- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Μέρος I: Πρόσβαση σε πληροφορίες υγειονομικής περίθαλψης για γυναίκες κατά τη διάρκεια του COVID-19 στην Ανατολική Αφρική

Κατηγορίες: Υπο-Σαχάρια Αφρική, Κένυα, Ανάπτυξη, Ανθρώπινα Δικαιώματα, Διακυβέρνηση, Εκπαίδευση, Επιστήμη, Ιδέες, Μέσα των πολιτών, Νεολαία, Υγεία, Φύλο & ισότητα, COVID-19

Μια γυναίκα στέκεται μπροστά από μια κλινική υγειονομικής περίθαλψης, που διαφημίζει μια ποικιλία ασφαλιστικών επιλογών και υπηρεσιών, 19 Μαρτίου 2018, Ναϊρόμπι, Κένυα. Φωτογραφία από την International Telecommunications Union [1] μέσω του Flickr CC BY 2.0 [2].

Σημείωση της συντάκτριας: Αυτό το κείμενο είναι μέρος μιας διμερούς σειράς για τις γυναίκες και την υγειονομική περίθαλψη κατά τη διάρκεια του COVID-19 στην Ανατολική Αφρική. Διαβάστε το Μέρος II εδώ [3].

Η μητρική υγεία [4] είναι ένα κρίσιμο μέρος της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και αδιαίρετο στοιχείο των δικαιωμάτων υγειονομικής περίθαλψης. Ωστόσο, η μητρική θνησιμότητα [5] εξακολουθεί να απειλεί την υγεία των γυναικών και των κοριτσιών παγκοσμίως, ειδικά στην Υποσαχάρια Αφρική.

Τα τελευταία χρόνια, τα κράτη έχουν θεσπίσει μέτρα προτεραιότητας για τη μείωση των ανεπιθύμητων κυήσεων και των μη ασφαλών αμβλώσεων και για την ενίσχυση της πρόσβασης σε ειδικευμένους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης, σύμφωνα με τους Στόχους Αειφόρου Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών [6].

Αλλά για να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα αυτών των μέτρων, η εγγυημένη πρόσβαση σε πληροφορίες για κορίτσια και γυναίκες είναι βασική.

Η πανδημία του COVID-19 υπογραμμίζει την κρίσιμη υποχρέωση των κρατών να διασφαλίζουν την ακριβή παροχή πληροφοριών ως θεμελιώδες συστατικό των δικαιωμάτων υγειονομικής περίθαλψης [7]. Αυτό απαιτεί προληπτική επικοινωνία από τα κράτη εγκαίρως και αποτελεσματικά.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ορισμένες κυβερνήσεις αγωνίστηκαν [8] για να διασφαλίσουν ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια θα έχουν αδιάλειπτη πρόσβαση σε πληροφορίες και εκπαίδευση σχετικά με τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία εντός και εκτός διαδικτύου.

Στην Κένυα, το κοινό δεν λάμβανε πάντα τακτικές, σαφείς και προσβάσιμες πληροφορίες [9] σχετικά με τις εξαιρέσεις από την απαγόρευση της κυκλοφορίας και τον αποκλεισμό. Ενώ οι εξαιρέσεις επιτρέπουν ανεπιφύλακτα στις έγκυες γυναίκες, που αντιμετωπίζουν μαιευτικά επείγοντα περιστατικά, να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους για να ταξιδέψουν [10] σε εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης, η έλλειψη σαφών πληροφοριών σχετικά με αυτές τις εξαιρέσεις και τον τρόπο εφαρμογής τους μπορεί να προκαλέσει υπερβολικό άγχος και σύγχυση [11].

Οι Κενυάτισσες επίσης δεν γνώριζαν πλήρως το καθήκον και τους ρόλους των φορέων ασφαλείας [12] και των παρόχων δημόσιων μεταφορών να διευκολύνουν και να διασφαλίσουν την ασφαλή μεταφορά εγκύων γυναικών και κοριτσιών σε εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης. Η πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες επιτρέπει στις γυναίκες και τα κορίτσια να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους.

Μια νέα οικογένεια επισκέπτεται μια κλινική υγείας με το βρέφος τους, 19 Μαρτίου 2018, Ναϊρόμπι, Κένυα. Φωτογραφία από την International Telecommunications Union [1] μέσω του Flickr CC BY 2.0 [2].

Εξαιρούνται από διαδικτυακούς πόρους

Η πρωταρχική διάδοση πληροφοριών μέσω διαδικτύου — ειδικά μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης — είναι δυνητικά επικίνδυνη, επειδή αποκλείει και κάνει διακρίσεις εις βάρος πολλών γυναικών και κοριτσιών, που έχουν περιορισμένη ή καθόλου πρόσβαση σε smartphone, υπηρεσίες διαδικτύου ή ψηφιακές δεξιότητες, που είναι απαραίτητες για την πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες. Ορισμένες έχουν περιορισμένα ή καθόλου οικονομικά μέσα για την κάλυψη του κόστους των δεδομένων του Διαδικτύου.

Σύμφωνα με το Ίδρυμα World Wide Web [13], παρά την τεράστια παγκόσμια αύξηση της χρήσης του Διαδικτύου, υπάρχουν ακόμη περισσότεροι άνδρες στο διαδίκτυο από τις γυναίκες λόγω των υφιστάμενων ανισοτήτων μεταξύ των δύο φύλων. Στην Υποσαχάρια Αφρική, μόνο το 28% των γυναικών έχει πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Αυτό σημαίνει ότι η κοινή χρήση πληροφοριών στο διαδίκτυο ή η απαίτηση των καταναλωτών να έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο για να αποκτήσουν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης αποκλείει συχνά τις γυναίκες.

Στην Κένυα, το 86% [14] των γυναικών έχει πρόσβαση σε κινητά τηλέφωνα, αλλά μόνο το 32% [14] έχει πρόσβαση και χρησιμοποιεί υπηρεσίες Διαδικτύου. Από αυτήν την τελευταία ομάδα, δεν είναι σαφές εάν απολαμβάνουν τακτική και αδιάκοπη πρόσβαση σε υπηρεσίες Διαδικτύου, που απαιτεί οικονομικά μέσα για την πληρωμή των πακέτων του διαδικτύου και της ηλεκτρικής ενέργειας για τη φόρτιση των smartphone.

Τηλεϊατρική για όλους;

Το Υπουργείο Υγείας στην Κένυα εξέδωσε κατευθυντήριες γραμμές [15] για τη συνέχεια της αναπαραγωγικής, μητρικής, νεογνικής και οικογενειακής φροντίδας κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID-19, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης τηλεϊατρικής [16], ενός καινοτόμου μοντέλου που ενθαρρύνεται από πολλές χώρες για να διασφαλίσουν την παροχή υπηρεσιών υγείας κατά τη διάρκεια του COVID-19.

Η τηλεϊατρική είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε πληροφορίες σχετικές με την υγεία, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου πρόσβασης σε υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης κατά τη διάρκεια της εργασίας, καθώς και για τη διευκόλυνση της επαφής μεταξύ παρόχων υγειονομικής περίθαλψης και ασθενών.

Ωστόσο, οι οδηγίες της τηλεϊατρικής διαδίδονται κυρίως στο διαδίκτυο, κάτι που δεν είναι προσβάσιμο σε όλους. Αυτό σημαίνει ότι πολλές κοινότητες μπορεί να μην γνωρίζουν τους αριθμούς τηλεφώνου για κλήση για πρόσβαση σε αυτές τις υπηρεσίες.

Επιπλέον, η τηλεϊατρική δεν είναι προσβάσιμη σε γυναίκες, που δεν διαθέτουν κινητά τηλέφωνα, και σε εκείνες με περιορισμένα κεφάλαια, που απαιτούνται για την πραγματοποίηση τηλεφωνικών κλήσεων, εάν οι τηλεφωνικές γραμμές δεν είναι χωρίς χρέωση.

Πρότυπα υπό το δικαίωμα στην υγεία

Τα κράτη δεσμεύονται από επικυρωμένες [17] συνθήκες και συμβάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Κατά συνέπεια, οι φορείς παρακολούθησης της συνθήκης για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε περιφερειακό επίπεδο [18] και σε παγκόσμιο επίπεδο των Ηνωμένων Εθνών [19] έχουν αναπτύξει πρότυπα, που είναι παγκοσμίως αποδεκτά από τα κράτη, για τη μέτρηση και τη διευκόλυνση της υλοποίησης των δικαιωμάτων [20] υγειονομικής περίθαλψης, συμπεριλαμβανομένης της μητρικής υγείας.

