“Γλωσσική επανάσταση”: Ακτιβιστής στο Twitter ενάντια στην εξάλειψη των ιθαγενών γλωσσών στη Νότια Αφρική

Γυναίκα του λαού Ντεμπέλε (Ndebele) στη νότια Αφρική. Πολλές ιθαγενείς ομάδες και γλώσσες στη Νότια Αφρική δεν εκπροσωπούνται διαδικτυακά. Φωτογραφία: UN Photo/P Mugabane, 1η Ιανουαρίου 1988. (CC BY-NC-ND 2.0)

Οι γλώσσες κοϊκόι (khoekhoe) και ν|ιου (N|uu) έχουν δει περισσότερες ανατολές και ηλιοβασιλέματα από τις περισσότερες νοτιοαφρικανικές γλώσσες.

Μπορείς να ακούσεις τη γλώσσα κοϊκόι σε όλη τη Νότια Αφρική διαμέσου τριών καθημερινών λέξεων: dagga (“κάνναβη“), nai (“σύριγξ (μουσικό όργανο)”) και kak (αργκό για το “σκατά” ή “σκουπίδια”). Η επιρροή σε τοπωνύμια, όπως το karoo (“ξερότοπος”) υπενθυμίζει επόσης την ιστορία της γλώσσας στην χώρα.

Η ιστορική κοϊκόι, η οποία κάποτε ομιλούνταν από πολλές ομάδες Κοϊκόι για χιλιάδες χρόνια, πλέον ομιλείται μόνο από λίγους στο Βόρειο Ακρωτήριο. Οι μόνοι επιζώντες ομιλητές της ν|ιου είναι προχωρημένης ηλικίας και η γλώσσα κινδυνεύει να αφανιστεί.

Η Νότια Αφρική έχει έντεκα επίσημες γλώσσες: οι εννιά είναι γλώσσες μπαντού και δυο, τα αφρικάανς και τα αγγλικά, είναι ξένες γλώσσες.

Οι γλώσσες μπαντού αποτελούν υποκατηγορία των νιγηροκονγκολέζικων γλωσσών. Η κοϊκόι, μια γλώσσα που δεν ανήκει στις μπαντού, ομιλείται σχεδόν αποκλειστικά στην Ναμίμπια.

Η κοϊκόι δεν αποτελεί επίσημη γλώσσα στη Νότια Αφρική. Δεν αναγνωρίζεται ούτε ως ιθαγενής γλώσσα ούτε ως πρώτη/μητρική γλώσσα ούτε διαδάσκεται στα νοτιοαφρικανικά σχολεία, καθιστώντας δυσκολότερη την τάση εξάλειψης της γλώσσας.

Αυτή η αορατότητα στην νοτιοαφρικανική εθνική αφηγηματική γραμμή διαφαίνεται και στην απουσία της γλώσσας από το Διαδίκτυο. Μιλώντας από προσωπική εμπειρία, έχω βιώσει τον γολγοθά του δικαιώματος των πολιτών στην ελεύθερη έκφραση στις ιθαγενείς τους γλώσσες τόσο εντός όσο και εκτός Διαδικτύου. Αυτή τη μάχη δεν την έχω παρατήσει ακόμα.

Αμνησία για τις ιθαγενείς γλώσσες στη Νότια Αφρική

Η λέξη Kakapusa (“διαγραφή”, “αμνησία”) είναι μια από τις λέξεις, που χρησιμοποιώ συχνότερα, που ενσαρκώνει πραγματικά το kuru (“έργο”), που κάνω ως συνήγορος για την επίσημη αναγνώριση των γλωσσών κοϊκόι και ν|ιου, δύο από τις ιθαγενείς γλώσσες της Νότιας Αφρικής.

Δεν θα είμαι hoaragase (“πλήρης”), έως ότου αναλάβω πλήρως την κληρονομιά μου. Δυστυχώς, παρόλο που είμαι Κοϊκόι, αναγκάζομαι να σκέφτομαι και να μιλάω στη γλώσσα των tsu-khoen (“καταπιεστών”), που φέρθηκαν απάνθρωπα στον λαό μου.

