Το Μεσρέπ των Ουιγούρων: Το αντάμωμα μιας παραδοσιακής κοινότητας λογοκρίνεται στην Κίνα

Στιγμιότυπο από βίντεο στο YouTube, που δείχνει ένα meshrep στο Αλμάτι.

Οι Ουιγούροι, ένα τουρκικό έθνος άνω των 25 εκατομμυρίων ανθρώπων, που ζουν σε όλη την Κεντρική Ασία, έχουν μια μακρά ιστορία και μια πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, που συνδυάζει στοιχεία νομαδικού τρόπου ζωής και σταθερής ζωής, προϊσλαμικές, σούφι και μουσουλμανικές πνευματικές παραδόσεις. Ένα συστατικό αυτής της κουλτούρας είναι το meshrep (مەشرەپ στην γλώσσα των Ουιγούρων), μια κοινοτική συγκέντρωση, κυρίως ανδρών, στην οποία η μουσική και η κρίση για την ηθική συμπεριφορά διαδραματίζουν βασικό ρόλο.

Μια ομάδα ανδρών συναντώνται συνήθως σε μια αυλή, παίζουν παραδοσιακή μουσική (μακάμια) και στήνουν ένα είδος ηθικού δικαστηρίου, όπου εξετάζεται και επικρίνεται η συμπεριφορά των ανδρών μελών της κοινότητας, συνήθως με χιουμοριστικό τρόπο μέσω κοροϊδίας, αστείων, και μη βίαιη απομίμηση σωματικής τιμωρίας, όπως φαίνεται σε αυτό το σύντομο βίντεο ενός μεσρέπ, που πραγματοποιήθηκε στο Αλμάτι του Καζακστάν:

Τα μεσρέπ ποικίλλουν σε μέγεθος και διάρκεια, αλλά μπορεί να διαρκέσουν αρκετές ώρες και να περιλαμβάνουν από 30 έως αρκετές εκατοντάδες άτομα. Οι γυναίκες και τα παιδιά είναι ευπρόσδεκτοι παρατηρητές του τελετουργικού.

Τη δεκαετία του 1980, τα μεσρέπ, ιδίως στην πόλη Γινίνγκ στα δυτικά της κινεζικής επαρχίας Σιντσιάνγκ, όπου ζει σήμερα η συντριπτική πλειοψηφία των Ουιγούρων, σταδιακά πήραν έναν πιο πολιτικό τόνο, συζητώντας ανοιχτά θέματα αφαίρεσης πολιτικών δικαιωμάτων των νέων, ανεργίας και θρησκευτικές πρακτικές. Μέχρι το 1995, το Κινεζικό Κομουνιστικό Κόμμα (Κ.Κ.Κ.) τα είχε απαγορεύσει ως απειλή για τη δική του συζήτηση για την “εθνοτική ενότητα” και των καυτών θρησκευτικών ακτιβισμών. Στο βιβλίο του “Κάτω στον στενό δρόμο: Ταυτότητα και αρρενωπότητα σε μια κοινότητα Ουιγούρων στο Σιντσιάνγκ της Κίνας“, ο λόγιος του πολιτισμού των Ουιγούρων Jay Dautcher εξηγεί:

Ο αυξημένος ρόλος των ομάδων μεσρέπ στον ακτιβισμό της κοινότητας και στην κοινωνική κινητοποίηση, σε μορφές όπως εκστρατείες κατά του αλκοόλ και αθλητικά πρωταθλήματα για νέους, οδήγησε σε συνειδητοποίηση εκ μέρους του αξιωματούχου της τοπικής αυτοδιοίκησης ότι οι μη ρυθμιζόμενες οργανώσεις λαϊκής βάσης στις γειτονιές των Ουιγούρων αποδείχθηκαν πιο αποτελεσματικές από τις επίσημες εκστρατείες και τα κρατικά ιδρύματα για την κινητοποίηση των Ουιγούρων.

Καθώς συνέχισαν να πραγματοποιούνται μη εξουσιοδοτημένα μεσρέπ, οι κινεζικές Αρχές αποφάσισαν να κάνουν διάκριση μεταξύ “ανθυγιεινών” (και επομένως απαγορευμένων) και “υγιών”, υιοθετώντας την τελευταία κατηγορία, ακόμη και καταχωρώντας το μεσρέπ το 2010 στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Καθώς μεγάλος αριθμός Ουιγούρων μετανάστευσαν στο Καζακστάν μετά την πολιτική εθνοτικών διώξεων του Πεκίνου, η παράδοση απολαμβάνει μια αναβίωση στο κράτος της Κεντρικής Ασίας, που φιλοξενεί περισσότερους από 200.000 Ουιγούρους, ντόπιους, καθώς και όσους έφτασαν πρόσφατα.

Για να μάθω περισσότερα σχετικά με τη σημασία του μεσρέπ και να εξερευνήσω την προσέγγιση των κινεζικών Αρχών σε αυτό, μίλησα με τη Rachel Harris, καθηγήτρια με έδρα το Λονδίνο, που διδάσκει εθνομουσικολογία στο Σχολή Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών (SOAS) του Πανεπιστημίου του Λονδίνου και η οποία τώρα ηγείται ενός Σχεδίου της Βρετανικής Ακαδημίας Βιώσιμης Ανάπτυξης για την αναζωογόνηση της πολιτιστικής κληρονομιάς των Ουιγούρων στο Καζακστάν. Εκδίδει επίσης το βιβλίο της “Ηχοτοπία του Ισλάμ των Ουιγούρων”, το φθινόπωρο του 2020.

Η συνέντευξη έχει υποστεί επεξεργασία για συντομία.

Φωτογραφία ενός άτυπου “δικαστηρίου” στο Gheyret meshrep, Καζακστάν, 2019. Φωτογραφία του Mukaddas Mijit, που χρησιμοποιείται με άδεια.

Filip Noubel (FN): Ποιος είναι ο δικός σας ορισμός του μεσρέπ; Ποια είναι η προέλευσή του; Είναι αυστηρά ανδρικό τελετουργικό; Γιατί η μουσική αποτελεί βασικό στοιχείο;

Rachel Harris (RH): Βασικά το μεσρέπ είναι μια γιορτή. Αλλά και κάτι πολύ περισσότερο από αυτό. Επισήμως, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ένα σύστημα κοινοτικών συγκεντρώσεων, που διατηρούνται από τους Ουιγούρους σε ολόκληρη την περιοχή τους και στη διασπορά. Οι συγκεντρώσεις μεσρέπ περιλαμβάνουν φαγητό, μουσική και χορό, αστεία, αναγνώσεις και ένα ανεπίσημο κοινοτικό δικαστήριο. Αποτελούν σημαντικό μέρος του πολιτισμού των Ουιγούρων, επειδή δημιουργούν διαρκείς κοινοτικούς δεσμούς, υποστηρίζουν τη μετάδοση της γλώσσας και της εκφραστικής κουλτούρας και παρέχουν ένα φόρουμ για συζήτηση, προγραμματισμό και κοινοτική δράση.

Υπάρχουν πολλές περιγραφές του μεσρέπ των Ουιγούρων από ταξιδιώτες στην περιοχή, που χρονολογούνται από τον 19ο αιώνα, αλλά οι ρίζες αυτής της παράδοσης πιθανότατα πάνε πολύ πιο πίσω. Οι Ουιγούροι ερευνητές έχουν τεκμηριώσει πολλά διαφορετικά είδη μεσρέπ. Ανάλογα με τις τοπικές παραδόσεις, πραγματοποιούνται για διαφορετικούς λόγους: μερικές φορές για να γιορτάσουν ένα ετήσιο φεστιβάλ ή για να καλωσορίσουν τους επισκέπτες. Σε ορισμένες κοινότητες Ουιγούρων – ιδίως στη βορειοδυτική περιοχή του Ιλί και στις κοινότητες των Ουιγούρων στο Καζακστάν και στο Κιργιστάν – διοργανώνονται κάθε μήνα, διοργανώνονται από μια σταθερή ομάδα ανδρών, που φιλοξενούν το μεσρέπ στα οικογενειακά τους σπίτια.

Οι Ουιγούροι είναι περήφανοι για τα μεσρέπ τους. Λένε ότι διδάσκουν τους κανόνες της κοινοτικής συμπεριφοράς στους νεαρούς άνδρες και χρησιμεύουν ως ένας τρόπος για να εκτελέσουν και να μεταδώσουν την εκφραστική κουλτούρα και τις κοινές γνώσεις. Η μουσική παίζει κεντρικό ρόλο: συνοδεύει τον κοινωνικό χορό και οι στίχοι των τραγουδιών παρέχουν έναν σημαντικό τρόπο στους ανθρώπους να θυμούνται την ιστορία τους και την πατρίδα τους.

Πορτρέτο της καθηγήτριας Rachel Harris στο Διεθνές Φεστιβάλ Maqam του 2018 στο Shahrisabz, του Ουζμπεκιστάν. Φωτογραφία της Rachel Harris, που χρησιμοποιείται με άδεια.

FN: Τι συμβαίνει στο μεσρέπ με τη μορφή, που έχει εγκριθεί από το κινεζικό κράτος;

RH:  Οι συγκεντρώσεις μεσρέπ εγγράφηκαν από την Κίνα στον κατάλογο της “άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO που είναι σε επείγουσα ανάγκη προστασίας” το 2010. Παρακολουθώ την προσέγγιση της Κίνας για τη διαφύλαξη των μεσρέπ κατά τα τελευταία δέκα χρόνια. Τα πρώτα χρόνια πήρε τη μορφή του τύπου “εκ των άνω προς τα κάτω” προσεγγίσεων στην κληρονομιά, που βλέπουμε τόσο συχνά στην Κίνα: θεαματικές παραστάσεις τραγουδιού και χορού για την τηλεόραση και τους τουρίστες, που διοργανώνονται από κυβερνητικές υπηρεσίες.

Ταυτόχρονα, οι ολοένα και πιο αυστηροί περιορισμοί στην κοινοτική ζωή στην περιοχή στο πλαίσιο των εκστρατειών “κατά του θρησκευτικού εξτρεμισμού” σήμαινε ότι ήταν όλο και πιο δύσκολο για τις τοπικές κοινότητες να οργανώσουν το δικό τους μεσρέπ. Από το 2016 η κατάσταση έχει γίνει πολύ χειρότερη. Οι ριζοσπαστικές πολιτικές της Κίνας για την επιτήρηση, ο μαζικός εγκλεισμός και οι καταναγκαστικές μορφές “επανεκπαίδευσης” στο Σιντσιάνγκ έχουν βάλει τέλος σχεδόν σε όλες τις πολιτιστικές δραστηριότητες εκτός από όσες οργανώνει το κράτος. Πρόκειται για μαζικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που παραβιάζουν πολλούς διεθνείς κανόνες και νόμους. Κάτω από αυτές τις εκστρατείες είδαμε τη μετατροπή του μεσρέπ σε υποχρεωτικές συναυλίες τραγουδιού και χορού για τους Ουιγούρους χωρικούς, οι οποίες είχαν ως στόχο να τους “καθαρίσουν” από τον “ιό” της πίστης τους. Αυτό το πλαίσιο καθιστά την δέσμευση της Κίνας στην ατζέντα της πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO εντελώς άκυρη. Κατά την άποψή μου, η UNESCO δεν πρέπει πλέον να επικυρώνει τον ισχυρισμό της κινεζικής κυβέρνησης ότι “προστατεύει” τον πολιτισμό των Ουιγούρων.

Ακολουθεί ένα παράδειγμα ενός μεσρέπ διοργανωμένου από την κυβέρνηση με στόχο τους τουρίστες:

FN: Είναι ακριβές να μιλάμε για την αναβίωση των μεσρέπ μέσω των κοινοτήτων των Ουιγούρων, που ζουν σήμερα στο Καζακστάν; Θα διατηρηθεί αυτή η “οικεία κληρονομιά” ως μια συμμετοχική τελετή στον πολιτισμό των Ουιγούρων;

RH: Τα τελευταία χρόνια, οι κοινότητες των Ουιγούρων στο Καζακστάν έχουν ηγηθεί μιας αναζωογόνησης, που έχει μια πολύ διαφορετική μορφή. Ασχολούνται με την αναζωογόνηση του μεσρέπ ως εργαλείου για την αυτοοργάνωση και την αυτοϋποστήριξη της κοινότητας και ως τρόπος μετάδοσης της γλώσσας και των εθίμων των Ουιγούρων στη νεότερη γενιά. Στο πανεπιστήμιό μου, συνεργαζόμαστε με μελετητές, οργανισμούς των Ουιγούρων και τοπικές κοινότητες για την τεκμηρίωση και την υποστήριξη αυτών των προσπαθειών. Φυσικά, η πολιτιστική κληρονομιά, που διατηρείται στο Καζακστάν, αντιπροσωπεύει μόνο ένα μικρό μέρος της πλούσιας και ποικιλόμορφης εκφραστικής κουλτούρας των Ουιγούρων, αλλά αυτό που κάνουν μπορεί να αποτελέσει ένα μελλοντικό μοντέλο πραγματικής, πολιτιστικής αναζωογόνησης με βάση την κοινότητα.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.