- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Ένας ακτιβιστής γλωσσών γιορούμπα αγωνίζεται για τη γλωσσική ποικιλομορφία σε ψηφιακούς χώρους

Κατηγορίες: Υπο-Σαχάρια Αφρική, Νιγηρία, Γλώσσα, Εθνότητα & φυλή, Μέσα των πολιτών, Τέχνες - Πολιτισμός, Τοπικά, Ψηφιακός ακτιβισμός, Rising Voices

Ιέρεια στο ιερό Osun στη νοτιοδυτική Νιγηρία. Φωτογραφία: Carsten ten Brink [1], 15 Νοεμβρίου 2018 (CC BY-NC-ND 2.0) [2].

Σημείωμα συντάκτη: Αυτή η προσωπική έκθεση γράφτηκε μετά από μια εκστρατεία στο Twitter,  [3]που διοργανώθηκε από το Global Voices της υποσαχάριας Αφρικής και το Rising Voices, όπου κάθε εβδομάδα και ένας διαφορετικός ακτιβιστής γλωσσών μοιράζεται την οπτική του πάνω στο σημείο συνάντησης των ψηφιακών δικαιωμάτων και αφρικανικών γλωσσών. Όλο αυτό είναι μέρος του προγράμματος ”The Identity Matrix”, μιας πλατφόρμας ελέγχου διαδικτυακών απειλών κατά της έκφρασης στην Αφρική.

Η αποικιακή εισβολή διατάραξε την αίσθηση υπερηφάνειας, που αισθάνονταν οι περισσότεροι Αφρικανοί για την πολιτιστική τους ταυτότητα. Όλες οι ομάδες ανά τον κόσμο προσδιορίζονται από μοναδική κουλτούρα και ταυτότητα. Ένα ψευδές αφήγημα, που επικράτησε, είναι πως η ιστορία της Αφρικής ξεκίνησε μετά την εισβολή [4] των Ευρωπαίων εξερευνητών.

Ο Kenneth Dike, πρωτοποριακός Αφρικανός ιστορικός, μαζί με συναδέλφους του, λόγω της ακούραστης δουλειάς τους χρησιμοποιώντας προφορικές αφηγήσεις [5] αντί των γραπτών ιστοριών κατάφεραν αυτό το παραμύθι να μη μπορεί πλέον να υποστηριχθεί. Επιπλέον ενίσχυση της ιστορικότητας της γλώσσας έδωσε η κωδικοποίηση της λογοτεχνίας στη γλώσσα γιορούμπα [6] σε έντυπα και ψηφιακά βιβλία.

Η γιορούμπα είναι μια τονική γλώσσα. Μιλιέται από [7] περίπου 30 εκατομμύρια ανθρώπους στη νοτιοδυτική Νιγηρία, όπως επίσης και στις γειτονικές χώρες Μπενίν, Τόγκο και Σιέρα Λεόνε. Στη Μεγάλη Βρετανία [8] έχει περίπου 100.000 ομιλητές και στις Ηνωμένες Πολιτείες [9] περίπου 190.000.

Ανάμεσα στις γλώσσες υπό εξαφάνιση δε συμπεριλαμβάνεται [10] αυτή η γλώσσα. Είναι όμως ασφαλής όπως και ο πολιτισμός των Γιορούμπα; Θα ταυτιστεί με αυτόν τον πολιτισμό η επόμενη γενιά; Θα μιλάνε ακόμα και σε 100 χρόνια αυτή τη γλώσσα;

Αυτές οι ερωτήσεις με παρακίνησαν στο να ιδρύσω έναν οργανισμό υποστήριξης, τον Yobamoodua Cultural Heritage [11], επικεντρωμένο στην αναβίωση και τεκμηρίωση της γλώσσας γιορούμπα στον ψηφιακό χώρο.

Γιατί είναι τόσο σημαντική η διαδικτυακή ποικιλομορφία.

Ο λαός μου λέει ibi tí ọgbọ́n ẹnìkan pin sí ni ti ẹlòmìíràn ti bẹ̀rẹ̀ (εκεί που τελειώνει η σοφία ενός ατόμου, εκεί η σοφία ενός άλλου ατόμου ξεκινά). Κανένας άνθρωπος δεν είναι αυτάρκης ή έχει το μονοπώλιο της γνώσης.

Πρέπει να αξιοποιήσουμε τις διαφορετικές γνώσεις, που υπάρχουν σε άλλες περιοχές του κόσμου για να προοδεύσει ο κόσμος μας, όπως για παράδειγμα το adẹ́mu (κρασί από φοίνικα), όπου δημιουργείται κρασί από φοίνικα για ευρεία κατανάλωση. Επιπλέον υπάρχουν εκατομμύρια τρόποι για να γίνει το ίδιο πράγμα. Εμείς λέμε kò sí ibi tí a ì í kó ẹdìẹ alẹ́, omi ọbẹ̀ ló dùn ju ara wọn lọ (μαγειρεύουμε παντού βραστό, ένα όμως μόνο θα είναι πιο λαχταριστό από τα άλλα).

