Μέλη του Mother's Savings Club, Νιγηρία. Φωτογραφία [1]: Karen Kasmauski / USAID στην Αφρική μέσω κυβερνητικού έργου των ΗΠΑ, ελεύθερης χρήσης. [2]
Στη Νιγηρία, η σφαίρα πολιτικής υπεράσπισης είναι ένα δριμύ ναρκοπέδιο. Η πολιτική και η υπεράσπιση συνήθως φιλτράρονται μέσω ενός θρησκευτικού και εθνοκεντρικού πρίσματος. Οι συνήγοροι με ισχυρή παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης – ειδικά στο Twitter – πρέπει να μείνουν “χοντρόπετσοι” για να αντιμετωπίσουν την χιονοστιβάδα των gbas gbos (“γρονθοκοπημάτων” στη νιγηριανή πιτζίν) σε ψηφιακούς χώρους.
Οι Νιγηριανές συνήγοροι – εκτός από την αντιμετώπιση αυτού του επιβλαβούς περιεχομένου, που βασίζεται στην ταυτότητα – αντιμετωπίζουν επίσης την πρόσθετη πραγματικότητα των έμφυλων επιθέσεων.
Πώς αντιμετωπίζουν οι γυναίκες συνήγοροι στη Νιγηρία το πικρό διαδικτυακό έδαφος όπως το τρόλινγκ, τη ρητορική μίσους και τη στοχευμένη παρερμηνεία των μηνυμάτων τους; Πώς προχωρούν για να διασφαλίσουν ότι αυτές οι επιθέσεις δεν σαμποτάρουν την αποφασιστικότητά τους ή δεν επισκιάζουν το μήνυμα του κινήματός τους;
Δύο διαδικτυακά κινήματα κοινωνικών μέσων στη Νιγηρία προσφέρουν ισχυρές γνώσεις σχετικά με τις εμπειρίες της υπεράσπισης και του φύλου: το κίνημα #BringBackOurGirls [Φέρτε πίσω τα κορίτσια μας], με επικεφαλής την Δρ Oby Ezekwesili, και το #ArewaMeToo, με επικεφαλής την Fakhriyyah Hashim. Αμφότερες βίωσαν έμφυλο πολιτικό μίσος, που επηρέασε σημαντικά την ακεραιότητα των μηνυμάτων τους.
Κίνημα #BringBackOurGirls (#BBOG, Φέρτε πίσω τα κορίτσια μας)
Πριν από έξι χρόνια, στις 15 Απριλίου 2014, περίπου 200 μαθήτριες ηλικίας 15-18 ετών, απήχθησαν [3] βίαια από την Μπόκο Χαράμ, μια ισλαμιστική τρομοκρατική ομάδα, από το Κυβερνητικό Γυμνάσιο Θηλέων στο Τσίμποκ κοντά στο Μαϊντουγκούρι της βορειοανατολικής Νιγηρίας.
Η απαγωγή των κοριτσιών στο Τσίμποκ πυροδότησε διεθνή κατακραυγή. Το BBC ανέφερε ότι, τον Απρίλιο του 2014, η ετικέτα #BringBackOurGirls έγινε δημοφιλής τάση [4] στο Twitter με πάνω από 3,3 εκατομμύρια τουίτ, το 27% των οποίων προερχόταν από τη Νιγηρία, το 26% από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το 11% από το Ηνωμένο Βασίλειο.
Η Δρ Oby Ezekwesili απαντά σε ερώτηση κατά τη διάρκεια μιας εκδήλωσης των Ηνωμένων Εθνών με τους Συντονιστές της εκστρατείας #BringBackOurGirls. Εικόνα: UN Women/Ryan Brown [5], 14 Σεπτεμβρίου 2014. (άδεια CC BY-NC-ND 2.0). [6]
Η Δρ Obiageli (Oby) Ezekwesili, πρώην αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας και πρώην υπουργός Παιδείας στη Νιγηρία, άρχισε να τουιτάρει για τα κορίτσια του Τσίμποκ την ημέρα που απήχθησαν. Είχε κίνητρο να αναλάβει δράση λόγω προηγούμενης επίθεσης σε μαθητές στο Ομοσπονδιακό Κυβερνητικό κολέγιο Μπούνι Γιάντι στην πολιτεία Γιόμπε στη βορειοανατολική Νιγηρία στις 25 Φεβρουαρίου 2014. Πενήντα εννέα αγόρια σκοτώθηκαν [7] από πυροβολισμούς ή τραύματα από μαχαίρι, ενώ τα άλλα κάηκαν ζωντανά.
