Αυτή η ιστορία αρχικά εμφανίστηκε στο Istinomer (Truth-O-Meter), μια πρωτοβουλία ελέγχου γεγονότων του Κέντρου Έρευνας, Διαφάνειας και Λογοδοσίας (CRTA), και μεταφράστηκε στα αγγλικά από τον Filip Stojanovski. Παρακάτω δημοσιεύεται μια τροποποιημένη έκδοση ως μέρος συμφωνίας ανταλλαγής περιεχομένου.
Δείτε το ειδικό αφιέρωμα του Global Voices για τον παγκόσμιο αντίκτυπο του COVID-19.
Οι εξελίξεις, που συνεπάγονται τη σύλληψη και την απελευθέρωση της δημοσιογράφου Ana Lalić, για “διάδοση πανικού και υποκίνηση αναταραχών” μετά το ρεπορτάζ της σχετικά με την έλλειψη εξοπλισμού προστασίας σε νοσοκομείο στο Νόβι Σαντ, οδήγησαν σε απόφαση της ομάδας του Istinomer να δημοσιεύσει αυτήν την ανάλυση των πρόσφατων δηλώσεων Σέρβων αξιωματούχων σχετικά με την πανδημία.
Σύμφωνα με τον covid19.rs, τον επίσημο ιστότοπο της Σερβίας, που παρακολουθεί τον COVID-19 στη χώρα, ο συνολικός αριθμός κρουσμάτων στη Σερβία είναι 6,890, με 130 θανάτους έως τις 22 Απριλίου.
Παραπληροφόρηση # 1: Ο “πιο αστείος ιός”
Ο Πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς δήλωσε στις 11 Μαρτίου στην εθνική τηλεόραση ότι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης διαδίδουν ένα ψέμα, όταν ισχυρίζονται ότι ένας κρατικός αξιωματούχος είχε αναφερθεί στον νέο κορωνοϊό ως “ο πιο αστείος ιός”.
Ωστόσο, τα βίντεο δείχνουν τον παιδίατρο και καθηγητή Δρ. Branimir Nestorović, μέλος της επιτροπής κρίσης του Βούτσιτς, λέγοντας αυτή την πρόταση παρουσία του προέδρου σε μια συνέντευξη τύπου της κυβέρνησης στις 26 Φεβρουαρίου:
Ne mogu da verujem da se narod koji je preživeo sankcije, bombardovanje, svakojaka maltretiranja, uplaši najsmešnijeg virusa u istoriji čovečanstva, koji na Fejsbuku postoji…
Δεν μπορώ να πιστέψω ότι οι άνθρωποι που επέζησαν από κυρώσεις, βομβαρδισμούς, κάθε είδους κακομεταχείριση, θα φοβόταν τον πιο αστείο ιό στην ιστορία της ανθρωπότητας, που υπάρχει στο Facebook…
Εκείνη την εποχή, όταν η Σερβία δεν είχε ακόμη επιβεβαιωμένα κρούσματα της νόσου, ο γιατρός χρησιμοποίησε το ιδιόρρυθμο “χιούμορ” του για να διαβεβαιώσει το κοινό ότι δεν υπήρχε κανένας λόγος να ανησυχεί.
Ο Istinomer αξιολόγησε τη δήλωση του Προέδρου Βούτσιτς ως εσφαλμένη.
Στην ίδια συνέντευξη τύπου, ο Δρ. Nestorović αστειεύτηκε ότι οι γυναίκες ήταν “ιδιαίτερα ανθεκτικές” στον COVID-19 “λόγω οιστρογόνων” και ότι “μπορούσαν να πάνε για ψώνια μόδας στο Μιλάνο” (όπου η επιδημία μαινόταν εκείνη την εποχή). Ο Πρόεδρος Βούτσιτς έκανε τότε το δικό του αστείο, όταν είπε ότι τα αλκοολούχα ποτά θα μπορούσαν να αποτρέψουν την ασθένεια (το οποίο δεν είναι αλήθεια) και ότι τώρα είχε δικαιολογία για να πίνει κάθε μέρα. Τα βίντεο, που επικρίνουν αυτές τις γκάφες, έγιναν viral στην περιοχή εκείνη την εποχή.
Παραπληροφόρηση #2: Ο Κορωνοϊός είναι ηπιότερος από την εποχική γρίπη
Ο υπουργός Υγείας της Σερβίας Zlatibor Lončar δήλωσε στις 26 Φεβρουαρίου:
Do sada, po svim karakteristikama koje pokazuje ovaj virus, on je dosta slabiji i od ovog sezonskog gripa.
Μέχρι στιγμής, σύμφωνα με όλα τα χαρακτηριστικά που δείχνει αυτός ο ιός, είναι πολύ πιο αδύναμος από αυτήν τη συνηθισμένη εποχική γρίπη που έχουμε.
Αλλά αυτό δεν ισχύει, σύμφωνα με πληροφορίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) που κυκλοφόρησαν περίπου εκείνη την εποχή:
Σε παγκόσμιο επίπεδο, περίπου 3,4% των αναφερόμενων περιπτώσεων COVID-19 έχουν πεθάνει. Συγκριτικά, η εποχική γρίπη σκοτώνει γενικά πολύ λιγότερο από το 1% των μολυσμένων.
Ο ΠΟΥ σημείωσε ότι, ενώ πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν αναπτύξει ανοσία στη γρίπη, κανείς δεν έχει ανοσία στον ιό, που προκαλεί τον COVID-19. Αυτό σημαίνει ότι πολλοί περισσότεροι άνθρωποι είναι επιρρεπείς στο να αρρωσταίνουν και να υποφέρουν πιο σοβαρές μορφές της νόσου.
