Δείτε το ειδικό αφιέρωμα του Global Voices σχετικά με το Πώς μάχονται οι γυναίκες τη βία λόγω φύλου στη Λατινική Αμερική.
Οι μοναδικές δικαιοδοσίες στη Λατινική Αμερική, όπου η άμβλωση είναι νόμιμη κατόπιν αιτήσεως, είναι η Κούβα, η Ουρουγουάη και μερικές πολιτείες στο Μεξικό. Στην Αργεντινή, η έκτρωση είναι νόμιμη μόνο σε δύο περιπτώσεις: όταν η εγκυμοσύνη θέτει σε κίνδυνο τη ζωή της μητέρας και όταν η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα βιασμού.
Στις 19 Φεβρουαρίου, ακτιβιστές υπέρ του δικαιώματος επιλογής διαδήλωσαν μπροστά στο Εθνικό Κογκρέσο της Αργεντινής στην πρωτεύουσα Μπουένος Άιρες, ζητώντας την έγκριση ενός νομοσχεδίου, που θα καθιστούσε την άμβλωση πλήρως νόμιμη. Οι διαδηλωτές ζήτησαν επίσης να εκπληρωθεί το δικαίωμα στην άμβλωση υπό συνθήκες, που επιτρέπονται ήδη από το Δίκαιο της Αργεντινής.
Οι διαδηλωτές θυμήθηκαν την ιστορία της Lucía, ενός 11χρονου κοριτσιού που αναγκάστηκε από γιατρούς, θρησκευτικούς ηγέτες και νομικές Αρχές να ολοκληρώσει την εγκυμοσύνη της, αφού αφότου είχε βιαστεί από τον σύντροφο της γιαγιάς της. Η υπόθεση συγκλόνισε την Αργεντινή και έγινε σύμβολο στον αγώνα για το δικαίωμα στην ασφαλή έκτρωση στη χώρα.
Δεδομένου ότι η ηλικία συγκατάθεσης στην Αργεντινή είναι τα 13 έτη, ο ποινικός νόμος θεωρεί ότι κάθε σεξουαλική σχέση με ανήλικους κάτω από την ηλικία αυτή πρέπει να θεωρηθεί ως βιασμός. Οι ακτιβιστές τόνισαν το σημείο αυτό στη διαμαρτυρία: “Ένα κορίτσι έγκυος είναι ένα βιασμένο κορίτσι“, όπως λέει το σύνθημα μιας εκστρατείας υπέρ της επιλογής.
Το μαρτύριο της Lúcia
Η Lucía, ένα ψευδώνυμο που δημιουργήθηκε για να προστατεύσει την ασφάλεια του θύματος, υπέφερε από στομαχικές παθήσεις, όταν η μητέρα της την πήγε σε μια κλινική σε αγροτική περιοχή της βόρειας αργεντίνικης επαρχίας Τουκουμάν. Οι γιατροί ανακάλυψαν ότι ήταν 19 εβδομάδων έγκυος.
Στη συνέχεια, η μητέρα της Lucía την πήγε σε επαρχιακό νοσοκομείο και ζήτησε από τους γιατρούς να της κάνουν έκτρωση, δήλωσε η μητέρα στον Τύπο της Αργεντινής. Ωστόσο, το ιατρικό προσωπικό αρνήθηκε να τερματίσει την εγκυμοσύνη της Lucía, επικαλούμενο λόγους αντίθεσης συνείδησης, πράγμα που σημαίνει ότι η διαδικασία προσβάλλει τις προσωπικές αξίες και τις πεποιθήσεις τους.
Η μητέρα είπε ότι οι γιατροί ισχυρίστηκαν ότι μια έκτρωση θα έθετε σε κίνδυνο την ζωή της Lucía και ότι το παιδί ήταν πιεσμένο να ολοκληρώσει την εγκυμοσύνη. Πρόσθεσε ότι μια ομάδα ανθρώπων, που συγκεντρώθηκαν γύρω από το νοσοκομείο, φώναζε “δολοφόνοι”, καθώς οι δυο τους έφυγαν.
Η ιστορία της Lucía κυκλοφόρησε γρήγορα γύρω από την επαρχία. Θρησκευτικές αγρυπνίες οργανώθηκαν στην πατρίδα του παιδιού για να “εμποδίσουν την έκτρωση”. Ο αρχιεπίσκοπος της επαρχίας κάλεσε τους κληρικούς του να “προστατεύσουν όλες τις ανθρώπινες ζωές” σε ένα ηχητικό μήνυμα, που έγινε viral στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Έφτασε μέχρι να αποκαλύψει το πραγματικό όνομα της Lucía στην ηχογράφηση. Εν τω μεταξύ, ομάδες υπέρ της ζωής διαδήλωσαν στην πρωτεύουσα της επαρχίας Σαν Μιγκέλ ντε Τουκουμάν, επιμένοντας ότι το παιδί, που επέζησε από βιασμό, φέρει την εγκυμοσύνη με τον όρο “για το καλό του [αγέννητου] παιδιού”.
Μέχρι τη στιγμή που ένα περιφερειακό δικαστήριο διέταξε το νοσοκομείο να εκτελέσει την έκτρωση, η Lucía ήταν έξι μηνών έγκυος. Μία καισαρική τομή εκτελέστηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2019. Το έμβρυο πέθανε δέκα μέρες αργότερα από αναπνευστικές επιπλοκές. Ο θάνατος συνέπεσε με την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, 8 Μαρτίου.
Το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα της Αργεντινής, το οποίο υποστηρίζεται από θρησκευτικές και φονταμενταλιστικές ομάδες, υπέβαλε μήνυση στην αστυνομία εναντίον των γιατρών, που διενήργησαν τη διαδικασία επιδιώκοντας κατηγορία για ανθρωποκτονία.