Η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Οικονομικά Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα [21] και η Επιτροπή για την Εξάλειψη όλων των Μορφών Διακρίσεων κατά των Γυναικών [22] ανέπτυξαν το Γενικό Σχόλιο 14 [23] και το Γενικό Σχόλιο 22 [24] και τη Γενική Σύσταση 24 [25] αντίστοιχα, περιγράφοντας τις κρατικές υποχρεώσεις και τα πρότυπα για την υλοποίηση των δικαιωμάτων υγείας.

Σε περιφερειακό επίπεδο, η Αφρικανική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και των Λαών [26] ανέπτυξε το 2014 το Γενικό Σχόλιο 2 [27] σχετικά με το δικαίωμα στην υγεία, συμπεριλαμβανομένης της αναπαραγωγικής υγείας, που προβλέπεται στο άρθρο 14 του πρωτοποριακού Πρωτοκόλλου του 2003 για τον Αφρικανικό Χάρτη για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και των Λαών για τα δικαιώματα των γυναικών στην Αφρική – αναφέρεται ευρέως ως το Πρωτόκολλο του Μαπούτο [28].

Συλλογικά, αυτά τα μέσα για τα ανθρώπινα δικαιώματα περιγράφουν τις υποχρεώσεις των αφρικανικών κρατών να διασφαλίσουν ότι η υψηλής ποιότητας υγειονομική περίθαλψη είναι διαθέσιμη, αποδεκτή και προσβάσιμη σε όλους, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε πληροφορίες και εκπαίδευση που σχετίζονται με την υγεία.

Οι πληροφορίες πρέπει να είναι διαθέσιμες σε όλα τα άτομα σε ίση βάση και χωρίς διακρίσεις, ειδικά σε ευάλωτους και περιθωριοποιημένους πληθυσμούς, όπως όσοι ζουν σε συνθήκες φτώχειας, σε αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές και σε άτομα με αναπηρία.

Άμεση, δημόσια δέσμευση

Η χρήση διαφορετικών μορφών διάδοσης και επικοινωνίας πληροφοριών διασφαλίζει ότι όλες οι γυναίκες — νέες και ηλικιωμένες, που ζουν σε αγροτικές, ημιαγροτικές ή αστικές περιοχές, και προέρχονται από όλα τα επίπεδα εισοδήματος — έχουν πρόσβαση σε σχετικές πληροφορίες για την υγεία.

Συνολικά, οι πολιτείες θα μπορούσαν να κάνουν περισσότερα για να εξασφαλίσουν την παροχή ακριβών πληροφοριών στο κοινό, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης συμβατικών μέσων όπως τηλεόραση, ραδιόφωνο και εφημερίδες και δωρεάν μαζικά μηνύματα μέσω της υπηρεσίας σύντομων μηνυμάτων (SMS) και των υπηρεσιών USSD.

Η συνεργασία με ηγέτες της κοινότητας, ακτιβιστές, ομάδες, εργαζόμενους στην υγεία και εθελοντές, υποστηρίζει επίσης την ανοιχτή και διαφανή ροή πληροφοριών σε κοινότητες με περιορισμένη πρόσβαση σε κινητά τηλέφωνα, τηλεοράσεις, ραδιόφωνα, εφημερίδες κ.λπ.

Η τακτική πρόσβαση σε πληροφορίες που σχετίζονται με την υγεία — ειδικά για γυναίκες και κορίτσια — αναμφίβολα θα βελτιώσει την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης για μητέρες. Αυτό θα μετριάσει πιθανώς την προβλεπόμενη αύξηση της μητρικής και νεογνικής θνησιμότητας και νοσηρότητας στην Αφρική κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID-19.


Η Lydia Muthiani και η Nelly Warega είναι δικηγόροι ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που ζουν και εργάζονται στην Κένυα. Έχουν ειδικευτεί στην προαγωγή των δικαιωμάτων των γυναικών και των κοριτσιών και αποτελούν μέρος του Utu Wetu, μιας συλλογικότητας εμπειρογνωμόνων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, που ασχολούνται ιδιαίτερα με τα δικαιώματα των γυναικών.