Στην κοσμοθεωρία ενός λαού, οι πολιτιστικές αξίες είναι οι βασικές αρχές και τα ιδανικά, πάνω στα οποία υφίσταται μια ολόκληρη κοινότητα. Τα πολιτιστικά στοιχεία περιλαμβάνουν τρόφιμα, παραμύθια, μόδα, φιλοσοφία, ιατρική, έννοιες κτλ. Τα έθιμα αποτελούνται από παραδόσεις, τελετουργίες, αξίες ή πεποιθήσεις και τον πολιτισμό ή τις καθοδηγητικές αξίες μιας ομάδας.

Èdè ẹni ni ìdánimọ̀ ẹni (η γλώσσα κάποιων είναι η ταυτότητά τους). Η γλώσσα έχει περιγραφεί ως φορέας των παραδόσεων. Η ταυτότητα είναι ενσωματωμένη στην κουλτούρα, η δημιουργική έκφραση μέσω της οποίας λέμε τις ιστορίες μας, θυμόμαστε το παρελθόν και φανταζόμαστε το μέλλον.

Δυστυχώς, η γλώσσα γιορούμπα υποβαθμίζεται στα σκοτεινά βάθη του διαδικτύου και συχνά καταπατείται ή αγνοείται.

Δε μπορείς για παράδειγμα να αναφέρεις μια κυβερνητική υπηρεσία ή έναν εκπρόσωπο καταγωγής γιορούμπα και να περιμένεις απάντηση. Και αν πολύ σπάνια έρθει απάντηση, πάντα συνοδεύεται με την οδηγία ”το τουίτ στα αγγλικά”. Το ότι γράφω στο Twitter στη γλώσσα μου με κάνει να νιώθω ανόητος, σα να προσπαθώ να επικοινωνήσω σε ένα μέσο, στο οποίο κανείς δεν είναι πρόθυμος να με ακούσει.

Και τι γίνεται με τη σιωπηρή ρητορική μίσους ή μάλλον με το ”γλωσσικό μίσος”, το οποίο καθοδηγείται από το νιγηριανό διαδίκτυο; Θυμάμαι ότι έστειλα ένα άμεσο μήνυμα σε κάποιον, που ασκεί επιρροή και που τυχαίνει να είναι άντρας Γιορούμπα. Ο κύριος αυτός υπογράφει στη γλώσσα γιορούμπα με διακριτικά. Ωστόσο εκείνος αποφάσισε να αγνοήσει τις ειλικρινείς ερωτήσεις μου, ίσως επειδή επέλεξα να γράψω στη γλώσσα μου.

Αυτή η αντιμετώπιση όμως δε με σταματάει στο να χρησιμοποιώ τη γλώσσα μου. Αυτό το πλήθος των εμπειριών πρέπει να διατηρηθεί στο διαδίκτυο, καθώς ‘ẹnìkan kì í pa ohùn mọ́ agogo lẹ́nu’ (κανείς δεν τολμά να σταματήσει τον ήχο του γκονγκ). Οποιοσδήποτε προσπαθήσει να με σταματήσει στο να επικοινωνώ τη μητρική μου γλώσσα lingua franca, (κοινή γλώσσα), προσπαθεί να σταματήσει τη διάδοση του πολιτισμού μου. Αυτό το άτομο παρακωλύει το δικαίωμα μου στην ελευθερία της έκφρασης.

Ο πολιτισμός είναι η κόλλα, που ενώνει τους ανθρώπους, δημιουργεί κοινωνική αλληλεγγύη και καθοδηγεί μια δραστήρια κοινότητα. Τα οικονομικά οφέλη μέσω της πολιτιστικής γνώσης και δημιουργικότητας υποστηρίζουν ακμάζουσες οικονομίες και αυτό είναι πάνω από όλα.

Ο πολιτισμός είναι δικαίωμα και εντός και εκτός διαδικτύου.

Η Πολιτιστική Κληρονομιά των Yobamoodua είναι έτοιμη να δηλώσει το δικαίωμα χρήσης της γλώσσας σε όλες τις ψηφιακές πλατφόρμες, το δικαίωμα πρόσβασης σε πληροφορίες στο διαδίκτυο στη γλώσσα Ọmọ Káàárọ̀-o-ò-jí-ire (αναφορά στην κουλτούρα του χαιρετισμού) και γενικά το δικαίωμα να χρησιμοποιεί τη γλώσσα γιορούμπα για τη διάδοση της πολιτιστικής τους κληρονομιάς.

Άνοιγμα ψηφιακών χώρων σε όλες τις γλώσσες.