Δύο εβδομάδες αργότερα, ένας οικογενειακός δικαστής της Τουκουμάν έκρινε ότι το νεκρό έμβρυο δεν θα καταχωρούνταν ως κόρη της Lucía, αφού το παιδί “δεν είχε καμία πρωταρχική βούληση ή τάση για μητρότητα”.
Έγκυες κοπέλες από την Αργεντινή και από όλο τον κόσμο
Σύμφωνα με τον Gabriel Castelli, τον Εθνικό Γραμματέα Παιδιών, Εφήβων και Οικογένειας, το ποσοστό εγκυμοσύνης των νεαρών κοριτσιών στην Αργεντινή μειώθηκε κατά 20% μεταξύ 2015 και 2018. Ωστόσο, 87.188 έφηβες έμειναν έγκυες στη χώρα το 2018. Η πλειοψηφία των εγκυμοσυνών των κοριτσιών ηλικίας κάτω των 15 ετών προήλθαν από ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση, σύμφωνα με τη κοινωνιολόγο Silvina Ramos.
Οι επιπλοκές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή μετά από μη ασφαλείς προσπάθειες αποβολής, καθώς και η απόφραξη κατά τη διάρκεια του τοκετού, είναι η κύρια αιτία θανάτου σε κορίτσια ηλικίας 15 έως 19 ετών παγκοσμίως, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ).
Στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, το 30% των εγκύων γυναικών είναι κάτω των 18 ετών. Η Λατινική Αμερική είναι η μόνη περιοχή στον κόσμο, όπου η εγκυμοσύνη των νεαρών κοριτσιών αυξάνεται, σύμφωνα με την καμπάνια Niñas, no madres (“Κορίτσια, Όχι Μητέρες”).
Η ίδια εκστρατεία καταδίκασε αρκετά κράτη της Λατινικής Αμερικής ενώπιον της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, κοινοποιώντας συγκεκριμένες περιπτώσεις κοριτσιών, που αποκλείστηκαν από την πρόσβαση σε νόμιμες αμβλώσεις και τα απαραίτητα μέσα για την πρόληψη της ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης.
Πρωτόκολλα για να βοηθήσουν τις άλλες Lucía;
Η υπόθεση της Lucía τράβηξε την προσοχή των διεθνών ΜΜΕ και ΜΚΟ για τα δικαιώματα.
Το Μάρτιο του 2019, το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OHCHR) προέτρεψε την Αργεντινή να εγγυηθεί ότι τα θύματα βιασμού έχουν πρόσβαση σε ασφαλείς αμβλώσεις.
Λίγους μήνες αργότερα, έξι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατέθεσαν εναντίον της Αργεντινής στην Διαμερικανική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (IACHR) ότι “δεν τηρεί τις υποχρεώσεις της βάσει των διεθνών και περιφερειακών νόμων περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όταν πρόκειται για πρόσβαση σε νόμιμη άμβλωση για τα θύματα της σεξουαλικής βίας, ιδιαίτερα των νεαρών κοριτσιών.”Το 2012, το Ανώτατο Δικαστήριο της Αργεντινής επικύρωσε το δικαίωμα της έκτρωσης σε περιπτώσεις βιασμού. Και τον Δεκέμβριο του 2019, το υπουργείο Υγείας της διοίκησης του πρόσφατα εκλεγμένου Αλμπέρτο Φερνάντες θέσπισε ένα πρωτόκολλο για τα νοσοκομεία για να εξασφαλίσει ότι οι ασθενείς θα έχουν πρόσβαση σε άμβλωση υπό νομικές συνθήκες.
Ωστόσο, μόνο 10 από τις 23 επαρχίες της Αργεντινής διαθέτουν επί του παρόντος επαρκή πρωτόκολλα ή τηρούν το εθνικό.
Σύμφωνα με το Chequeado, έναν οργανισμό ελέγχου γεγονότων της Αργεντινής, “η έλλειψη πρωτοκόλλου δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν νόμιμες αμβλώσεις σε αυτές τις επαρχίες, δεδομένου ότι είναι δικαίωμα, που υποστηρίζεται από το Δίκαιο της Αργεντινής. Ωστόσο, η έλλειψη επαρκών πρωτοκόλλων, που συμμορφώνονται με την απόφαση του δικαστηρίου, εμποδίζει την πραγματική πρόσβαση των γυναικών σε αυτό το δικαίωμα.”
Η περίπτωση της Lucía είναι η ζωντανή απόδειξη ότι μόνο ο νόμος δεν αρκεί για να προστατεύσει παιδιά σαν αυτήν.
Σχεδόν ένα χρόνο αργότερα, στις 14 Φεβρουαρίου του 2020, ο βιαστής της Lucía καταδικάστηκε σε 18 χρόνια φυλάκισης. Σε μια ειλικρινή επιστολή, η μητέρα εξέφρασε την ευγνωμοσύνη της για την υποστήριξη, που έλαβε η οικογένεια, και την ευχή της να μην υποστούν άλλα κορίτσια τα ίδια εμπόδια με αυτούς.
Κατά τη διάρκεια της πορείας στις 19 Φεβρουαρίου, η χιλιανή συλλογικότητα Las Tesis προσάρμοσε τους στίχους του γνωστού ύμνου τους “Ένας βιαστής στο δρόμο σου”:
Duerme tranquila mi niña madre,
Sin que te importe quién te violó,
Que por tu hijo, bebé inocente,
Vela la Santa Inquisición.
Κοιμήσου ήσυχα μικρό μου κορίτσι-μητέρα,
Δεν έχει σημασία ποιος σε βίασε,
Το παιδί σου, αθώο μωρό,
Θα προστατευτεί από την Ιερά Εξέταση.