- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Βραζιλία: Πώς αυτή η αρχηγός Αστυνομίας άλλαξε τον χειρισμό των γυναικοκτονιών στην πολιτεία της

Κατηγορίες: Λατινική Αμερική, Βραζιλία, Ανθρώπινα Δικαιώματα, Μέσα των πολιτών, Φύλο & ισότητα

Η Eugênia Villa δημιούργησε το πρώτο αστυνομικό τμήμα, που διερευνά γυναικοκτονίες στη Βραζιλία. Φωτογραφία: Secretaria de Segurança Pública do Estado do Piauí

Αυτήό το άρθρο αποτελεί μέρος του ειδικού αφιερώματος του Global Voices σχετικά με την έμφυλη βία στη Λατινική Αμερική. [1]

Ένα γυάλινο δοχείο μεγέθους βάζου μαγιονέζας γέμισε μέχρι την κορυφή με ένα διαυγές υγρό. Μέσα, υπήρχε ένα μέλος ανθρώπινου σώματος, που έμοιαζε κομμένο με μαχαίρι. Ο Cinco Estrelas, ένας αστυνομικός υπάλληλος που ασχολούνταν με την υπόθεση, το μετέφερε στον ειρηνοδίκη για τις εσωτερικές υποθέσεις (corregedor) σε ένα εφετείο του Πιαουί, μιας από τις φτωχότερες πολιτείες της Βραζιλίας. [2]

Έτος: 2002. Ειρηνοδίκης ήταν η Eugênia Villa, η οποία πρόσφατα αφηγήθηκε την ιστορία στο Global Voices σε συνομιλία μέσω Skype, ενώ βρισκόταν σε καραντίνα στο σπίτι της στην Τερεσίνα, πρωτεύουσα του Πιαουί. Όταν ρώτησε τον υπάλληλο τι ήταν το αντικείμενο στο βάζο, απάντησε: “Είναι το αυτί μιας γυναίκας. Το πάω στο νεκροτομείο”.

Η Villa θυμάται ακόμα το σοκ. “Πρώτη φορά μου συνέβαινε”, είπε. Δεδομένου ότι η γυναικεία αστυνομική μονάδα βρισκόταν στο ίδιο κτίριο, κατευθύνθηκε εκεί για να ερευνήσει, όπως θυμάται:

A delegada responsável me contou que se tratava de uma mulher que concordou que o companheiro cortasse uma parte da orelha. A mulher havia traído o companheiro e se viu merecedora do castigo. Isso não é algo que te ensinam na academia de polícia ou na faculdade, não te ensinam que isso acontece, que essa é a vida real.

Η αρχηγός της αστυνομίας μου είπε ότι το αυτί ανήκε σε μια γυναίκα, που έδωσε άδεια στον σύντροφό της να το κόψει. Η γυναίκα τον είχε απατήσει και είπε ότι της άξιζε. Δεν είναι κάτι, που σε διδάσκουν στην αστυνομική ακαδημία ή στη νομική σχολή. Δεν σας διδάσκουν ότι συμβαίνει πράγματι κάτι τέτοιο, ότι έτσι είναι η πραγματική ζωή.

Αυτό το επεισόδιο θα άλλαζε για πάντα τη σταδιοδρομία της Villa. Εκείνη τη στιγμή, αποφάσισε να αφιερώσει το υπόλοιπο της ζωής της για να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ της πραγματικής βίας κατά των γυναικών και του νομικού συστήματος της Βραζιλίας. Άφησε μια καριέρα 19 ετών στην αρχιτεκτονική για να ενταχθεί στην αστυνομική ακαδημία και στη πορεία συνέχισε κι έγινε επιθεωρήτρια της Πολιτειακής Αστυνομίας του Πιαουί.

Το 2015, δημιούργησε [3] την πρώτη αστυνομική μονάδα της Βραζιλίας, που επικεντρωνόταν αποκλειστικά στη διερεύνηση γυναικοκτονιών. Μέχρι σήμερα, η Τερεσίνα παραμένει η μόνη πόλη της Βραζιλίας με τέτοια μονάδα.

Οι γυναικοκτονίες αυξάνονται [4] στη Βραζιλία, παρόλο που τα γενικά ποσοστά ανθρωποκτονιών είναι χαμηλά. Μια ανάλυση [5] της εφημερίδας Folha de S. Paulo, που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο, έδειξε ότι το 2019 σημειώθηκε αύξηση 7,2% των περιπτώσεων γυναικοκτονίας σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Δηλαδή, 1.310 γυναίκες σκοτώθηκαν στη χώρα πέρυσι, οι περισσότερες από αυτές σε επεισόδια ενδοοικογενειακής βίας. .