Ωστόσο, μόλις στις 23 Απριλίου, ως επισκέπτρια σε εκδήλωση της UNESCO στο Πορτ Αρκούρ, στην πλούσια σε πετρέλαιο περιοχή του Δέλτα του Νίγηρα, η κραυγή της για απελευθέρωση των μαθητριών τράβηξε εθνική και διεθνή προσοχή:
Lend your Voice to the Cause of our Girls. Please All, use the hashtag #BringBackOurGirls [8] to keep the momentum UNTIL they are RESCUED.
— Oby Ezekwesili (@obyezeks) April 23, 2014 [9]
Δώστε τη φωνή σας για τα κορίτσια μας. Παρακαλώ Όλοι, χρησιμοποιήστε την ετικέτα #BringBackOurGirls για να διατηρήσουμε την ορμή ΩΣΟΤΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΘΟΥΝ.
Και στις 7 Μαΐου 2014, η Αμερικανίδα πρώην Πρώτη Κυρία, Μισέλ Ομπάμα, δημοσίευσε μια εικόνα της στο Twitter κρατώντας μια πινακίδα με την ετικέτα #BringBackOurGirls. Κυκλοφόρησε επίσης ένα βίντεο [10] λίγες μέρες αργότερα από τον Λευκό Οίκο – προσελκύοντας παγκόσμια προσοχή.
Θα περάσουν δύο χρόνια, μέχρι να διασώσει [11] ο Νιγηριανός Στρατός ένα κορίτσι τον Μάιο του 2016. Μέχρι τον Οκτώβριο του 2016, 21 κορίτσια επανενώθηκαν [12] με τις οικογένειές τους. Και μέχρι τον Μάιο του 2017, οι μαχητές της Μπόκο Χαράμ απελευθέρωσαν [13] 82 κορίτσια από αιχμαλωσία. Ωστόσο, περίπου 112 κορίτσια παραμένουν αγνοούμενα και 13 θεωρούνται νεκρά, σύμφωνα με έκθεση [14] του 2018.
Η Ezekwesili συνίδρυσε το κίνημα #BBOG, που κινητοποίησε μια παγκόσμια διαμαρτυρία για την απελευθέρωση των κοριτσιών του Τσίμποκ. Το κίνημα μετατράπηκε αργότερα σε μια σπουδαία οργάνωση κοινωνικών κινημάτων, που αντέχει στον σκληρό [15] πολιτικό χώρο της Νιγηρίας. Η επιτυχία, όμως, αυτού του κινήματος συνέβη με μεγάλο προσωπικό κόστος για την ίδια την Ezekwesili.
Οι απαγωγές των κοριτσιών του Τσίμποκ σημειώθηκαν λίγο πριν τις προεδρικές εκλογές του 2015 και η διαδικτυακή συνηγορία της Ezekwesili έγινε αντιληπτή από ορισμένους υπό το πρίσμα της κομματικής πολιτικής. Δεν αμφισβητήθηκε απλά η προσωπική της ακεραιότητα: έγινε κομμάτια. Κάποιοι ισχυρίστηκαν ότι το #BBOG της ήταν απλώς μια “βιτρίνα” για να κερδίσει πολιτικό κεφάλαιο.
Ο Reno Omokri, πρώην προεδρικός βοηθός, κατηγόρησε την Ezekwesili ότι την χρησιμοποίησε [16] το τότε κόμμα της αντιπολίτευσης, το APC, για να “υπονομεύσει” την κυβέρνηση του Προέδρου Τζόναθαν, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για την “άνοδο της εξουσίας” του APC.
Οι υποστηρικτές του πρώην Προέδρου Τζόναθαν και του Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος διέδωσαν “κάθε είδους ψεύδος” στο Διαδίκτυο εναντίον της Ezekwesili το 2014: “Στην πραγματικότητα με προσέβαλλαν, με κακοποιούσαν…”, δήλωσε η Ezekwesili σε ζωντανή μετάδοση βίντεο στο Twitter [17] στις 14 Απριλίου, σηματοδοτώντας την έκτη επέτειο της απαγωγής.
