- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Άρθρα του Global Voices με θέμα τον COVID-19 πρωταγωνιστούν σε διαγωνισμό μετάφρασης στην Τσεχία

Κατηγορίες: Ανατολική - Κεντρική Ευρώπη, Τσεχία, Γλώσσα, Μέσα & δημοσιογραφία, Μέσα των πολιτών, Ψηφιακός ακτιβισμός, COVID-19, Ιστολόγιο Κοινότητας του GV

Ο Jan Faber συντονίζει την διαδικτυακή τελετή απονομής βραβείων για τους νικητές του διαγωνισμού της Ευρωπαϊκής Αντιπροσωπείας για καλύτερη μετάφραση στα τσέχικα. Στιγμιότυπο οθόνης από βίντεο [1] του YouTube.

Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, επιλέχθηκε ένα άρθρο του Global Voices ως κείμενο αναφοράς για έναν διεθνή μεταφραστικό διαγωνισμό στα τσέχικα, που διοργανώθηκε από το Ινστιτούτο Γλωσσών και Προπαρασκευαστικών Σπουδών [2] (ÚJOP), τμήμα του Πανεπιστημίου του Καρόλου [3] της Πράγας και την Γενική Διεύθυνση Μετάφρασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής [4] (DGT).

Το 2019, το Global Voices (GV) επιλέχθηκε [5] για πρώτη φορά ως ο μοναδικός πάροχος κειμένου για τον διαγωνισμό. Τότε, το άρθρο που επιλέχθηκε για την 4η παρουσίαση του διαγωνισμού ήταν μια δημοσίευση του 2018 σχετικά με ένα πλήρωμα πτήσης μόνο με γυναίκες [6] στη Μοζαμβίκη, γραμμένο από τον συγγραφέα του Global Voices Dércio Tsandzana [7].

Ένας Σλοβένος συμμετέχων, που ήταν ένας από τους δύο νικητές στον περασμένο διαγωνισμό, είπε [8] στο GV:

Επέλεξα την τσέχικη ως “σπάνια” γλώσσα στο Πανεπιστήμιό μου στη Λιουμπλιάνα, επειδή ήμουν λάτρης της τσεχικής λογοτεχνίας: του Καλού Στρατιώτη Σβέικ, αλλά και του Κούντερα και του Χράμπαλ. Πέρυσι συμμετείχα στον διαγωνισμό και το κείμενό μας ήταν το παραμύθι της Κοκκινοσκουφίτσας, οπότε δεν περίμενα μια ιστορία για τη Μοζαμβίκη!

Φέτος, οι διοργανωτές του διαγωνισμού επέλεξαν ένα άρθρο από το Meta.mk, έναν ειδησεογραφικό οίκο, που ανήκει στον συνεργάτη του GV από τη Βόρεια Μακεδονία, το Metamorphosis Foundation*.

Το άρθρο [9] περιγράφει τον τρόπο, με τον οποίο ένα συγκρότημα ποπ-ροκ της Μολδαβίας προσάρμοσε ένα παλαιότερο τραγούδι που συμμετείχε στο διαγωνισμό της Eurovision για να εκπαιδεύσει τους ανθρώπους κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID-19.

Οι φετινοί νικητές είναι η Gergana Dragoeva από τη Βουλγαρία, ο Michał Patycki από την Πολωνία και η Natalia Khonskaya από τη Λευκορωσία.

Το Global Voices ήρθε σε επαφή με τον Jan Faber, διευθυντή του τοπικού γραφείου της DGT στην Πράγα και συντονιστή της εκδήλωσης, για να μάθει πώς εξελίχθηκε η παρουσίαση του 2020.

Filip Noubel (FN): Πόσοι συμμετέχοντες συμμετείχαν στον διαγωνισμό και από ποιες χώρες και γλώσσες;

Jan Faber (JF): Pokud jde o statistiky, letošní pátý ročník byl skutečně rekordní. Přihlásilo se nám celkem 20 pracovišť ze 13 zemí (Čína, Argentina, Jižní Korea, Egypt, Japonsko, ČR, Polsko, Slovinsko, Severní Makedonie, Bulharsko, Maďarsko, Francie, Itálie). Studenti, kterých se zúčastnilo 75, překládali z 18 jazyků (korejština, bulharština, slovinština,  maďarština, italština, makedonština, srbština, francouzština, arabština, ruština, ukrajinština, běloruština, španělština, čínština, polština, japonština, angličtina a chorvatština).

