Ο γλωσσικός ακτιβιστής M. Fikri Ansori σε πεζοπορία στο δάσος της Σουμάτρα. Φωτογραφία: M. Fikri Ansori.
Μετά την περσινή επιτυχημένη εκστρατεία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης [1], που γιόρταζε τη γλωσσική πολυμορφία στο διαδίκτυο σε ολόκληρη την Ασία, το συνεργατικό εγχείρημα συνεχίζεται το 2020. Κάθε εβδομάδα, ένας διαφορετικός ακτιβιστής και υποστηρικτής γλωσσών διαχειρίζεται διαδοχικά τον λογαριασμό @AsiaLangsOnline [2] στο Twitter για να μοιραστεί τις εμπειρίες, τις βέλτιστες πρακτικές και τα μαθήματα από το έργο αναβίωσης, που πραγματοποιούν προωθώντας τη χρήση των μητρικών τους γλωσσών με ιδιαίτερη έμφαση στον ρόλο του Διαδικτύου. Αυτή η εκστρατεία είναι μια συνεργασία μεταξύ του Rising Voices [3], του Ιδρύματος Ψηφιακής Ενδυνάμωσης [4] και του Ιδρύματος O [5].
Κάθε εβδομάδα, ο επερχόμενος οικοδεσπότης θα απαντά σε ερωτήσεις σχετικά με το υπόβαθρό τους και θα δίνει μια σύντομη επισκόπηση της γλώσσας τους. Αυτή η συνέντευξη γίνεται με τον Fikri Ansori (@mfikriansori [6]), ο οποίος θα μας δώσει μια γρήγορη ματιά στο τι θα συζητήσει κατά τη διάρκεια της εβδομάδας του ως οικοδεσπότης.
Rising Voices: Πείτε μας για εσάς.
Fikri Ansori (FA): Κατάγομαι από το Μπενγκούλου, μια από τις φτωχότερες επαρχίες της Ινδονησίας. Λόγω υποτιμητικών όρων που χρησιμοποιούνται συχνά ως “ταμπέλες” εναντίον μας, όταν μιλάμε ρετζάνγκ, ήμουν πολύ προσεκτικός και δε μιλούσα τη γλώσσα και δεν ήθελα καν να έχω προφορά στα μαλαισιανά (τη lingua franca μεταξύ πολλών εθνών) ή στα ινδονησιακά.
Ο μπαμπάς μου ντρεπόταν για πολύ καιρό για τη γλώσσα μας, αλλά όλα άλλαξαν θαυματουργά, αφότου με δέχτηκαν στο Πανεπιστήμιο της Ινδονησίας, ένα από τα κορυφαία ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στη χώρα. Εκεί, έχτισα ένα τεράστιο δίκτυο, που με μεταμόφωσε σε ό,τι είμαι τώρα. Έμαθα εκ νέου τη μητρική μου γλώσσα και κατάφερα να την “κατακτήσω” σε δύο χρόνια. Αυτό προκάλεσε σοκ στην οικογένειά μου. Μια κοινή αντίδραση ήταν η απορία του πώς μπόρεσα να ταξιδέψω πολύ μακριά και να μάθω τη γλώσσα ρετζάνγκ εκεί.
Όχι μόνο είχα μάθει τη γλώσσα, επέλεξα να γίνω ο κηδεμόνας της [7], καθώς είναι μία από τις πολλές γλώσσες του αρχιπελάγους, που κινδυνεύουν. Ξεκίνησα τον ακτιβισμό της γλώσσας μου μέσω της Βικιπαίδειας, κυρίως στην ινδονησιακή έκδοση. Έχω επεξεργαστεί, εμπλουτίσει και δημιούργησα πολλά άρθρα σχετικά με την εθνικότητά μου. Ένας συνάδελφος Βικιπαιδιστής μου είπε ότι θα μπορούσα να δημιουργήσω μια έκδοση της Βικιπαίδειας στη γλώσσα μου [8] μέσω του Επωαστήρα. Μετά από αυτό, ασχολήθηκα επίσης με τη διαχείρισή του εγχειρήματος στον Επωαστήρα. Παρόλο που βλέπουμε λίγη πρόοδο προς το παρόν, έχω ακόμα ελπίδα.