Η Ezekwesili κατηγορήθηκε ψευδώς ότι ήταν γεμάτη πικρία, επειδή δεν κέρδισε υπουργική θέση υπό την κυβέρνηση Τζόναθαν. Σύμφωνα με την ίδια [17], ορισμένοι από τους διαδικτυακούς δράστες της πίστευαν ότι “ο λόγος, που συνεχίζαμε την υπεράσπιση των κοριτσιών του Τσίμποκ, ήταν ότι ήθελα να γίνω υπουργός”.
“Πώς θα ήθελα να γίνω υπουργός, όταν απέρριψα το αίτημα να γίνω υπουργός, πριν από την απαγωγή των κοριτσιών του Τσίμποκ τρία χρόνια νωρίτερα; Πώς θα μπορούσα;”, αναρωτήθηκε η Ezekwesili στη ζωντανή μετάδοση βίντεο στο Twitter. [17]
Έγινε προεδρική υποψήφια το 2018, αλλά αργότερα αποχώρησε [18] από τον αγώνα.
Ζωντανά στο Twitter, η Ezekwesili υπενθύμισε τη θλίψη της [17]: “Ήταν πολύ λυπηρό για μένα να σκέφτομαι ότι τα παιδιά, που πήγαν στο σχολείο, σκοτώθηκαν και δολοφονήθηκαν τόσο βάναυσα, σε σημείο που οι γονείς δεν μπορούσαν να αναγνωρίσουν τα παιδιά τους”.
Ωστόσο, η θλίψη και η οργή της εξαφανίστηκαν από την πολιτική κακοποίηση, που υπέμεινε, επειδή έβγαλε εκτός συνόρων το μήνυμα της εκστρατείας #BBOG.
#ArewaMeToo και NorthNormal
Στις 3 Φεβρουαρίου 2019, μια νεαρή γυναίκα ονόματι Khadijah Adamua βρήκε το θάρρος να τουιτάρει για τη σωματική κακοποίηση [19], που υπέστη από τον πρώην φίλο της. Η Adamua, που ζει στην πολιτεία Κάνο της βορειοδυτικής Νιγηρίας, είχε προηγουμένως γράψει σε ιστολόγιο [20] για τη φρικτή εμπειρία της.
Η συμπατριώτισσα Νιγηριανή Fakhriyyah Hashim τουίταρε την υποστήριξή της για την Adamua με την ετικέτα #ArewaMeToo:
Neglecting his victims will only fuel this culture of rape and sexual harassment, and it will be a slap in the faces of victims that have bravely come out to tell of their haunting experiences. We all know the social dynamics of the North that demonises victims.
— Fakhrriyyah (@FakhuusHashim) February 10, 2019 [21]
Η παραμέληση των θυμάτων του δε θα κάνει τίποτε άλλο παρά να τροφοδοτήσει αυτήν την κουλτούρα βιασμού και σεξουαλικής παρενόχλησης και θα είναι ένα χαστούκι στα πρόσωπα των θυμάτων, που έχουν βγει γενναία να πουν για τις φριχτές εμπειρίες τους. Όλοι γνωρίζουμε την κοινωνική δυναμική του Βορρά, που δαιμονοποιεί τα θύματα.
Το #ArewaMeToo έγινε η εκδοχή του παγκόσμιου κινήματος #MeToo της βόρειας Νιγηρίας. (arewa στη γλώσσα χάουσα σημαίνει “Βορράς”) και πυροδότησε μια καταιγίδα διαδικτυακής συζήτησης για βιασμό [22] και άλλες μορφές έμφυλης βίας. [23]
Η βία κατά των γυναικών είναι ανεξέλεγκτη σε όλη τη Νιγηρία. Ωστόσο, το Relief Web [24] ισχυρίζεται ότι μεταξύ Νοεμβρίου 2014 και Ιανουαρίου 2015, η βορειοανατολική Νιγηρία, ειδικά η πολιτεία Μπόρνο, κατέγραψε τη μεγαλύτερη βία κατά των γυναικών. Στον βορρά της μουσουλμανικής πλειοψηφίας, οι συζητήσεις για αυτά τα θέματα ταμπού είναι δύσκολες, αναγκάζοντας συχνά τα θύματα να σιωπήσουν [25].
