[1]Ηλεκτρονικό βραχιόλι εντοπισμού σε επιβάτη στο Διεθνές Αεροδρόμιο του Χονγκ Κονγκ. Φωτογραφία αρχείου: Rachel Wong/HKFP.
Η ακόλουθη ανάρτηση γράφτηκε από τον Shui-yin Sharon Yam, Επίκουρο Καθηγητή Γραφής, Ρητορικής και Ψηφιακών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι. Δημοσιεύθηκε αρχικά στο Hong Kong Free Press στις 24 Μαρτίου 2020 [1] και αναδημοσιεύεται εδώ στο Global Voices με περιεχόμενο εταιρικής σχέσης.
Δείτε την ειδική κάλυψη του Global Voices για τον παγκόσμιο αντίκτυπο του COVID-19. [2]
Απ’ όταν η επιδημία του COVID-19 έγινε μια ταχύτατα εξαπλούμενη πανδημία, οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο έχουν εφαρμόσει νέες πολιτικές στην προσπάθεια επιβράδυνσης της εξάπλωσης του ιού.
Σε συνδυασμό με το κλείσιμο των συνόρων για τους αλλοδαπούς, πολλές κυβερνήσεις έχουν κινητοποιήσει και ψηφιακές τεχνολογίες επιτήρησης για την παρακολούθηση και τον περιορισμό τόσο των τουριστών όσο και των πολιτών.
Την Τετάρτη, η κυβέρνηση του Χονγκ Κονγκ ανακοίνωσε πως όλες οι νέες αφίξεις στην πόλη θα υποβάλλονται από αυτοπεριορισμό δύο εβδομάδων, ενώ θα φοράνε ηλεκτρονικό βραχιόλι [3], που θα συνδέεται με μια εφαρμογή εντοπισμού στα τηλέφωνα τους.
Εάν η εφαρμογή εντοπίσει αλλαγές στην τοποθεσία του ατόμου, θα ειδοποιεί το Υπουργείο Υγείας και την αστυνομία. Πριν από το μέτρο αυτό, μόνο όσοι είχαν επισκεφτεί πρόσφατα την επαρχία Χουμπέι της Κίνας ήταν υποχρεωμένοι να φορούν βραχιόλι παρακολούθησης κατά την περίοδο του περιορισμού τους.
Ενώ οι τεχνολογίες επιτήρησης και τα μέτρα αυτά μπορεί να δίνουν στο κοινό μια αίσθηση ασφάλειας ως προς τον έλεγχο της μετάδοσης του ιού, θα πρέπει να μείνουμε επιφυλακτικοί, αλλά και σε εγρήγορση για τη επικείμενη χρήση τους και μετά την υποχώρηση της πανδημίας.
Οι χώρες της Ευρώπης και της Βορείου Αμερικής όπως η Ιταλία, Ισπανία και οι ΗΠΑ πλήττονται έντονα αυτή την περίοδο από τον κορωνοϊό. Εν τω μεταξύ, οι ασιατικές χώρες έχουν εξυμνηθεί από τα διεθνή μέσα για τη γρήγορη ανταπόκρισή τους και τη χρήση των τεχνολογιών επιτήρησης στον έλεγχο της επιδημίας.
Η κυβέρνηση της Σιγκαπούρης, για παράδειγμα, εφάρμοσε πολιτικές, που μπορούν να εντοπίσουν με ακρίβεια μια πολύπλοκη σειρά επαφών [4]. Από τον Φεβρουάριο, οποιοσδήποτε εισέρχεται ή εξέρχεται από κυβερνητικό ή εταιρικό κτίριο στη Σιγκαπούρη θα πρέπει να παρέχει τα στοιχεία επικοινωνίας τους.
Επιπρόσθετα, η κυβέρνηση έχει συγκεντρώσει μεγάλο αριθμό δεδομένων, που περιγράφουν λεπτομερώς όχι μόνο το κάθε περιστατικό λοίμωξης, αλλά και το πού μένει το κάθε άτομο, πού εργάζεται, καθώς και το δίκτυο των επαφών, με το οποίο συνδέεται.
Αν και τα μέτρα αυτά φαίνονται να δίνουν θετικά αποτελέσματα, έχουν φέρει στο φως τις τεχνολογικές δυνατότητες και την ικανότητα της κυβέρνησης να παρακολουθεί τις κινήσεις και ζωές κάθε ατόμου.
Στην Κίνα, όπου ο Covid-19 εντοπίστηκε για πρώτη φορά, η κυβέρνηση όχι μόνο ανέπτυξε δραστικές πολιτικές απαγόρευσης κυκλοφορίας, αλλά και μια ποικιλία από τεχνολογίες παρακολούθησης για να εξασφαλίσει δημόσια συμμόρφωση με την αυτόβουλη καραντίνα και απομόνωση.
Πέρα από τη χρήση drones [5] για την παρακολούθηση των κινήσεων των πολιτών και για να εξασφαλίσουν πως μένουν στο σπίτι, η αστυνομία σε πέντε κινεζικές πόλεις ξεκίνησε να περιπολεί τους δρόμους φορώντας έξυπνα κράνη εξοπλισμένα με τεχνολογία θερμικής ανίχνευσης με ήχο ειδοποίησης, όταν η θερμοκρασία ενός ατόμου είναι υψηλότερη από το όριο.
Η κυβέρνηση επίσης έχει συνεργαστεί με την εταιρία Hanwang Technology Limited [6] για να τελειοποιήσει την υπάρχουσα τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου, έτσι ώστε να δουλεύει ακόμα και όταν κάποιος φοράει μάσκα προσώπου.