Εκτός από αυτό, προσπάθησα να τυποποιήσω την ορθογραφία της ρετζάνγκ τόσο στο λατινικό αλφάβητο όσο και στη δική μας γραφή, που ονομάζεται Καγκάνγκα. Τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, τώρα συντάσσω λέξεις, όρους και πρόσφατα επινοημένα ιδιώματα για να δημιουργήσω ένα σύγχρονο λεξικό [9]. Έτσι, όταν δεν θα υπάρχω πια και η γλώσσα δε θα χρησιμοποιείται πλέον, οι λέξεις της θα εξακολουθούν να περιέχονται σε ένα βιβλίο.
RV: Ποια είναι η τρέχουσα κατάσταση της γλώσσας σας εντός και εκτός διαδικτύου;
FA: Η Ινδονησία έχει μόνο μία εθνική και επίσημη γλώσσα, που ονομάζεται bahasa Indonesia (στην κυριολεξία, ινδονησιακή γλώσσα), μια τυποποιημένη ποικιλία μαλαισιανών, που πήρε το όνομά της από τη χώρα για να προσθέσει μια εθνικιστική συνιστώσα. Εκτός από αυτήν, έχουμε τουλάχιστον 300 άλλες γλώσσες, που ονομάζονται bahasa daerah, τοπικές γλώσσες, συμπεριλαμβανομένης της δικής μου γλώσσας, της ρετζάνγκ. Δόξα τω Θεώ, μερικές από αυτές έχουν πολύ μεγάλο αριθμό ομιλητών και έχουν συμβάλει πολύ στη διατήρηση της γλώσσας τους σε αυτό το συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον.
Οι bahasa daerah δεν προστατεύονται ακόμη, εκτός από ορισμένους δήμους, που έχουν μια συγκεκριμένη ημέρα για τον εορτασμό των τοπικών γλωσσών τους. Τα ινδονησιακά μονοπωλούν σχεδόν κάθε πτυχή της ζωής: παρακολουθούσαμε ταινίες κυρίως στα ινδονησιακά, διαβάζουμε “ινδονησιακά” βιβλία και διδαχθήκαμε στο σχολείο χρησιμοποιώντας τα ινδονησιακά ως το κύριο μέσο διδασκαλίας.
Παρ’ όλα αυτά, η ρετζάνγκ δεν πεθαίνει, τουλάχιστον όχι στο άμεσο μέλλον. Δεδομένου ότι δεν έγινε ποτέ lingua franca, χρησιμοποιείται αποκλειστικά σε άτομα με στενές σχέσεις όπως μέλη της οικογένειας ή καλύτεροι φίλοι. Οι νέοι στις πόλεις έχουν ήδη χάσει την ικανότητά τους να μιλούν ρετζάνγκ, αλλά όσοι ζουν σε χωριά έχουν διατηρήσει με επιτυχία τη χρήση της γλώσσας. Για να προστατέψω αυτήν την κληρονομιά, ο τοπικός μου δήμος (kabupaten) έχει καταστήσει υποχρεωτική τη διδασκαλία της γλώσσας μας από την τρίτη ως πέμπτη τάξη του δημοτικού σχολείου. Το εκτίμησα πραγματικά.
Ο λαός μας χρησιμοποιεί τώρα το Διαδίκτυο σε τεράστιο βαθμό, περισσότερο από ποτέ. Το Facebook είναι ο πιο δημοφιλής ιστότοπος κοινωνικών μέσων και έχουμε δημιουργήσει τους δικούς μας χώρους, όπου μιλάμε σχεδόν αποκλειστικά στα ρετζάνγκ, ανταλλάσσοντας ιδέες για το μέλλον μας, κοινοποιώντας παλιές συνταγές, τις παραδόσεις και την ιστορία μας. Εκεί ευδοκιμεί η ρετζάνγκ σήμερα.
RV: Σε ποια θέματα σκοπεύετε να εστιάσετε κατά τη διάρκεια της εβδομάδας, που θα διαχειρίζεστε τον λογαριασμό @AsiaLangsOnline στο Twitter;
FA: Στην πραγματικότητα δεν έχω σχέδιο ακόμα. Θέλω να μιλήσω, όχι μόνο για τα βασικά λεξιλόγια και ίσως για διαφορές στις διαλέκτους, αλλά και για γεγονότα σχετικά με τη γλώσσα ρετζάνγκ και τη σύγχρονη χρήση της, ειδικά καθώς σχετίζεται με διαδικτυακούς χώρους. Εάν λάβω άδεια, θα ήθελα να παρουσιάσω τη δουλειά μου σχετικά με την τυποποίηση της ορθογραφίας της ρετζάνγκ, τόσο στο λατινικό αλφάβητο όσο και στη γραφή ρετζάνγκ.
Παρατήρησα ότι η συζήτηση βασικών λεξιλογικών και διαλεκτικών διαφορών προσελκύει εύκολα την προσοχή των ανθρώπων στη γλώσσα μας, η οποία είναι σχεδόν άγνωστη εκτός Μπενγκούλου. Οι Ινδονήσιοι netizens ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τη σύγκριση λεξιλογίου μεταξύ ιδιωματικών γλωσσών. Για παράδειγμα, ένα σπίτι ονομάζεται “rumah” στα ινδονησιακά, “bumi” στα σουντανέζικα και “umêak” στη γλώσσα ρετζάνγκ. Θέλω να το εκμεταλλευτώ για να τραβήξω την προσοχή του κοινού μου.
Όσον αφορά τα γεγονότα και τη σύγχρονη χρήση, σκοπεύω να μιλήσω έμμεσα στους συμπατριώτες μου και να μεταφέρω το μήνυμα ότι δεν πρέπει να υποτιμήσουμε τη γλώσσα μας, αν και είμαστε συχνά στιγματισμένοι για την ομιλία της. Θέλω να δείξω πώς εμείς ως νέοι μπορούμε να παρουσιάσουμε τον εαυτό μας ως φύλακες της γλώσσας μας. Σε αυτό το μέτωπο, θα ήθελα ο συμπατριώτης μου να γνωρίζει ότι έχω ήδη συνεισφέρει μέσω της προσπάθειας τυποποίησης της ορθογραφίας. Τώρα, τους προκαλώ να συμμετάσχουν κι εκείνοι.
RV: Ποια είναι τα κύρια κίνητρα για τον ψηφιακό σας ακτιβισμό για τη γλώσσα σας; Ποιες είναι οι ελπίδες και τα όνειρά σας για τη γλώσσα σας;
FA: Το μεγαλύτερο κίνητρό μου είναι το γεγονός ότι η ρετζάνγκ είναι η δική μου γλώσσα και κληρονομιά. Εάν χαθεί, εγώ και ολόκληρη η κοινότητα θα έχουμε χάσει την ταυτότητά μας. Όταν κανείς δεν τη χρησιμοποιεί πια, ο πλούτος της σε συγκεκριμένους τομείς, όπως τα ουσιαστικά μας για διάφορα είδη μάνγκο (mangga, macang, kuini, plam, puak, tes κ.λπ.) θα πάψει να υπάρχει. Είναι τόσο μεγάλη καταστροφή και απαράδεκτη κατά τη γνώμη μου. Τώρα, όλοι βρίσκονται online. Το Διαδίκτυο χτύπησε την πόρτα μας, τόσο στα χωριά όσο και στα ταλάνγκ (οικισμοί σε φυτείες/χωράφια). Γιατί να μην το χρησιμοποιήσουμε για να αποφύγουμε την παρακμή της γλώσσας;
Ωστόσο, δεν έχω μεγαλοπρεπείς ή υπερβολικές ελπίδες και όνειρα για τη γλώσσα μου. Αυτό που εγώ – όπως και άλλοι Ρετζάνγκ – θέλω είναι να τη χρησιμοποιούν οι νεότεροι αδελφοί και αδελφές μας ακριβώς όπως κάνουμε τώρα, όπως έκαναν οι πρόγονοί μας κατά την εποχή τους. Όταν είμαστε σε θέση να αποτρέψουμε την εγκατάλειψη της γλώσσας, θα είμαστε περήφανοι για αυτό που έχουμε και θα ευχαριστούμε τον Θεό, επειδή είμαστε Ρετζάνγκ. Τότε, οι υποτιμητικοί όροι δεν θα έχουν σημασία πλέον.