Πατρίδα μου είναι η Αφρική, αλλά δεν μπορώ να επικοινωνήσω με τους προγόνους μου. Πώς μπορώ να βιώσω vkhîb (“ειρήνη”), όταν ξένες λέξεις αντηχούν μες στην ψυχή μου; Η vuru (“γιατρειά”) της ύπαρξής μου θα ξεκινήσει μόνο με την kawakawas (“αποκατάσταση”) του nam (“μητρική γλώσσα”) μου.

Ο όρος “κακάπουσα” ορίζει την περίοδο της Αφρικής μετά το Απαρτχάιντ. Μια μεταποικιακή αφήγηση, που βασίζεται στη σκόπιμη, θεσμοθετημένη και κανονικοποιημένη εξάλειψη των ιθαγενών λαών της χώρας.

Η αδικία της κληρονομιάς της αποικιοκρατίας και του απαρτχάιντ στους Νοτιοαφρικανούς είναι εξαιρετικά φρικτή. Ωστόσο, ο αντίκτυπος στους πρώτους λαούς της Νότιας Αφρικής είναι πιο βάναυσος, καθώς είχε ως αποτέλεσμα τη συστηματική απώλεια ιθαγενών γλωσσών.

Δυστυχώς, η αδικία συνεχίζεται μέχρι σήμερα, στη Νότια Αφρική μετά το απαρτχάιντ, όπου σημαντικοί παράγοντες, κυβερνητικοί και μη κυβερνητικοί, εκφράζονται ανειλικρινώς υπέρ αποκατάστασης και διάσωσης των πρώτων γλωσσών, όπως η κοϊκόι και η ν|ιου.

Πέρυσι, ο Πρόεδρος Ραμαφόσα της Δημοκρατίας της Νότιας Αφρικής έκανε kaise isa (“όμορφες υποσχέσεις”) στην Auma Katriena Esau, μια από τους τελευταίους ομιλητές της ν|ιου, ότι θα έκανε ό,τι παιρνούσε από το χέρι του, ώστε να μην πεθάνει καμία γλώσσα. Ωστόσο, μετά την ανακοίνωση αυτή έχει σημειωθεί ελάχιστη πρόοδος. Η παγίδα ανάμεσα στην πρόθεση και την απόδοση των κρατικών φορέων σε σχέση με γλωσσικά ζητήματα εξακολουθεί να ισχύει, ισχυρίζεται η γλωσσολόγος Anne-Marie Beukes.

Ωστόσο, εμείς, οι ιδιοκτήτες ενός από τους μεγαλύτερους γλωσσικούς θησαυρούς της Αφρικής, έχουμε υποβληθεί σε γλωσσικό ιμπεριαλισμό, εξοστρακισμό και απανθρωπισμό της μητρικής μας γλώσσας. Σμικρυνθήκαμε και αποσυνδεθήκαμε από τη Δημοκρατία της Νότιας Αφρικής και την αφρικανική ήπειρο.

Πρόκειται για μια μάχη ενάντια στον διαρκή αποκλεισμό, απαιτώντας ορατότητα σε ένα χώρο, σε μια χώρα, που βρίσκει παρηγοριά στο να φιμώνει τις φωνές μας.

Η πλατφόρμα μου για gobab khais (“γλωσσική εξέγερση”)

Από τις 20 έως τις 24 Απριλίου, ο Denver Toroxa Breda (@ToroxaD) θα τουιτάρει στο #IdentityMatrix – μια συνομιλία κοινωνικών μέσων για την ταυτότητα, τη γλώσσα και τα ψηφιακά δικαιώματα – από αυτό τον λογαριασμό.

Ο Breda, ομιλητής κόι και πολιτιστικός Κuwiri (ακτιβιστής), είναι από τη Νότια Αφρική.

Μερικοί μπορεί να μην θεωρούν ότι η χρήση της δικής τους γλώσσας στο Διαδίκτυο είναι ψηφιακό δικαίωμα. Ωστόσο, όλο και περισσότερο αναγνωρίζεται ως θεμελιώδες δικαίωμα σε πολλούς κύκλους.

