Πιθανή αύξηση της κλειτοριδεκτομής στη Μέση Ανατολή ενόψει της πανδημίας COVID-19

Στιγμιότυπο από βίντεο στο YouTube  σχετικό με την κλειτοριδεκτομή.

Ο COVID-19 έχει επηρεάσει έντονα τα δικαιώματα των γυναικών στην Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική (MENA), από την αυξημένη ενδοοικογενειακή βία μέχρι την απώλεια θέσεων εργασίας. Υπάρχει όμως ένας λιγότερο φανερός τομέας, στον οποίο οι γυναίκες επηρεάζονται. Πρόκειται για την κλειτοριδεκτομή (FGM), καθώς η πρόληψή της παρακωλύεται λόγω της πανδημίας. 

Η κλειτοριδεκτομή είναι μια παγκόσμια πανδημία, που επηρεάζει και τη Μέση Ανατολή

Τον Απρίλιο, τα Ηνωμένα Έθνη ανακοίνωσαν ότι “λόγω της παρακώλυσης από την πανδημία προγραμμάτων πρόληψης, δύο εκατομμύρια κλειτοριδεκτομές ενδέχεται να πραγματοποιηθούν μέσα στην επόμενη δεκαετία, οι οποίες σε αντίθετη περίπτωση θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί.” 

Η κλειτοριδεκτομή αφορά “όλες τις διαδικασίες, που περιλαμβάνουν μερική ή ολική απομάκρυνση των γυναικείων εξωτερικών γεννητικών οργάνων, ή άλλους τραυματισμούς στα γυναικεία γεννητικά όργανα για μη ιατρικούς λόγους,” σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ).

Αυτή η πρακτική, ριζωμένη σε εκτενείς παραδόσεις, πολιτιστικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις στην Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την Ασία, εκτελείται συνήθως από παραδοσιακές μαίες ή θεραπεύτριες χρησιμοποιώντας μαχαίρια, ξυράφια ή γυαλί.

Η κλειτοριδεκτομή, γνωστή και ως ακρωτηριασμός γεννητικών οργάνων, θεωρείται ευρέως “μία από τις πιο ακραίες εκδηλώσεις βίας κατά των κοριτσιών και γυναικών”. Εκτιμάται ότι επηρεάζει τουλάχιστον 200 εκατομμύρια γυναίκες παγκοσμίως.

Το ζήτημα εξηγείται σε αυτό το βίντεο της UNICEF: 

Η Σομαλία έχει το υψηλότερο ποσοστό κλειτοριδεκτομών, καθώς εκτιμάται ότι 98% των γυναικών 15-49 ετών έχουν υποστεί ακρωτηριασμό των γεννητικών τους οργάνων. Στο Τζιμπουτί, το εκτιμώμενο ποσοστό είναι 93%, στην Αίγυπτο 91%, στο Σουδάν 88%, στη Μαυριτανία 69%, στην Υεμένη 19% και στο Ιράκ 7%, σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία, που δημοσίευσε τον Ιούνιο το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για τη Δημογραφία (UNFPA). 

Η πρακτική αυτή ποικίλει ανάλογα με την κοινωνική τάξη, την εθνοτική καταγωγή και την εκπαίδευση σε κάθε χώρα, με αξιοσημείωτες διαφορές μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών. Η κλειτοριδεκτομή συμβαίνει πιο συχνά στις φτωχότερες, λιγότερο μορφωμένες οικογένειες στις αγροτικές περιοχές. Στην Υεμένη, οι περιπτώσεις κλειτοριδεκτομής συγκεντρώνονται σε παράκτιες περιοχές και σπανιότερα στο βορρά. Στο Ιράκ, η πρακτική υπεριχύει στις βόρειες κουρδικές επαρχίες. Στην Αίγυπτο, το ποσοστό είναι φανερά υψηλότερο στις γυναίκες, που ζουν στην Άνω Αίγυπτο. 

Στη Μαυριτανία, πάνω από 90% των γυναικών φτωχών οικογενειών έχουν υποστεί κλειτοριδεκτομή σε σύγκριση με το 37% των γυναικών από τις πιο πλούσιες οικογένειες.

Κλειτοριδεκτομή: Μια παραβίαση με ελλιπή καταγραφή 

Η κλίμακα και το εύρος της κλειτοριδεκτομής υποτιμάται, γιατί “η επίσημη παγκόσμια εικόνα των περιπτώσεων κλειτοριδεκτομής είναι ελλιπής,” σύμφωνα με μία κοινή έκθεση των οργανώσεων Equality NowEnd FGM European Network και του US End FGM/C Network, που δημοσιεύτηκε το Μάρτιο. Η έκθεση αποκάλυψε “αυξανόμενα στοιχεία, με βάση τα οποία το τελετουργικό αυτό εκτελείται και σε άλλες περιοχές της Μέσης Ανατολής και της Ασίας”, ενώ “ο κόσμος υποτιμά οικτρά την κλειτοριδεκτομή”.

