Φωτογραφία του κληρωτού του Γιουγκοσλαβικού Στρατού από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Bahrudin Kaletović, στιγμιότυπο οθόνης από το βίντεο του Yutel [1] από το 1991. Πηγή: Wikipedia [2], δίκαιη χρήση.
Η συνέντευξη είναι τόσο στοιχειωμένη σήμερα όπως πριν από 29 χρόνια, ίσως και ακόμη περισσότερο.
Ένας απελπισμένος, κοκαλιάρης, 19χρονος ντυμένος με στρατιωτική στολή παραλλαγής μιλά σε έναν δημοσιογράφο από το Yutel, έναν βραχύβιο γιουγκοσλαβικό δελτίο ειδήσεων γνωστό για τη σχετικά αμερόληπτη κάλυψή του, καθώς καλύπτει τις εχθρικές δυνάμεις.
Εκτός αν δεν ξέρει πραγματικά, γιατί αυτοί είναι εχθροί του.
Αυτοί σαν να προσπαθούν να αποσχιστούν και εμείς σαν να προσπαθούμε να τους σταματήσουμε… Ξέρεις το τρυπάνι, αδερφέ, ήσουν στο στρατό, ξέρεις πως είναι. Πρέπει να κάνεις ό,τι σου λένε. Κανένας αξιωματικός δεν πέθανε, μόνο οι φίλοι μου…
Ο Bahrudin Kaletović [3] ήταν στρατιώτης του Γιουγκοσλαβικού Λαϊκού Στρατού (JNA). Η ειλικρινής συνέντευξή του, απαλλαγμένη από τον σοβινισμό, που διαπότιζε τα διάφορα μέρη της Γιουγκοσλαβίας, καθώς άρχισε να θρυμματίζεται στις αρχές της δεκαετίας του '90, τον έκανε ένα σύμβολο της “χαμένης γενιάς”, που είχε τη σοβαρή ατυχία να είναι “μάχιμης ηλικίας” εκείνη την εποχή.
Τα λόγια του Kaletović μνημονεύτηκαν πρόσφατα σε μια δημοσίευση [4] στο Facebook, που γράφτηκε από τον Βόσνιο δημοσιογράφο και καθηγητή φιλοσοφίας Dragan Bursać, σηματοδοτώντας την επέτειο της συνέντευξης. Η ανάρτηση της 28ης Ιουνίου κέρδισε πάνω από 4.100 αντιδράσεις, συμπεριλαμβανομένων 329 κοινοποιήσεων.
“Μου φαίνεται ότι ο Bahrudin είναι πιο ζωντανός σήμερα από πολλούς από τους συγχρόνους μας”, έγραψε ο Bursać, σημειώνοντας τη δυσπιστία, που συνεχίζει να χαρακτηρίζει τις σχέσεις των πολιτών με τις εθνικές ηγεσίες στις πρώην γιουγκοσλαβικές δημοκρατίες τρεις δεκαετίες μετά.
Όσα λιγότερα λες, τόσο το καλύτερο
Τα συμβατικά ΜΜΕ στην περιοχή των Βαλκανίων τείνουν να αποφεύγουν την επανεξέταση των τρόπων και των λόγων των πολέμων, που προκάλεσαν τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Η ζημιά, που έγινε στους έφηβους στρατιώτες, των οποίων η νιότη θυσιάστηκε στο βωμό του εθνικισμού, σπάνια εμφανίζεται στις εθνικές συζητήσεις. Αυτό συμβαίνει, επειδή πολλοί από τους αρχιτέκτονες αυτών των πολέμων και τους άμεσους απογόνους τους είναι ακόμα ισχυροί σήμερα.
Ο Kaletović πολέμησε στη γιουγκοσλαβική πλευρά (JNA) στον “πόλεμο των δέκα ημερών”, που ολοκλήρωσε τη διαδικασία της απόσχισης της Σλοβενίας από τη Γιουγκοσλαβική Ομοσπονδία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δολοφονία 44 στρατιωτών του Γιουγκοσλαβικού Λαϊκού Στρατού (JNA) και 19 μελών της Σλοβενικής Εδαφικής Άμυνας (TO) και της αστυνομίας, καθώς και 19 πολιτών. Σχεδόν 5.000 μέλη της υπηρεσίας του Γιουγκοσλαβικού Λαϊκού Στρατού (JNA) [5] συνελήφθησαν από τις σλοβενικές δυνάμεις, οι περισσότεροι ήταν από τους κληρωτούς που παραδόθηκαν μαζικά, επειδή δεν ήθελαν να πολεμήσουν.
Αυτό το μοτίβο επαναλήφθηκε κατά τους επόμενους πολέμους στην Κροατία [6] και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη [7], όταν Βορειομακεδόνες κληρωτοί, αξιωματικοί και δόκιμοι παραδόθηκαν στις τοπικές δυνάμεις, προτού κάνουν ένα ταξίδι υψηλού κινδύνου στην πατρίδα τους μέσω διαδρομών, στις οποίες περιπολούσαν το JNA και η Σερβική αστυνομία, ή αλλιώς παρακάμπτοντάς τους μέσω Ουγγαρίας και άλλων γειτονικών χωρών.
Η συνέντευξη του Kaletović αναδημοσιεύτηκε στο YouTube [8] από τη σερβική υπηρεσία ελέγχου γεγονότων Istinomer το 2011, στο πλαίσιο μιας έκθεσης για την 20ή επέτειο [9] από την έναρξη του πολέμου. Αυτό το άρθρο περιγράφει την προέλευση του κινήματος διαμαρτυρίας [10] σε ολόκληρη την ένωση με επικεφαλής τις μητέρες των παρατημένων κληρωτών, συμπεριλαμβανομένου ενός περιστατικού, όταν οι γονείς “κατέλαβαν” το Σερβικό Κοινοβούλιο για μια μέρα και στη συνέχεια ταξίδεψαν στη Σλοβενία [11] για να συνεχίσουν τις διαμαρτυρίες.
Ενώ τα λόγια του νεαρού στρατιώτη παραμένουν ανεξίτηλο μέρος της ιστορίας των Γιουγκοσλαβικών Πολέμων, λίγοι άνθρωποι εκτός της σύγχρονης Βοσνίας και Ερζεγοβίνης ήξεραν τι του συνέβη μετά.
Όπως αποκάλυψε ο δημοσιογράφος Bursać στη δημοσίευσή του:
Ο Bahrudin επέζησε του πολέμου και όλων των παγίδων του, επέζησε ως αιχμάλωτος πολέμου δύο φορές, επέζησε από την πρώτη γραμμή, αλλά πριν από 21 χρόνια πέθανε σε τροχαίο ατύχημα, στο δρόμο προς το σπίτι του στην Τούζλα. Ταξίδευε για να επισκεφτεί την οικογένειά του και τον νεογέννητο γιο του.
Ακολουθεί ένα πλήρες αντίγραφο της θρυλικής συνέντευξης.
Reporter: Šta kaže, jeli znate sve podatke, protiv koga se borite i sve to?
Kaletović: Ma otkud znam. Samo znam da pucaju na nas, ništa više.
Reporter: Ne znate ko puca?
Kaletović: Pucaju teritorijalci. Ko bi drugi?
Reporter: A znate li zbog čega se vodi ovaj rat, ova bitka?
Kaletović: Ma otkud znam… Kolko ja kužim, oni kao hoće da se odcijepljuju, mi im kao ne damo. U stvari mi samo hoćemo da se vratimo u kasarne, ništa više.
Reporter: Šta Vi mislite, šta dalje? Kako dalje? Borite se, ili…
Kaletović: Šta ima da mislim, samo živ da ostanem. Jebem ti sunce… Znaš, care, bio si u vojsci, znaš kako je. Šta ti kaže, radiš. A nijedan oficir nije poginuo, sve moji jarani poginuli….
Reporter: Kolko je tvojih drugova poginulo, znaš li danas?
Kaletović: Danas trojica.
Reporter: Nijedan oficir?
Kaletović: Nijedan oficir…
Reporter: …na vatrenom položaju?
Kaletović: …ma šta ne zna gde mi je glava. Nemam pojma, gde se nalazim, koji je dan, kolko ima… Ja ništa ne znam. Ludnica živa. Nikad u životu, ja da pucam u nekog il neko u mene da puca. Gdje to može? To ne može nikako. Ja ne znam stvarno ovo, samo živ da ostanem molim Boga, ništa više. Samo živ da ostanem, majke mi.
Reporter: Kolko imaš godina?
Kaletović: Devetnaest…
Reporter: Kako se zoveš?
Kaletović: Bahrudin.
Reporter: Koliko je poginulo vojnika?
Kaletović: Četvorica svega dosad.
Reporter: Ovdje, na ovom terenu?
Kaletović: Ne ovdje trojica. Jutros trojica poginulo. Dvojica jutros, dvojica. Pa i onaj treći što je bio ranjen – umro. Pa umro! Pa da!
Reporter: Kakvo je stanje u jedinici, kako je?
Kaletović: Šta ja znam… Šta da Vam kažem. Svi molimo Boga da se ovo završi jednom da se vratimo svojim kućama. Ja ne znam … stara sad. Samo staroj da kažem da sam živ i zdrav, ako Bog da da ću se vratiti. Ništa više, eto. Samo to.
Reporter: Želimo ti mnogo sreće.
Kaletović: Hvala! Kažem apelujte preko svih medija, televizije, novina, radija, sve… Da se ovo smiri. Da nas povuku. Oni kažu da mi nećemo da se povučemo. Evo mi ginemo da se povučemo u kasarnu, da se vrate, da nas puste.
Reporter: A gdje je Vaša kasarna?
Kaletović: U Karlovcu.
Δημοσιογράφος: Τι μπορείτε να πείτε, έχετε όλα τα δεδομένα, εναντίον τίνος μάχεστε και όλα αυτά;
Kaletović: Πώς να ξέρω. Ξέρω μόνο ότι μας πυροβολούν, τίποτα περισσότερο.
Δημοσιογράφος: Δεν ξέρετε ποιος πυροβολεί;
Kaletović: Τα μέλη της εδαφικής άμυνας πυροβολούν. Ποιος άλλος;
Δημοσιογράφος: Και ξέρετε γιατί συμβαίνει αυτός ο πόλεμος, αυτή η μάχη;
Kaletović: Πώς να ξέρω… Από όσο μπορώ να πω, αυτοί προσπαθούν να αποσχιστούν κι εμείς προσπαθούμε να τους σταματήσουμε. Στην πραγματικότητα, το μόνο πράγμα, που θέλουμε, είναι να επιστρέψουμε στους στρατώνες μας, τίποτα περισσότερο.
Δημοσιογράφος: Τι νομίζεις, ότι θα ακολουθήσει; Τι θα γίνει μετά; Θα πολεμήσεις, ή…
Kaletović: Δεν έχω τίποτα να σκεφτώ παρά πώς να μείνω ζωντανός. Γάμησέ τα… Το ξέρεις το τρυπάνι, αδερφέ, ήσουν στο στρατό, ξέρεις πώς είναι. Πρέπει να κάνεις ό,τι σου λένε. Κανένας αξιωματικός δεν πέθανε, μόνο οι φίλοι μου…
Δημοσιογράφος: Πόσοι σύντροφοί σου έχουν πεθάνει σήμερα, ξέρεις;
Kaletović: Τρεις σήμερα.
Δημοσιογράφος: Και κανένας αξιωματικός;
Kaletović: Κανένας αξιωματικός…
Δημοσιογράφος: …στη γραμμή του καθήκοντος;
Kaletović: …πώς να ξέρω, δεν ξέρω πού είναι το κεφάλι μου. Δεν έχω ιδέα, δεν ξέρω πού είμαι, τι μέρα είναι, πόσοι… Δεν ξέρω τίποτα. Σκέτο τρελοκομείο. Ποτέ στη ζωή μου [δεν φανταζόμουν] ότι θα πυροβολούσα εναντίον κάποιου ή ότι κάποιος θα πυροβολούσε εμένα. Πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό; Δεν είναι σωστό. Πραγματικά δεν ξέρω γι’ όλα αυτά, απλά προσεύχομαι στον Θεό να παραμείνω ζωντανός, τίποτα περισσότερο. Μόνο να μείνω ζωντανός, ορκίζομαι στη ζωή της μάνας μου.
Δημοσιογράφος: Πόσο χρονών είσαι;
Kaletović: Δεκαεννέα…
Δημοσιογράφος: Πώς σε λένε;
Kaletović: Bahrudin.
Δημοσιογράφος: Πόσοι στρατιώτες πέθαναν;
Kaletović: Σύνολο τέσσερις μέχρι στιγμής.
Δημοσιογράφος: Εδώ, σε αυτόν τον τομέα;
Kaletović: Όχι, εδώ τρεις. Σήμερα το πρωί είχαμε τρεις θανάτους. Δύο πυροβολήθηκαν σήμερα το πρωί, δύο. Και μετά, ο τύπος που τραυματίστηκε, πέθανε επίσης. Ναι, πέθανε! Σίγουρα!
Δημοσιογράφος: Ποια είναι η κατάσταση στη μονάδα σου;
Kaletović: Δεν έχω ιδέα … Τι να σου πω. Όλοι απλώς προσευχόμαστε στον Θεό να τελειώσει αυτό, ώστε να μπορέσουμε να επιστρέψουμε στα σπίτια μας. Δεν ξέρω… η μαμά μου. Απλώς για να πω στη μαμά μου ότι είμαι ζωντανός και καλά, και ότι ο Θεός θέλει να επιστρέψω. Τίποτα περισσότερο. Μόνο αυτό.
Δημοσιογράφος: Σου ευχόμαστε καλή τύχη.
Kaletović: Ευχαριστώ! Σας λέω, απευθυνθείτε σε όλα τα μέσα, στην τηλεόραση, στις εφημερίδες, στο ραδιόφωνο, παντού… Για να το ηρεμήσετε. Για να μας αποσύρουν. Λένε ότι αρνούμαστε να αποσυρθούμε. Εδώ πεθαίνουμε να αποσυρθούμε στους στρατώνες μας, να μας επιστρέψουν, να μας απελευθερώσουν.
Δημοσιογράφος: Και πού είναι οι στρατώνες σας;
Kaletović: Στο Καρλόβατς [Κροατία].