Παραπληροφόρηση #3: Ο αριθμός των αναπνευστήρων είναι ένα κρατικό μυστικό σε όλες τις χώρες
Στις 13 Μαρτίου, η πρωθυπουργός Άνα Μπρνάμπιτς δήλωσε (στον χρόνο 12:50 του βίντεο) ότι η κυβέρνηση δεν πρέπει να αποκαλύψει τον αριθμό των αναπνευστήρων που χρησιμοποιούνται στη Σερβία, επειδή είναι “κρατικό μυστικό σε όλες τις χώρες”.
Μιλούσε στο πλαίσιο μιας επείγουσας δημόσιας προμήθειας που κυκλοφόρησε από το Υπουργείο Υγείας για νέους αναπνευστήρες.
Το Istinomer επιβεβαίωσε ότι ο αριθμός των συνολικών αναπνευστήρων που χρησιμοποιούνται είναι μία πληροφορία διαθέσιμη στο κοινό σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και στις ΗΠΑ και τον Καναδά.
Παραπληροφόρηση #4: Η απαγόρευση των δημόσιων συγκεντρώσεων εμποδίζει τη συνεδρίαση του κοινοβουλίου
Στις 23 Μαρτίου, η πρόεδρος του Σερβικού κοινοβουλίου Μάια Γκοΐκοβιτς ισχυρίστηκε ψευδώς ότι το κοινοβούλιο δεν μπορεί να συγκληθεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Αντιθέτως, το Σερβικό Σύνταγμα δηλώνει σαφώς ότι το κοινοβούλιο δεν μπορεί να διαλυθεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Ούτε το Σύνταγμα ούτε κανένας νόμος ορίζει ότι ένα κυβερνητικό διάταγμα (όπως η απαγόρευση των δημόσιων συγκεντρώσεων) μπορεί να αναστείλει το έργο της εθνικής συνέλευσης. Δεν υπάρχει επίσημος ή νομικός λόγος που να απαγορεύει στο κοινοβούλιο να πραγματοποιεί συνεδριάσεις.
Παραπληροφόρηση #5: Οι σχετικοί εμπειρογνώμονες συμβούλευσαν την απαγόρευση της βόλτας των κατοικίδιων
Μετά την κήρυξη της κατάστασης έκτακτης ανάγκης στις 15 Μαρτίου, οι ιδιοκτήτες κατοικίδιων επιτρέπεται να βγάζουν τα σκυλιά τους βόλτα κατά τη διάρκεια της απαγόρευσης κυκλοφορίας. Ωστόσο, λίγες μέρες αργότερα, η κυβέρνηση αποφάσισε να ανακαλέσει την άδεια.
“Με βάση τη γνώμη των εμπειρογνωμόνων, η κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Σερβίας αποφάσισε να αποσύρει την απόφαση που επιτρέπει τη βόλτα των κατοικίδιων ζώων για 20 λεπτά μεταξύ 8 μ.μ. και 9 μ.μ.”, δήλωσε η κυβέρνηση στις 30 Μαρτίου.
Ωστόσο, σε συνέντευξη τύπου στις 30 Μαρτίου, ο επιδημιολόγος Predrag Kon, μέλος της κυβερνητικής ομάδας κρίσης του COVID-19, το αρνήθηκε. Είπε ότι οι εμπειρογνώμονες της ομάδας δεν είχαν εκδώσει συστάσεις για την ενάντια στην βόλτα των κατοικίδιων ζώων, αλλά ότι οι αρχές αποφάσισαν να το απαγορεύσουν ούτως ή άλλως.
Ο κυβερνητικός τρόπος ενοχοποίησης φαίνεται ότι ήταν μια προσπάθεια να ρίξει την ευθύνη για ένα μη δημοφιλές μέτρο στους γιατρούς που ήταν μέρος της ομάδας αντιμετώπισης κρίσεων.
Ως εκ τούτου, το Istinomer αξιολόγησε αυτόν τον κυβερνητικό ισχυρισμό ως αναληθές.
Στις 14 Απριλίου, ο Δρ. Kon ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να παραιτηθεί από την κυβερνητική ομάδα των επιδημιολόγων. Αλλά μετά από συνάντηση με τον πρόεδρο και τον πρωθυπουργό λίγο μετά, φαίνεται να αποφάσισε να παραμείνει στην ομάδα.
Παραπληροφόρηση #6: Η Ισπανία θέσπισε 24/7 απαγόρευση κυκλοφορίας των πολιτών
Ο Goran Vesić, Αντιδήμαρχος της πρωτεύουσας Βελιγραδίου, δήλωσε την 1η Απριλίου ότι “στις 31 Μαρτίου, η Ισπανία θέσπισε απαγόρευση κυκλοφορίας καθ’ όλη τη διάρκεια των 24 ωρών της ημέρας”.
Αυτό δεν είναι αλήθεια. Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης που κηρύχθηκε στις 14 Μαρτίου στην Ισπανία προβλέπει 24ωρη καραντίνα, αλλά δεν περιλαμβάνει 24ωρη απαγόρευση κυκλοφορίας. Ενώ η κίνηση των Ισπανών πολιτών είναι πράγματι περιορισμένη, μπορούν ακόμα να ψωνίσουν σε σούπερ μάρκετ και φαρμακεία πριν από τις 9 μ.μ. και να βγάζουν βόλτα τα κατοικίδιά τους κοντά στα σπίτια τους.