Φωτογραφία του Casa de Refugio Matilde στο Εκουαδόρ. Η φωτογραφία χρησιμοποιείται με άδεια.
Αυτό το κείμενο είναι το δεύτερο μέρος του ρεπορτάζ της συντάκτριας για τις γυναίκες, που έχουν βίαιους συντρόφους στην εποχή του COVID-19. Αυτός είναι ο σύνδεσμος για το πρώτο μέρος [1].
Παρόλο που το ποσοστό διαφέρει από χώρα σε χώρα [2], κατά μέσο όρο μία στις τρεις γυναίκες στη Λατινική Αμερική [3]έχουν πέσει θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Οι διαφορετικοί παράγοντες, που ευθύνονται για τη διαιώνισή της, ενδέχεται να ενταθούν [1] κατά τη διάρκεια της καραντίνας που περνάμε και πρέπει να αξιολογηθούν σφαιρικά.
Η Rosario Gómez, ιδρυτικό μέλος του ιδρύματος Casa de Refugio Matilde [4] στο Κίτο του Eκουαδόρ, εξηγεί ότι, παρόλο που το πρώτο βήμα, που θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς για να περιοριστεί η ενδοσυντροφική βία, είναι να γίνει καταγγελία εναντίον του κακοποιητικού συντρόφου, αυτό δεν συμβαίνει. Στην πραγματικότητα, περισσότερο από το 80% των γυναικών, που είναι θύματα βίας στο Εκουαδόρ, δεν το καταγγέλλουν [5] και χρειάζονται στήριξη πριν οποιαδήποτε νομική ενέργεια:
Εδώ και 30 χρόνια μαχόμαστε για καλύτερους νόμους, αλλά το πρώτο βήμα δεν συνίσταται απαραίτητα σε προσφυγή στη δικαιοσύνη. Η καταγγελία προϋποθέτει ότι η γυναίκα είναι αποφασισμένη, έχει αποχωριστεί συναισθηματικά τον κακοποιητή και έχει στήριξη από το περιβάλλον της.
Η Daniela Pullas, δικηγόρος του κέντρου Centro Ecuatoriano para la Promoción y Acción de la Mujer, CEPAM [6], στο Ρουμινιάχουι του Εκουαδόρ προσθέτει ότι αυτή η στήριξη είναι αναγκαία, καθώς η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει μήνες και να αποδυναμώσει τον οικογενειακό πυρήνα. Για τον λόγο αυτό το κέντρο CEPAM παρέχει ψυχολογική στήριξη στις γυναίκες και τα παιδιά τους σε συνδυασμό με δωρεάν νομική βοήθεια.
Η Gómez λέει επίσης ότι το ίδρυμα la Casa de Refugio Matilde προσφέρει στέγη σε γυναίκες, που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο δολοφονίας, αλλά διευκρινίζει ότι δεν βιώνουν όλα τα θύματα τη βία στον ίδιο βαθμό. Επομένως, κρίνεται αναγκαία η αξιολόγηση του κινδύνου ανά περίπτωση και η ενθάρρυνση συνεργασίας των φορέων αρωγής για να δημιουργηθούν συμπληρωματικοί μηχανισμοί, ώστε να αντιμετωπιστούν οι διαφορετικές ανάγκες. Για παράδειγμα, υπάρχουν κέντρα υγειονομικής περίθαλψης [7], που παρέχουν εξωτερικά ιατρεία για τα λιγότερο σοβαρά περιστατικά.
Επιπλέον, τα ΜΜΕ και οι πολίτες μπορούν να παίξουν έναν σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της απομόνωσης. Σύμφωνα με την Gómez, θα μπορούσαν να μεταδίδονται ραδιοφωνικά προγράμματα, που παρέχουν καθοδήγηση στα άτομα, που βιώνουν ενδοσυντροφική βία, ή να στηθούν δίκτυα επιτήρησης στις γειτονιές, ώστε όλοι να είναι σε εγρήγορση για ό,τι συμβαίνει. Γι’ αυτό, είναι σημαντικό να σταματήσει η αδιαφορία και να σπάσει η σιωπή.
Ακόμη, η οικογένεια και οι φίλοι μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο, υπό συνθήκες κατ’ οίκον περιορισμού, όταν η πρόσβαση σε υπηρεσίες εκτός κατοικίας γίνεται δυσκολότερη. Βέβαια, ο Esteban Laso, ψυχοθεραπευτής και κοινωνικός ψυχολόγος, εξηγεί ότι, όποιος παρέχει τέτοιου είδους στήριξη, δεν πρέπει να κρίνει και οφείλει να σεβαστεί τις αποφάσεις της εκάστοτε γυναίκας.
Πρέπει να καταλάβουμε ότι το τέλος μιας σχέσης με βίαιο σύντροφο δεν γίνεται από τη μια στιγμή στην άλλη. Όσο διαρκεί αυτή η διαδικασία, είναι πολύ σημαντικό να είμαστε σε επικοινωνία με το θύμα, να μην κατηγορήσουμε τη γυναίκα, αν γυρίσει στον βίαιο σύντροφό της, και να μην τον δαιμονοποιήσουμε. Οι ερωτήσεις, που υποβάλλονται στη γυναίκα και τη βάζουν σε σκέψεις, βοηθούν περισσότερο από τις συμβουλές, αλλά αυτό ίσως είναι δύσκολο και απαιτεί εκπαίδευση. Συνεπώς, είναι σημαντικό η στήριξη αυτή να ολοκληρωθεί με τη βοήθεια ενός ειδικού.
Εκτός από συναισθηματική στήριξη, οι φίλοι και οι συγγενείς μπορούν να προσφέρουν και πρακτική βοήθεια, όπως ένα ασφαλές μέρος να μείνει η γυναίκα, οικονομική στήριξη ή βοήθεια με τη φροντίδα των παιδιών.
Η Ana (το πραγματικό της όνομα αποσιωπάται για λόγους ασφάλειας) είναι μία 31χρονη γυναίκα από το Εκουαδόρ, που έπεσε θύμα βίας από τον πρώην σύζυγό της και διηγήθηκε στο Global Voices ότι η συμπαράσταση της αδερφής της ήταν ο καθοριστικός παράγοντας για να τον αφήσει:
Μία από τις φορές που με χτύπησε ο πρώην σύζυγός μου, ήρθε η αδερφή μου με κάποια άτομα και όλοι μαζί με βοήθησαν να βγω από το σπίτι. Χωρίς εκείνη, δεν θα μπορούσα να το κάνω, γιατί φοβόμουν και δεν ήμουν οικονομικά ανεξάρτητη για να συντηρήσω μόνη μου τις δύο μου κόρες.
Η Gómez αναφέρει πως η εξάλειψη καταστάσεων ανισότητας, όπως η οικονομική εξάρτηση που περιγράφει η Ana, είναι απαραίτητη για να περιοριστεί η βία. Πιστεύει ότι η κοινωνία των πολιτών έχει κάνει σημαντική πρόοδο στην ευαισθητοποίηση για την εργασιακή αβεβαιότητα και στην ανάδειξη της βίας ως δημόσιο πρόβλημα. Ωστόσο, θεωρεί ότι, για να επιτευχθεί ριζική αλλαγή, πρέπει να εξαλειφθούν οι κοινωνικές δομές, που συντηρούν την ανισότητα.
Σύμφωνα με την Pullas, για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, είναι βασικό το κράτος να θέσει σε προτεραιότητα την πρόληψη της βίας και να διαθέσει τους απαραίτητους πόρους για τον σκοπό αυτό. Η ανάγκη διεκδίκησης αυτού του στόχου γίνεται πιο επιτακτική εν μέσω πανδημίας, όταν ο προϋπολογισμός μειώνεται. Εκτός των άλλων, η Pullas σημειώνει πως απαιτείται καλύτερη συμμόρφωση με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο [8]και αλλαγή των αντιλήψεων, εξαιτίας των οποίων η βία διαιωνίζεται.
Η Ana έδινε τόση σημασία σε αυτούς τους πολιτιστικούς κανόνες, που αδυνατούσε να αφήσει τον βίαιο σύντροφό της από μόνη της. Τώρα, έχοντας ξεπεράσει τα εμπόδια αυτά, ως καθηγήτρια πλέον μεταλαμπαδεύει νέες αξίες στους μαθητές της:
Η κοινωνία μας παγιώνει την ιδέα πως, αν μια γυναίκα έχει παιδιά, δεν θα τη θέλει κανένας άντρας και υπάρχει μεγάλος φόβος ότι θα μείνει μόνη της. Ακόμη, πολλές φορές τα άτομα παραμένουν στον κύκλο της βίας από φόβο μην κατακριθούν, γεγονός που καθιστά τη βία φυσιολογική. Αυτές είναι οι αντιλήψεις, που προσπαθώ να αλλάξω κάθε μέρα στους μαθητές μου.
Τελειώνοντας, o Laso τονίζει πως η εξάλειψη της βίας είναι μια συλλογική προσπάθεια και παρόλο που η πρόληψη είναι πολύ σημαντική, η ευθύνη αυτή δεν πρέπει να βαραίνει μόνο τις γυναίκες:
Εκτός από τα πιθανά θύματα, πρέπει να ευαισθητοποιηθούν οι μάρτυρες και οι δράστες. Οι άντρες πρέπει να ανακτήσουμε την ικανότητά μας να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε. Η αλλαγή του τρόπου, που αντιλαμβανόμαστε τον άντρα και τον άνθρωπο ως οντότητες, είναι μια μακρά σε διάρκεια διεργασία και μόνο έτσι θα καταφέρουμε μια ουσιαστική, μόνιμη αλλαγή, που τόσο χρειαζόμαστε.