Jan Faber (JF): Όσον αφορά τα στατιστικά στοιχεία, η φετινή πέμπτη διοργάνωση ήταν πραγματικά ρεκόρ. Είκοσι ιδρύματα από 13 χώρες συμμετείχαν στον διαγωνισμό. Είχαμε συμμετέχοντες από την Κίνα, την Αργεντινή, τη Νότια Κορέα, την Αίγυπτο, την Ιαπωνία, την Τσεχική Δημοκρατία, την Πολωνία, τη Σλοβενία, τη Βόρεια Μακεδονία, τη Βουλγαρία, την Ουγγαρία, τη Γαλλία και την Ιταλία. Συμμετείχαν εβδομήντα πέντε σπουδαστές τσέχικων, μεταφράζοντας από 18 γλώσσες (κορεάτικα, βουλγαρικά, σλοβενικά, ουγγρικά, ιταλικά, μακεδονικά, σερβικά, γαλλικά, αραβικά, ρωσικά, ουκρανικά, λευκορωσικά, ισπανικά, κινέζικα, πολωνικά, ιαπωνικά, αγγλικά και κροατικά).

FN: Φέτος, επιλέξατε μια ιστορία για την Ευρώπη, αλλά και για τον COVID-19. Γιατί επιλέξατε αυτό το άρθρο; Πώς επηρέασε η πανδημία τη διοργάνωση του διαγωνισμού, τη συμμετοχή και την τελετή απονομής των βραβείων;

JF: Článek se nám líbil jednak proto, že byl aktuální, byl o solidaritě, hudbě. A také přirozeně proto, že byl o jazycích – vždyť písničku, o které článek pojednává, zpívají interpreti ve dvou jazycích a navíc má anglické titulky. Navíc také svou délkou a stylem odpovídal požadavkům na soutěžní text. Navíc slovy překladatelského nástroje Trados: “Perfect Match”.

Účast v soutěži byla vyšší než loni, asi díky tomu, že se hodně věcí rušilo bez náhrady, což my jsme nechtěli. Bylo to samozřejmě náročnější organizačně – příspěvky musely být buď online nebo nahrané předem. Složité je také zasílání cen a diplomů, které by si normálně studenti převzali osobně.

JF: Μας άρεσε το άρθρο, γιατί ήταν πολύ επίκαιρο — μιλούσε για αλληλεγγύη και μουσική. Και φυσικά επειδή σχετίζεται με γλώσσες — το τραγούδι που περιγράφεται στο κείμενο ερμηνεύεται από τους ερμηνευτές σε δύο γλώσσες και περιλαμβάνει υπότιτλους. Ανταποκρινόταν επίσης στις απαιτήσεις μας όσον αφορά το μήκος και το στυλ για το κείμενο του διαγωνισμού. Με άλλα λόγια: “απολύτως ταιριαστό”.

Το επίπεδο συμμετοχής ήταν υψηλότερο σε σύγκριση με πέρυσι, πιθανώς χάρη στο γεγονός ότι πολλά πράγματα ακυρώθηκαν χωρίς αντικατάσταση. Φυσικά ήταν πιο δύσκολο να οργανωθεί η εκδήλωση — οι συνεδρίες έπρεπε να είναι μόνο διαδικτυακές ή έπρεπε να προ-ηχογραφηθούν. Μια άλλη πρόκληση είναι η αποστολή των βραβείων και των διπλωμάτων, τα οποία συνήθως οι σπουδαστές έπαιρναν αυτοπροσώπως.

FN: Γιατί πιστεύετε ότι άνθρωποι από τόσα πολλά μέρη, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων πολύ μακριά από την Τσεχική Δημοκρατία, αποφασίζουν να επενδύσουν τόσο πολύ χρόνο και ενέργεια για να μάθουν μια θεωρούμενη δύσκολη γλώσσα, που ομιλείται μόνο σε μια χώρα από 10 εκατομμύρια άτομα;

JF: Důvody, které lidi vedou k tomu, aby se rozhodli pro studium „malého, zdáleného, exotického jazyka” bývají různé. Často jde o rodinnou historii, zamilovanost – ať už do osoby českého pohlaví nebo do české kultury, historie nebo sportu či třeba hudby. Znám případ studenta, kterého ke studiu přivedla písnička Ivana Mládka Jožin z Bažin a dnes je z něj nadějný maďarský bohemista.