Το τουίτ της εβδομάδας επικεντρώνεται στους Δείκτες Καθολικότητας του διαδικτύου [12] ή στις αρχές ROAM, που προωθούνται από την Εκπαιδευτική Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO). Οι αρχές ROAM είναι τέσσερα πλαίσια, που μετρούν τη συμμόρφωση του διαδικτύου ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη διαφάνεια, την προσβασιμότητα και την ανάπτυξη από τη συμμετοχή πολλών ενδιαφερομένων.

Το σχέδιο [13] των Ηνωμένων Εθνών για την επίτευξη ενός ”καλύτερου και βιώσιμου μέλλοντος για όλους” δηλαδή οι στόχοι αειφόρου ανάπτυξης (SDG) θα είναι πετυχημένοι, μόνο εάν το διαδίκτυο είναι ανοιχτό σε όλους και το τονίζω αυτό.

Η αγγλική γλώσσα αντιπροσωπεύει σχεδόν [14] το 50% του περιεχομένου στο διαδίκτυο. Αν και κάθε γλώσσα και πολιτισμός έχει το δικαίωμα να είναι ελεύθερα και άμεσα διαθέσιμα στο διαδίκτυο, αυτό δεν ισχύει επί του παρόντος.

Το ψηφιακό χάσμα, που επιδεινώνεται από την αργή και ακριβή πρόσβαση στο διαδίκτυο στην Αφρική, είναι ο λόγος που οι περισσότερες γλώσσες όπως η γιορούμπα, δεν είναι εύκολα προσβάσιμες.

Δυστυχώς, αυτό εμπόδισε τη συμμετοχή στην προώθηση της πολιτιστικής και γλωσσικής ποικιλομορφίας στο διαδίκτυο.

Για τέσσερις μέρες έκανα τουίτ για τη γλώσσα γιορούμπα και τα δικαιώματα της στο διαδίκτυο. Παρουσίασα την ιστορία και την ανάπτυξη της ορθογραφίας γιορούμπα, την αποδοχή και τον τρόπο, με τον οποίο χρησιμοποιούμε εργαλεία στον ψηφιακό χώρο, για την προώθησή της. #IdentityMatrix [15] #Yoruba [16]

Η έλλειψη επαρκούς υποστήριξης, από οργανισμούς κυβερνητικούς ή μη, παρεμποδίζει τις προσπάθειες αναβίωσης της γλώσσας και της πολιτιστικής κληρονομιάς από τους ακτιβιστές. Λίγες ευκαιρίες χρηματοδότησης προέρχονται από την αφρικανική ήπειρο, οι περισσότερες είναι διαθέσιμες μόνο από εξωτερικούς φορείς.

Οι ακτιβιστές γλώσσας συχνά αφήνονται να φέρουν μόνοι τους το βαρύ σταυρό, καθώς δεν υπάρχουν κυβερνητικές πολιτικές στη Νιγηρία ικανές να προωθήσουν τις δραστηριότητες αναβίωσης της γλώσσας.

Στο λογαριασμό μου στο Twitter (@yobamoodua [18]), μοιράζομαι τις αρχαίες γνώσεις των προγόνων μου για να ενημερώσω και να παρακινήσω τους ακολούθους μου να διατηρήσουν την πολιτιστική μας κληρονομιά. Αφιερώνω συνήθως τις Τετάρτες για ερωτήσεις και απαντήσεις, όπου ο νικητής λαμβάνει ως βραβείο ένα διακριτικό χρόνου λειτουργίας και δεδομένων.

Η Yobamoodua [19] δημιουργεί ένα νέο λεξιλόγιο επιστήμης και τεχνολογίας, καθώς στη γιορούμπα δεν υπήρχε ποτέ διαθέσιμος τρόπος δημιουργίας ορολογιών. Για να προωθήσω αυτή την πρωτοβουλία, σκοπεύω πριν το τέλος του 2020 να διοργανώσω μια διάσκεψη κορυφής για τις μετά-γιορούμπα γλώσσες.

Ο λόγος, που δημιούργησα εκπαιδευτικούς πόρους για την κλιματική αλλαγή στη γλώσσα γιορούμπα, [20] είναι πως η γνώση του κόσμου πρέπει να κυκλοφορήσει.

Για να ανταποκριθούμε στο SDG, πρέπει να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον για να αναπτυχθούν οι αυτόχθονες γλώσσες. Ο κόσμος μας θα προχωρήσει, όταν το διαδίκτυο γίνει το σπίτι πολλών γλωσσών. Με την αίσθηση του ανήκειν και της υπερηφάνειας, όσοι μιλούν τη γιορούμπα σαν κι εμένα αισθανόμαστε πως ο πολιτισμός και η ταυτότητα μας θα είναι ασφαλής στο διαδίκτυο για τις αγέννητες γενιές.


Το Identity Matrix χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ψηφιακών Δικαιωμάτων της Αφρικής [21] της συνεργασίας για τη διεθνή ICT Πολιτική για την Ανατολική και Νότια Αφρική (CIPESA [22]).