Η προσωπική ιστορία της Villa αποτελεί απόδειξη των αγώνων, που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στις αστυνομικές δυνάμεις της Βραζιλίας. Σε ηλικία 32 ετών, εγκατέλειψε καριέρα στην αρχιτεκτονική και εγγράφηκε στη νομική σχολή. Λίγο μετά την αποφοίτησή της το 2000, πέρασε τις εξετάσεις για να γίνει αστυνομικός. Η Villa μπήκε στην Αστυνομική Ακαδημία, ενώ ήταν έγκυος.

Eu escondi a gravidez. Eu tinha receio de que eles não iriam me aprovar. (…) Minha carreira foi feita de quebrar paradigmas.

Έκρυψα την εγκυμοσύνη [κατά τη διάρκεια των εξετάσεων]. Φοβόμουν ότι δεν θα με περνούσαν. (…) Η καριέρα μου δημιουργήθηκε από κατακερματισμένα δείγματα.

Μόλις μπήκε στην ακαδημία, συνεργάστηκε με άλλες δύο συναδέλφους, επίσης έγκυες, για να ζητήσει από τους προϊσταμένους τους να απαλλαγούν από σωματικές δραστηριότητες. Όχι μόνο η Ακαδημία απέρριψε το αίτημα, αλλά και τους έβαλε μηδέν σε αυτές τις δραστηριότητες, επηρεάζοντας τον συνολικό μέσο όρο τους.

Η Eugênia τελικά έγινε πρύτανης της ίδιας ακαδημίας λίγα χρόνια αργότερα και λέει ότι ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανε ήταν να εξασφαλίσει ότι οι έγκυες θα έχουν δίκαιη μεταχείριση. Λέει:

Eu sou branca. Católica. Heterossexual. Em uma sociedade colonizada, eu reconheço meu lugar e meus privilégios – e rompo com isso. Rompo com isso no momento em que me reconheço e uso isso para que a violência estrutural que todas sofremos, de diferentes formas, diminua.

Είμαι λευκή. Καθολική. Ετεροφυλόφιλη. Σε μια αποικιοποιημένη κοινωνία, αναγνωρίζω τη θέση μου και τα προνόμιά μου, αλλά θέτω τέρμα σε αυτό. Το κάνω, τη στιγμή που αναγνωρίζω [αυτά τα προνόμια] και τα χρησιμοποιώ για να πολεμήσω ενάντια στη διαρθρωτική βία, από την οποία όλοι υποφέρουμε με διαφορετικούς τρόπους.

Αλλαγή του συστήματος εκ των έσω

Η νομοθεσία για τα δικαιώματα των γυναικών ήταν αργή στην υλοποίησή της στη Βραζιλία.

Γυναικείες αστυνομικές μονάδες δημιουργήθηκαν από το 1985 [6]. Εννέα χρόνια αργότερα, η Βραζιλία επικύρωσε τη Διαμερικανική Σύμβαση για την Πρόληψη, Τιμωρία και Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών (επίσης γνωστή ως Σύμβαση Belém do Pará [7]).

Χρειάστηκαν άλλα 10 χρόνια για να περάσει η χώρα νομοθεσία, που τιμωρούσε τους δράστες εναντίον γυναικών. Ο νόμος Maria da Penha [8], που πήρε το όνομά του από μια ακτιβίστρια [9] για τα δικαιώματα των γυναικών, που έγινε παραπληγική, αφότου ο σύζυγός της προσπάθησε να τη σκοτώσει, θεσπίστηκε το 2006 και έγινε ο πρώτος νόμος της Βραζιλίας κατά της ενδοοικογενειακής βίας.

Το 2015, η λέξη “γυναικοκτονία” τελικά εμφανίστηκε στον Ποινικό Κώδικα της χώρας. [10]

Αλλά για τη Villa, πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά:

São várias as fragilidades. A começar pelo termo violência doméstica, que limita a mulher à condição de ‘do lar’. Além disso, pela lei nacional, não se enxerga a morte de mulheres trans como feminicídio, não se enxergava estupro marital por muito tempo, há uma cegueira em torno de feminicídios fora de relacionamentos.

Υπάρχουν πολλές αδυναμίες. Ξεκινώντας με τον όρο ενδοοικογενειακή βία, που περιορίζει τις γυναίκες στην κατάσταση της “νοικοκυράς”. Άλλωστε, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία, οι δολοφονίες τρανς γυναικών δεν θεωρούνται γυναικοκτονίες. Ο συζυγικός βιασμός ήταν αόρατος για πολύ καιρό. Είμαστε τυφλοί σε ζητήματα γυναικοκτονιών εκτός σχέσεων.

Μαζί με το πρώτο τμήμα γυναικοκτονίας της Βραζιλίας, η Villa δημιούργησε μια ομάδα μελέτης με επίκεντρο την έμφυλη βία, καθώς και μια μέθοδο για τη διερεύνηση των γυναικοκτονιών. Είναι επίσης ο ιθύνων νους του Caravana Salve Maria (Καραβάνι Άβε Μαρία) [11], ενός διαθεσμικού κυβερνητικού προγράμματος στο Πιαουί, που επικεντρώνεται στην εκπαίδευση των γυναικών σχετικά με την έμφυλη βία. Λέει η ίδια:

As ideias misóginas estão impregnadas no sistema. São ideias reproduzidas por anos e não questionadas. O que fizemos foi explicar, através do método científico, o porquê de isso estar errado e como concertar. O promotor, o juiz, o policial… Por muito tempo, estavam cegos.

Οι μισογυνιστικές ιδέες ενσωματώνονται στο σύστημα. Αναπαράγονται εδώ και χρόνια, δεν αμφισβητήθηκαν ποτέ. Αυτό που κάναμε ήταν να εξηγήσουμε, μέσω της επιστημονικής μεθόδου, γιατί αυτό ήταν λάθος και πώς θα μπορούσαμε να το διορθώσουμε. Ο εισαγγελέας, ο δικαστής, η αστυνομία … Για πολύ καιρό, ήταν τυφλοί σε αυτά τα θέματα.

Η Villa λέει ότι ένας πρώην συνάδελφός της, αρχηγός της αστυνομίας, αστειευόταν ότι η Eugênia πρέπει να ξυλοκοπήθηκε από γκόμενό της για να νοιάζεται τόσο πολύ για τη βία κατά των γυναικών.

“Ποτέ δεν με έδειραν”, γελάει. “Αλλά με έχουν “δείρει”, όταν ανοίγω πόρτες για αλλαγή και για άλλες γυναίκες”.

Για μια συνέντευξη σε μια τοπική εφημερίδα, η Eugênia διασφάλισε ότι η φωτογραφία την έδειχνε να κρατά βιβλίο αντί όπλο | Φωτογραφία: Προσωπικό αρχείο / Χρησιμοποιείται με άδεια

Αφού ανέλαβε το τμήμα εσωτερικών υποθέσεων, μια δημοσιογράφος από μια τοπική εφημερίδα, που συγκέντρωνε πληροφορίες για να γράψει γι’ αυτήν, εξεπλάγη, όταν την είδε να φοράει ένα φλοράλ φόρεμα, ενώ βοηθούσε τον γιο της στα μαθήματά του. Η Villa λέει ότι σκόπευε να φωτογραφηθεί με αυτό το φόρεμα και να κρατάει επίσης ένα βιβλίο και όχι όπλο.

Στην τρέχουσα δουλειά της, η Villa είναι υπεύθυνη για την αξιολόγηση και τη βελτίωση του ποινικού συστήματος στο Πιαουί. Ως εκ τούτου, εποπτεύει την εκπαίδευση αστυνομικών και αστυνομικών σταθμών, όσον αφορά την παροχή βοήθειας σε γυναίκες σε συνθήκες βίας.

Ποτέ δεν έμαθε τι συνέβη στη γυναίκα με το κομμένο αυτί, η υπόθεση που προκάλεσε αρχικά το ενδιαφέρον της για ζητήματα φύλου στο νομικό σύστημα. Πιστεύει όμως ότι η ασφάλεια στο Πιαουί έχει βελτιωθεί σε μεγάλο βαθμό, όσον αφορά την υποστήριξη των γυναικών πολιτών.

Hoje, dificilmente esse caso ficaria sem solução. O que falta no combate à violência? Falta compreender a violência como estrutural e estruturante das relações sociais.

Σήμερα, είναι απίθανο αυτή η υπόθεση να παρέμενε άλυτη. Τι λείπει στον αγώνα κατά της βίας; Η κατανόηση ότι η βία είναι δομική και δομή των κοινωνικών σχέσεων.