Η Αφρικανική Διακήρυξη για τα Δικαιώματα και τις Ελευθερίες του Διαδικτύου αναφέρει ότι:

Individuals and communities have the right to use their own language or any language of their choice to create, share and disseminate information and knowledge through the Internet. Linguistic and cultural diversity enriches the development of society. Africa’s linguistic and cultural diversity, including the presence of all African and minority languages, should be protected, respected and promoted on the Internet.

Τα άτομα και οι κοινότητες έχουν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν τη δική τους γλώσσα ή οποιαδήποτε γλώσσα της επιλογής τους για τη δημιουργία, κοινή χρήση και διάδοση πληροφοριών και γνώσεων μέσω του Διαδικτύου. Η γλωσσική και πολιτιστική πολυμορφία εμπλουτίζει την ανάπτυξη της κοινωνίας. Η γλωσσική και πολιτιστική πολυμορφία της Αφρικής, συμπεριλαμβανομένης της παρουσίας όλων των αφρικανικών και μειονοτικών γλωσσών, πρέπει να προστατεύεται, να γίνεται σεβαστή και να προωθείται στο Διαδίκτυο.

Είμαι ενεργή φωνή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και έχω ζητήσει από δημόσιους και ιδιωτικούς θεσμούς να λάβουν σοβαρά υπόψη αυτό το σημαντικό ζήτημα εντός και εκτός διαδικτύου.

Από τον λογαριασμό μου στο Twitter (@ToroxaD), κατάφερα να αμφισβητήσω κριτικά όσα θεσμικά όργανα πιστεύω ότι είναι ένοχα για τη διαιώνιση αυτού του αποκλεισμού. Συχνά είναι εύκολο και βολικό να με αγνοείς. Είμαι μία από τις πολύ λίγες φωνές, που αντιτίθενται σε αυτήν τη γλωσσική και πολιτιστική ανισότητα και αδικία.

Τα πανεπιστήμια διαιωνίζουν επίσης τον αποκλεισμό. Κατά τα τελευταία 26 χρόνια, έχουν κάνει ελάχιστα ή τίποτα για την u-khai (αναβάθμιση”) των ιθαγενών γλωσσών στη Νότια Αφρική. Προκάλεσα εταιρείες, όπως τις εκδόσεις Macmillan, που κατέχουν τα πνευματικά δικαιώματα για ιθαγενές γλωσσικό υλικό, αλλά φάνηκαν πολύ απρόθυμοι να εκδημοκρατίσουν το περιεχόμενό μας κάνοντάς τα δημόσια διαθέσιμα και, ως εκ τούτου, να ενθαρρύνουν την περαιτέρω εκμάθηση γλωσσών.

Και όμως ήξερα επίσης ότι η προηγούμενη εβδομάδα πρόσφερε μια ευκαιρία για δέσμευση με θεσμούς, που διαφορετικά θα με αγνοούσαν. Ήμουν τόσο πρόθυμος να εκμεταλλευτώ αυτήν την ευκαιρία, όσο κι αυτοί να μας εξαλείψουν.

Η Ένωση Ανάπτυξης Βιβλίων της Νότιας Αφρικής διοργανώνει την Εθνική Εβδομάδα Βιβλίων, μια ετήσια εκδήλωση, που προωθεί τις γλώσσες και την ανάπτυξη βιβλίων. Για σχεδόν ένα χρόνο, τους έχω προσεγγίσει στο Twitter και τους έστελνα email χωρίς αποτέλεσμα. Παρατήρησα επίσης ότι η Εβδομάδα Βιβλίων παρουσίαζε διαδικτυακές συνεδρίες ανάγνωσης σε γλώσσες μπαντού, νοηματική γλώσσα και αγγλικά, αλλά όχι σε ιθαγενείς γλώσσες, όπως η κοϊκόι.