Η διαδικτυακή οργή του #ArewaMeToo προώθησε τις διαμαρτυρίες [26] του NorthNormal εκτός διαδικτύου στις περιοχές Μπάουτσι, Κάνο, Νίγηρα. Δεκαέξι ημέρες διαμαρτυρίας NorthNormal σημειώθηκαν τον Νοέμβριο του περασμένου έτους σε οκτώ βόρειες πολιτείες της Νιγηρίας και στην Αμπούτζα. Ήταν σε μεγάλο βαθμό θετικές και οι κρατικοί νομοθέτες “ήταν θετικά προσκείμενοι σε νεαρές ντόπιες”, που “πήραν την πρωτοβουλία για πίεση για το Νομοσχέδιο περί Βίας εναντίον Ατόμων”, δήλωσε η Hashim.
Ωστόσο, στην πολιτεία Σοκότο, “η κυβέρνηση έπαιξε ρόλο στην παρενόχληση και σύλληψη εκστρατευομένων του NorthNormal», δήλωσε η Hashim. Η αστυνομία κακομεταχειρίστηκε [27] τοπική ηγέτιδα του κινήματος. Στη συνέχεια, οι διαμαρτυρίες απαγορεύτηκαν από τον Σουλτάνο του Σοκότο, επικεφαλής των Νιγηριανών Μουσουλμάνων.
Σύμφωνα με την Hashim, το NorthNormal αναπτύχθηκε από την ετικέτα #ArewaMeToo και έχει δύο στόχους: την υποστήριξη της “υιοθέτησης του νόμου για την απαγόρευση της βίας κατά ατόμων (VAPP)” και την συνηγορία περί συζήτησης για “διάφορες μορφές έμφυλης βίας και κουλτούρας βιασμού σε όλη τη βόρεια Νιγηρία”.
Ο Νόμος (Απαγόρευσης) Βίας κατά Ατόμων [28] του 2015 υπογράφηκε στις 23 Μαΐου 2015. Σύμφωνα με τον νόμο VAPP, που αποτελεί βελτίωση [29] των διατάξεων του ποινικού κώδικα της Νιγηρίας, πράξεις βίας κατά των γυναικών αποτελούν αξιόποινα αδικήματα. Περιλαμβάνει βιασμό, συζυγική βία, βίαιες εξώσεις από την κατοικία, αναγκαστική οικονομική εξάρτηση ή οικονομική κακομεταχείριση, βλαβερές πρακτικές χηρείας, γυναικεία περιτομή ή ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων και/ή εγκατάλειψη τέκνων.
Στη Νιγηρία, ο βιασμός τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη. Ένας ανήλικος μπορεί να αντιμετωπίσει ποινή φυλάκισης έως 14 ετών. Σε περιπτώσεις ομαδικού βιασμού, οι παραβάτες υπόκεινται από κοινού σε ποινή φυλάκισης 20 ετών χωρίς την επιβολή προστίμου.
Ωστόσο, το άρθρο 47 του νόμου VAPP ορίζει ότι αυτή η νομοθεσία εφαρμόζεται [30] μόνο στην Αμπούτζα, την πρωτεύουσα της Νιγηρίας. Η NorthNormal και άλλοι οργανισμοί έχουν κάνει εκστρατείες [31] για να εδραιώσουν αυτήν την νομοθεσία και οι 36 κρατικές νομοθετικές συνελεύσεις.
Αντιδράσεις εναντίον υπερασπιστών δικαιωμάτων
Ένα χρόνο μετά την ενεργοποίηση του κινήματος #ArewaMeToo, η Hashim είπε στο Global Voices ότι, παρόλο που η συνηγορία τους αποκάλυψε τη “σαπίλα μέσα στην κοινωνία”, είχε και το τίμημά της.
Η Hashim αντιμετώπισε σημαντική διαδικτυακή παρενόχληση, όταν η ομάδα της, ως μέρος της διαδικτυακής τους συνηγορίας, ήρθε αντιμέτωπη με “έναν φερόμενο κατ’ εξακολούθηση κακοποιητή ανηλίκων”, που εργάζεται στο υπουργείο Οικονομικών. Είπε στο Global Voices η Hashim:
We launched a campaign against him [the serial abuser], demanding that he be sacked by the minister; some people did not like that so they orchestrated an online targeted harassment campaign to delegitimise ArewaMeToo.
Ξεκινήσαμε μια εκστρατεία εναντίον του [κατ΄εξακολούθησιν κακοποιητή], απαιτώντας να απολυθεί από τον υπουργό. Δεν άρεσε σε μερικούς αυτό, επομένως οργάνωσαν μια διαδικτυακή στοχευμένη εκστρατεία παρενόχλησης για να αποδυναμώσουν το ArewaMeToo.
Σύμφωνα με την Hashim, οι παρενοχλητές προσπάθησαν να αποδυναμώσουν το ArewaMeToo “συσχετίζοντάς το με ΛΟΑΤΚ [λεσβίες, ομοφυλόφιλα, αμφιφυλόφιλα τρανς και κουήρ άτομα” και “η στρατηγική τους λειτούργησε, καθώς η διαδικτυακή παρενόχληση κέρδισε δυναμική”, δήλωσε η Hashim.
Στη Νιγηρία, ο γάμος ομοφυλοφίλων είναι παράνομος [32] και, σύμφωνα με την Σαρία και το ποινικό δίκαιο, ο σοδομισμός και ο λεσβιασμός τιμωρούνται [33] σε ορισμένες πολιτείες.
Συνδέοντας το κίνημα της Haashim με τα δικαιώματα ΛΟΑΤΚ, τα διαδικτυακά τρολ παραμόρφωσαν το μήνυμά τους και χαρακτήρισαν το #ArewaToo και το NorthNormal ως παράνομα.
Ωστόσο, το Global Voices δεν μπόρεσε να επαληθεύσει ανεξάρτητα τουίτ, που να συνδέουν το κίνημα της Hashim με τα δικαιώματα ΛΟΑΤΚ.
Ωστόσο, η Hashim δημοσιεύει μηνύματα ελπίδας στο Twitter:
To every young girl out there that’s hurting, that’s yearning to find a voice, it was all for you. For those innocent young girls and boys that were touched and silenced, this voice is yours and no one can take that away from you. #ArewaMeToo [34]
— Fakhrriyyah (@FakhuusHashim) February 23, 2020 [35]
Σε κάθε νεαρό κορίτσι εκεί έξω, που πονάει, που λαχταρά να βρει μια φωνή, όλα για εσάς έγιναν. Για τα αθώα νεαρά κορίτσια και αγόρια, που τα άγγιξαν και τα φίμωσαν, αυτή η φωνή είναι δική σας και κανείς δεν μπορεί να σας την κλέψει.
Fakhriyyah Hashim, συνιδρύτρια του #ArewaToo και NorthNormal (Η φωτογραφία χρησιμοποιείται με την άδειά της).
Είπε ότι όλες αυτές οι εμπειρίες την βοήθησαν να γίνει πραγματικά “χοντρόπετση”:
In my experience of being loud on political Twitter for good governance, I’ve grown a really thick skin, but even that didn't prepare me for the amount of backlash we got through ArewaMeToo and NorthNormal. Though I mustered all of that and did not retreat to any cave, I did begin feeling demoralised about Northern Nigeria’s governanace and response to sexual violence…After every episode of attacks, we did gather more strength and energy to push back because the backlash made us see how society enforced the culture of silence and if we allowed our lips to be sealed then that would be the real tragedy.
Με την εμπειρία μου να έχω δυνατή φωνή στο πολιτικό Twitter για καλή διακυβέρνηση, έχω γίνει πραγματικά “χοντρόπετση”, αλλά ακόμη και αυτό δεν με προετοίμασε για το πόση αντίδραση θα δεχόμαστε μέσω των ArewaMeToo και NorthNormal. Αν και τα δέχτηκα όλα αυτά και δεν υποχώρησα καθόλου, άρχισα να νιώθω αποθαρρυντικά για τη διακυβέρνηση της Βόρειας Νιγηρίας και την ανταπόκριση στη σεξουαλική βία… Μετά από κάθε επεισόδιο επιθέσεων, συγκεντρώναμε περισσότερη δύναμη και ενέργεια για να τα αντιμετωπίσουμε όλα, γιατί η αντίδραση μας έκανε να βλέπουμε πώς η κοινωνία ενίσχυε την κουλτούρα της σιωπής. Κι αν αφήναμε να μας σφραγίσουν τα χείλη, τότε αυτό θα ήταν η πραγματική τραγωδία.
Δυστυχώς, η Hashim και η Ezekwesili εξακολουθούν να αγωνίζονται με την βασανιστική “έλλειψη ενσυναίσθησης”, που χαρακτηρίζει τη συζήτηση για την έμφυλη βία εντός και εκτός διαδικτύου.
Σύμφωνα με την Hashim, αυτή η “εσκεμμένη κακοποίηση ενός σκοπού, που επιδιώκει μόνο βελτίωση για τα θύματα σεξουαλικής βίας” είναι εξαιρετικά δύσκολο να κατανοηθεί.