Όταν συνδέεται με έναν αισθητήρα θερμοκρασίας και την υπάρχουσα τράπεζα δεδομένων της κινεζικής κυβέρνησης, όπως και της κρατικής υπηρεσίας πληροφοριών, η τεχνολογία αυτή επιτρέπει στις Αρχές να προσδιορίσουν αμέσως το όνομα του κάθε ατόμου, του οποίου η θερμοκρασία υπερβαίνει τους 38 βαθμούς Κελσίου.
Σύμφωνα με τη Hanwang Technology, η εκλεπτυσμένη αυτή τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου μπορεί να αναγνωρίσει μέχρι και 30 ανθρώπους “εντός δευτερολέπτου.”
Ενώ η χρήση τεχνολογιών παρακολούθησης σαν αυτή ήταν αποτελεσματική στο να μειώσει τον αριθμό των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Κίνα, δεν έρχεται χωρίς κανένα ρίσκο.
Πέρα από την πανδημία, τόσο η κινεζική κυβέρνηση όσο και η εταιρία έχουν ουσιαστικό ενδιαφέρον στην περαιτέρω ανάπτυξη και αξιοποίηση αυτής της τεχνολογίας: η κυβέρνηση μπορεί να την χρησιμοποιήσει για να εντοπίσει και να καταστείλει τους πολιτικούς αντιφρονούντες, ενώ η εταιρία έχει να κερδίσει πολλά οικονομικά οφέλη.
Η τεχνολογία αυτή μπορεί να συμμετάσχει και από τις αντιτρομοκρατικές δυνάμεις της Κίνας για την περαιτέρω παρακολούθηση και ρύθμιση των μετακινήσεων του λαού των Ουιγούρων, οι οποίοι έχουν κατηγοριοποιηθεί ως τρομοκράτες από την κινεζική κυβέρνηση και την παρούσα στιγμή διώκονται σε στρατόπεδα μαζικής κράτησης και υποβάλλονται σε εξαναγκαστική εργασία.
Εκτός Ασίας, χώρες της Μέσης Ανατολής, όπως το Ισραήλ και το Ιράν, έχουν επίσης αρχίσει την ανάπτυξη παρόμοιων τεχνολογιών παρακολούθησης [7], επικαλούμενοι την ανάγκη για τον έλεγχο της διασποράς του κορωνοϊού.
Η κυβέρνηση του Ισραήλ κάνει πλέον χρήση των τεχνολογιών, που αναπτύχθηκαν για την αντιτρομοκρατία, με τη συλλογή δεδομένων των κινητών τηλεφώνων, έτσι ώστε η κυβέρνηση να ανιχνεύει δίκτυα επαφών των ανθρώπων και να ταυτοποιεί όσους πρέπει να μπουν σε καραντίνα.
Τα δεδομένα γεωεντοπισμού, που συγκεντρώθηκαν από τα τηλέφωνα των ανθρώπων, θα χρησιμοποιηθούν, ώστε να ειδοποιείται ο λαός πού να μην πηγαίνει με βάση το μοτίβο της λοίμωξης.
Είναι όχι μόνο πρωτοφανές για το Ισραήλ το να αναπτύσσει δεδομένα αντιτρομοκρατίας για να πολεμήσει μια κρίση δημόσιας υγείας, αλλά η ύπαρξη τέτοιας πηγής δεδομένων δεν έχει, σύμφωνα με τους New York Times [7], αναφερθεί ξανά πριν από αυτό.
Στις 6 Μαρτίου, ο ερευνητής Nariman Gharib αποκάλυψε πως [8] η ιρανική κυβέρνηση παρακολουθούσε τα δεδομένα τηλεφώνου των πολιτών της μέσω μιας εφαρμογής μεταμφιεσμένης ως διαγνωστικό εργαλείο για τον κορωνοϊό.
Ο ειδικός ασφαλείας Νικόλαος Χρυσαϊδος επιβεβαίωσε πως η εφαρμογή συνέλεγε ευαίσθητες προσωπικές πληροφορίες άσχετες με την επιδημία. Για παράδειγμα, η εφαρμογή κατέγραψε τις σωματικές κινήσεις ενός χρήστη, με τον ίδιο τρόπο που θα το έκανε ένα fitness tracker (ΣτΜ: ανιχνευτής φυσικής κατάστασης).
H Google έχει αφαιρέσει από τότε την εφαρμογή από το Google Play, αλλά η περίπτωση αυτή καταδεικνύει την ανάγκη για συνεχή δημόσια επαγρύπνηση σχετικά με την κυβερνητική χρήση των τεχνολογιών παρακολούθησης στο όνομα της δημόσιας υγείας.
Η προστασία της δημόσιας υγείας έχει ιστορικά χρησιμοποιηθεί ως δικαιολογία για τα κύρια ιδρύματα και τις κυβερνητικές Αρχές να στιγματίσουν, να παρακολουθήσουν και να διαχειρίζονται τις ζωές των περιθωριοποιημένων ανθρώπων, όπως οι μετανάστες, οι φυλετικές μειονότητες, η κοινότητα ΛΟΑΤΚ+ και άνθρωποι σε συνθήκες φτώχειας.
Εάν δεν θεωρήσουμε την κυβέρνησή μας υπεύθυνη για τη χρήση τεχνολογιών επιτήρησης κατά τη διάρκεια της τρέχουσας πανδημίας και πέραν αυτής, θα θέσουμε εκείνους, που είναι ήδη περιθωριοποιημένοι σε περαιτέρω κινδύνους ρύθμισης, καταστολής και δίωξης.