Αλλά τουιτάροντας από την πλατφόρμα gobab khais (“γλωσσική εξέγερση”) μου, φρόντισα να τους πω πώς ένιωσα. Τελικά απάντησαν:

Προς το παρόν, είμαστε επίσης απασχολημένοι με την ανάπτυξη ενός Παιδικού Λογοτεχνικού Προγράμματος, που θα περιλαμβάνει τουλάχιστον μία από τις γλώσσες. Βρισκόμαστε μόλις στην 4η εβδομάδα διαδικτυακής αφήγησης και έχουμε επεκτείνει τις γλώσσες, που περιλαμβάνονται, κάθε εβδομάδα και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε. (2/3)

Προφανώς σοκαρίστηκα γιατί, τα τελευταία δύο χρόνια, ήταν σαν να μιλούσα σε τοίχο και αντιστέκονταν σε οποιεσδήποτε απόπειρες έκφρασης της κοϊκόι. Νάτοι, λοιπόν, απάντησαν και μιλούσαν για ένα γλωσσικό πρόγραμμα κοϊκόι, ένα μελλοντικό παιδικό πρόγραμμα και τη δυνατότητα να συμπεριληφθεί η κοϊκόι σε μελλοντικές συνεδρίες ψηφιακής αφήγησης, κάτι που πραγματικά ήθελα. Εστάλη ένα email και είμαι αισιόδοξος.

Άλλο παράδειγμα: όταν ήρθα σε επαφή με έναν προγραμματιστή για να συμπεριλάβω την πρώτη εφαρμογή σε κοϊκόι στο κατάστημα εφαρμογών Google:

Θυμάμαι ότι έψαχνα στο Google app store βλέποντας όλες αυτές τις γλωσσικές εφαρμογές και δεν έβλεπα ΚΑΘΟΛΟΥ εφαρμογές στη γλώσσα KHOEKHOE. Έστειλα email σε μερικούς από τους προγραμματιστές και η Shotgun experiments απάντησε και δημιούργησα την πρώτη γλωσσική εφαρμογή σε KHOEKHOE. pic.twitter.com/7OUsDhwH3T

Στην πραγματικότητα, αυτή η εβδομάδα μου έδωσε την ευκαιρία να προβληματιστώ. Υπήρξε επίσης μια υπενθύμιση της σημασίας της gobab udawa (“γλωσσικής ανάκτησης”) σε έναν ψηφιακό χώρο.

Θυμάμαι που μίλησα στην κοινότητά μου για τα τουίτ μου και ορισμένοι εκτιμούσαν πραγματικά που η φωνή μας ενισχύθηκε διεθνώς. Είναι μια πρόκληση για ένα πρώτο έθνος όπως η κοινότητα κοϊκόι με 366 χρόνια πνευματικού, πολιτιστικού και γλωσσικού αποικισμού να συνειδητοποιήσει ότι το να qnora (“απελευθερώσουμε”) τις γλώσσες μας αποτελεί δυνατότητα.

Μερικές φορές, είναι εύκολο να κοιτάξεις αυτό το έργο μόνο μέσα από την κοινότητά σου. Η προηγούμενη εβδομάδα με ώθησε να κοιτάξω αυτό το έργο μέσα από έναν μοναδικό αφρικανικό φακό. Αυτό με βοήθησε να αναγνωρίσω ότι η γλώσσα κοϊκόι δεν είναι μόνο για την κοινότητα Κοϊκόι.

Αυτή η γλώσσα έδωσε στον κόσμο τη mama (ma σημαίνει “δίνω”) και τη λέξη haka (χορός). Ως εκ τούτου, η udawa (“ανάκτηση”) της κοϊκόι είναι εξίσου σημαντική για την ήπειρό μας. Είναι μια γλώσσα πλούσια με τέτοιες ιστορικές καταβολές και αφηγήσεις της Αφρικής, που δεν πρέπει ποτέ να αφεθούν προς εξαφάνιση.

Η Αφρική θα voaga (“ανέλθει”), όταν οι γλώσσες της έρθουν στην επιφάνεια και πολύ περισσότερο όταν voaga οι Xgusi gobab της (“μητρικές γλώσσες”).

Αυτό το άρθρο γράφτηκε μετά από μια εκστρατεία στο Twitter, που οργάνωσε το Global Voices Υποσαχάριας Αφρικής και το Rising Voices ως κομμάτι του εγχειρήματος “Η μήτρα ταυτότητας: ρύθμιση  πλατφόρμας διαδικτυακών απειλών κατά της έκφρασης στην Αφρική”. Το εγχείρημα χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ψηφιακών Δικαιωμάτων της Αφρικής της Συνεργασίας για τη Διεθνή Πολιτική ΤΠΕ για την Ανατολική και Νότια Αφρική (CIPESA).

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.