JF: Οι λόγοι, για τους οποίους οι άνθρωποι αποφασίζουν να μελετήσουν μια “μικρή, μακρινή, εξωτική γλώσσα”, είναι πολλοί. Συχνά σχετίζονται με το οικογενειακό ιστορικό, ή μια ιστορία αγάπης — με έναν Τσέχο, ή με τον τσεχικό πολιτισμό, την ιστορία, τον αθλητισμό ή ακόμα και τη μουσική. Γνωρίζω την περίπτωση ενός σπουδαστή, που ήρθε να σπουδάσει τσέχικα εξαιτίας ενός τραγουδιού του Ivan Mládek [τραγουδιστής της παραδοσιακής μουσικής και διάσημος κωμικός] που ονομάζεται Jožin z Bažin [10], και σήμερα είναι ένας πολλά υποσχόμενος Ούγγρος εμπειρογνώμονας για την τσεχική γλώσσα και τον πολιτισμό.

FN: Ποια είναι τα τυπικά λάθη, που κάνουν οι μη γηγενείς ομιλητές της τσεχικής, όταν μεταφράζουν στα τσέχικα;

JF: Mezi typické chyby patří “nečeský” slovosled, který je ve srovnání s jinými evropskými jazyky poměrně volný. Také samozřejmě dělají problémy koncovky, i když zrovna v soutěžních překladech mnoho chyb v koncovkách nebylo. A pak samozřejmě někdy až přílišná doslovnost, hlavně ustálená slovní spojení a předložkové vazby dělají problémy.

JF: Ένα τυπικό λάθος είναι η σειρά των λέξεων, που είναι με τρόπο διαφορετικό από αυτόν που ακούγεται στην Τσεχία. Η Τσεχική έχει μια πολύ ελεύθερη σειρά λέξεων, σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες. Φυσικά οι καταλήξεις [τα τσεχικά, όπως οι περισσότερες σλαβικές γλώσσες, βάζουν διαφορετικές καταλήξεις στα ουσιαστικά, επίθετα και ρήματα], αν και στις μεταφράσεις του διαγωνισμού δεν είχαμε πολλά από αυτά [τα ζητήματα]. Και μερικές φορές, μεταφράσεις υπερβολικά κυριολεκτικές, ειδικά για καθιερωμένες φράσεις και προθετικές κατασκευές.

FN: Εσείς ο ίδιος είστε μεταφραστής. Ποιες είναι οι σκέψεις σας για το μέλλον της μη λογοτεχνικής μετάφρασης; Πώς βλέπετε να εξελίσσεται η σχέση μεταξύ των ανθρώπινων μεταφραστών και της τεχνητής νοημοσύνης (AI) τα επόμενα πέντε χρόνια;

JF Odborný překlad čeká další technologizace, nicméně si myslím, že stroje překladatele nenahradí. Spíše ulehčí a urychlí jejich práci. Strojový překlad se však nehodí na všechny typy textu. Navíc neupravený strojový překlad není okamžitě použitelný a vyžaduje důkladnou redakci zkušeného překladatele. Myslím si, že se dobrý překladatel bez výborné znalosti zdrojového a cílového jazyka neobejde ani v budoucnu – bez ohledu na pokrok v oblasti strojového překladu, který, a tady si troufnu hrát na proroka, nikdy nebude překládat stejně kvalitně jako překladatel z masa a kostí.

JF: Η επαγγελματική μετάφραση θα δει περαιτέρω χρήση της τεχνολογίας, αλλά πιστεύω ότι οι μηχανές δεν θα αντικαταστήσουν τους ανθρώπινους μεταφραστές. Τα μηχανήματα βοηθούν το έργο τους, το κάνουν πιο γρήγορο. Η αυτόματη μετάφραση δεν είναι κατάλληλη για όλους τους τύπους κειμένων. Εκτός αυτού, μια μη επεξεργασμένη αυτόματη μετάφραση δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί αμέσως και απαιτεί διεξοδική επεξεργασία από έναν έμπειρο μεταφραστή. Πιστεύω ότι ένας καλός μεταφραστής δεν θα τα καταφέρει, εκτός κι εάν έχει καλή γνώση της γλώσσας προέλευσης και της γλώσσας-στόχου στο μέλλον, ανεξάρτητα από την πρόοδο που έχει σημειωθεί στον τομέα της μετάφρασης με τη βοήθεια υπολογιστή. Εάν μπορώ να παίξω τον προφήτη εδώ, [προβλέπω] ότι δεν θα μπορέσει ποτέ να προσφέρει την ίδια ποιότητα με έναν μεταφραστή από σάρκα και οστά.

Δείτε το ειδικό αφιέρωμα του Global Voices για τον παγκόσμιο αντίκτυπο του COVID-19 [11]

* Το Metamorphosis Foundation [12] επικεντρώνεται στην καινοτόμο χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας για την προώθηση της δημοκρατίας και της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης