμενες 8Μ (Διεθνής Ημέρα Γυναικών). Αλλά πιστεύω επίσης ότι το αποκαλούμε “ξέσπασμα” για έναν λόγο: είναι κάτι που σταμάτησε να περικλείεται και ξέσπασε. Ένα ξέσπασμα έχει να κάνει με καταστροφές. Σε αυτή την περίπτωση, δεν ξέρω ποιος είναι ο ρόλος των γυναικών εκτός από τον συνήθη ρόλο τους: να επαγρυπνούμε, να απαιτούμε και να προτείνουμε άλλους τρόπους να δοκιμάσουμε τα πράγματα. Όπως λέει η Rosario Castellanos: “Πρέπει να υπάρχει ένας άλλος τρόπος να είσαι άνθρωπος και ελεύθερος, ένας άλλος τρόπος ύπαρξης”. Αυτός ο άλλος τρόπος ύπαρξης είναι αυτό για το οποίο προσπαθούμε τώρα.
GM: Αναφέρατε τον παγκόσμιο αντίκτυπο των Las Tesis. Με εκστρατείες όπως το #MeToo, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βοήθησαν να γίνει ορατή η επισφαλή κατάσταση των δικαιωμάτων των γυναικών και της καθημερινής κακοποίησης στην οποία υποβάλλονται. Θα μπορούσατε να το αναλύσετε;
PB: Las redes sociales han cumplido una función informativa que la prensa ha dejado de lado. En dictadura, por ejemplo, había unas cuantas revistas vigiladas, pero la información realmente fluía a través de papelitos compartidos de mano a mano. Creo que lo mismo ocurre ahora, con nuevas tecnologías. Una de las propuestas de mi generación era que lo privado es público, bajo el slogan de “Democracia en la calle y en la casa” y para esta nueva generación el cuerpo público es político. Al denunciar somos más poderosos que el denunciado y por lo tanto terminamos teniendo un punto a favor. Al denunciar creamos comunidad de apoyo, algo que no solamente tiene valor emocional: cuando hay dos o más personas, la acción pasa a ser política, por lo que se piensa en conjunto para incidir y presionar al estado para generar leyes, construir y reparar un tejido social que está enfermo.
PB: Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν εκπληρώσει μια ενημερωτική λειτουργία, που αγνοούσε ο Τύπος. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, για παράδειγμα, υπήρχαν μερικές εφημερίδες, που παρακολουθούνταν, αλλά οι πληροφορίες στην πραγματικότητα μοιράζονταν με μικρές εφημερίδες, που περνούσαν από χέρι σε χέρι. Νομίζω ότι το ίδιο συμβαίνει τώρα, με τις νέες τεχνολογίες. Μία από τις προτάσεις της γενιάς μου ήταν ότι το ιδιωτικό είναι δημόσιο, με το σύνθημα “δημοκρατία στο δρόμο και στο σπίτι”, και γι’ αυτή τη νέα γενιά, το δημόσιο σώμα είναι πολιτικό. Όταν καταγγέλλουμε, είμαστε πιο ισχυρές από τους κατηγορούμενους και ως εκ τούτου καταλήγουμε σε ένα πλεονέκτημα. Όταν καταγγέλλουμε, δημιουργούμε μια υποστηρικτική κοινότητα, κάτι που έχει όχι μόνο συναισθηματική αξία: όταν υπάρχουν δύο ή περισσότεροι άνθρωποι, η δράση γίνεται πολιτική, επομένως σκεφτόμαστε από κοινού να επηρεάσουμε και να πιέσουμε το κράτος να φτιάξει νόμους και να οικοδομήσει και να επιδιορθώσει τον φθαρμένο κοινωνικό ιστό.
GM: Ως συγγραφέας, συντάκτρια και διοργανώτρια σεμιναρίων, έχετε συνδυάσει τον πολιτικό αγώνα με τα πολιτιστικά κινήματα. Αυτό μετατράπηκε στο ¡Basta! (“Αρκετά!”), μια σειρά βιβλίων ενάντια στη βία που έχουν εκδοθεί σε 10 χώρες. Μπορείτε να μιλήσετε γι’ αυτά;
PB: Hemos generado proyectos editorial de ¡Basta! En Chile, Perú, Argentina, Colombia, Venezuela, Panamá, Estados Unidos, México, Bolivia. Nace como un proyecto del equipo Asterión, y su objetivo es denunciar la violencia de género para que podamos entender que la base del dolor y el daño en término de relaciones parten de la violencia de género. Cuando un niño se expone a la violencia psicológica, este niño va a entender que el modo de relación y de construcción de familia — y por lo tanto de sociedad — es a través de la agresión y de descalificación.
PB: Δημιουργήσαμε εκδοτικά έργα του ¡Basta! (“Αρκετά!”) σε Χιλή, Περού, Αργεντινή, Κολομβία, Βενεζουέλα, Παναμά, Ηνωμένες Πολιτείες, Μεξικό και Βολιβία. Ξεκίνησε ως έργο της ομάδας Asterión και στόχος της είναι να καταγγείλει την βία λόγω φύλου ώστε να κατανοήσουμε ότι η αιτία του πόνου και των ζημιών στις σχέσεις είναι αυτή η βία. Όταν ένα παιδί εκτίθεται σε ψυχολογική βία, αυτό το παιδί θα καταλάβει ότι η σχέση και η οικογενειακή οικοδόμηση — και επομένως η κοινωνική οικοδόμηση — είναι μέσω επιθέσεων και προσβολών.
GM: Ποιοι είναι οι πολιτικοί στόχοι του Φεμινιστικού Εναλλακτικού Κόμματος;
PB: Las Tesis hicieron una performance frente al Estadio Nacional y partir de ese encuentro varias mujeres decidimos registrar un partido que sea instrumental para incidir en una nueva constitución nacida en democracia. Consideramos necesario poder participar y proponer desde el mundo feminista cuales son las demandas específicas con los intereses del colectivo.
PB: Οι Las Tesis ερμήνευσαν μπροστά από το Εθνικό Στάδιο και εκεί αρκετές γυναίκες αποφάσισαν να εγγραφούν σε ένα κόμμα, που θα μπορούσε να συμβάλει στην επιρροή ενός νέου συντάγματος βασισμένου στη δημοκρατία. Πιστεύουμε ότι είναι απαραίτητο να μπορούμε να συμμετέχουμε και να προτείνουμε συγκεκριμένες απαιτήσεις από τη φεμινιστική προοπτική λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τα συλλογικά συμφέροντα.