Μικρές δειγματοληπτικές έρευνες απέδειξαν πρόσφατα ότι η κλειτοριδεκτομή εκτελείται και στο Ιράν και στις χώρες του Περσικού Κόλπου όπως στο Κουβέιτ, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, στο Ομάν και στη Σαουδική Αραβία. Η Divya Srinivasan από το Equality Now είπε στο Reuters ότι “έμεινε έκπληκτη με τα αποτελέσματα μικρών ερευνών από μέρη όπως η Σαουδική Αραβία και το Ομάν, που συνήθως δεν είναι χώρες, που σου έρχονται στο μυαλό, όταν σκέφτεσαι την κλειτοριδεκτομή.”

Η έκθεση, που δημοσιεύτηκε κατά τη διάρκεια της κορύφωσης της κρίσης COVID-19 στη Μέση Ανατολή, δεν επιλέχθηκε από τα αραβόφωνα μέσα ούτε μεταφράστηκε στα αραβικά, με λίγη κάλυψη του θέματος της κλειτοριδεκτομής γενικά στα αραβικά. Αυτή η έλλειψη δημόσιας ενημέρωσης ενδέχεται να διαιωνίζει την αντίληψη ότι η κλειτοριδεκτομή δεν είναι ανησυχητικό ζήτημα. 

Κοινωνικά ταμπού

Στη Μέση Ανατολή, τα ταμπού για τα σώματα των γυναικών και την σεξουαλικότητά τους αποτρέπουν τις ανοιχτές, δημόσιες συζητήσεις για ευαίσθητα ζητήματα όπως η κλειτοριδεκτομή, συχνά δεμένη με πολιτισμικά, θρησκευτικά και παραδοσιακά πιστεύω. 

Στην Αίγυπτο για παράδειγμα, τόσο οι Χριστιανοί όσο και οι Μουσουλμάνοι “πιστεύουν ότι η γυναικεία περιτομή αποτρέπει τις γυναίκες από το κακό και τις κάνει πιο ελκυστικές στους μελλοντικούς συζύγους. Οι μητέρες φοβούνται ότι οι κόρες τους δε θα μπορέσουν να παντρευτούν, αν δεν έχουν κάνει κλειτοριδεκτομή,” σύμφωνα με έκθεση του Stop FGM Middle East, μιας εκστρατείας το 2013 για να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη σχετικά με την κλειτοριδεκτομή και της οποίας ο στόχος είναι “να διαδώσει το μήνυμα ότι η κλειτοριδεκτομή δεν υπάρχει μόνο στην Αφρική, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες στη Μέση Ανατολή και στην Ασία”. Η οργάνωση ασκεί πίεση για περισσότερα στοιχεία σχετικά με την κλειτοριδεκτομή και έχει δημιουργήσει ένα εργαλείο δημοσκόπησης για να βοηθήσει άτομα και ομάδες να φτιάξουν μικρές δημοσκοπήσεις για την κλειτοριδεκτομή. 

Αν δεν υπάρχει ένα κρίσιμο γεγονός, που γίνεται τίτλος, όπως ο πρόσφατος σχετικός με την κλειτοριδεκτομή θάνατος ενός 12χρονου κοριτσιού στη νότια Αίγυπτο τον Φεβρουάριο, οι άνθρωποι τείνουν να αποφεύγουν το θέμα.

Η Ghida Hussein, φοιτήτρια στην Αίγυπτο που διερευνά την κλειτοριδεκτομή, είπε στο Global Voices: 

Καθώς δεν μιλάμε για αυτό, είναι λες και το πρόβλημα δεν υπάρχει. Η κλειτοριδεκτομή εκτελείται συχνά σιωπηλά πίσω από κλειστές πόρτες. Συμβαίνει μακριά από τα μορφωμένα αστικά κέντρα ισχύος, όπου ακτιβιστές και πολιτικοί έχουν τις έδρες τους. Η κλειτοριδεκτομή είναι ένα αμφιλεγόμενο και ευαίσθητο ζήτημα και, αν δεν υπάρχει διεθνής προσοχή και κονδύλια, δεν θεωρείται προτεραιότητα για την συντριπτικη πλειοψηφία των τοπικών αντρών πολιτικών. 

Οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τα θύματα εκτίθενται σε ρητορική μίσους και θύελλα αντιδράσεων, όταν σπάνε το ταμπού και μιλάνε ανοιχτά για την κλειτοριδεκτομή.

Στο Ομάν, η ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των γυναικών Habiba al Hinai, ιδρύτρια της Ένωσης Ομάν για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OAHR), πραγματοποίησε δημοσκόπηση στο Ομάν το 2017 αποκαλύπτοντας ότι το 78% των γυναικών έχουν υποστεί ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων.

Αφού δημοσίευσε τα ευρήματά της στο διαδίκτυο, η Habiba δέχθηκε επιθέσεις και απειλές: 

Δημοσίευσα τα αποτελέσματά μου διαδικτυακά και η ανταπάντηση ήταν τεράστια. Δέχθηκα επιθέσεις από θρησκευόμενους συντηρητικούς, που λένε ότι η γυναικεία περιτομή είναι μορφή της ισλαμικής λατρείας.

Στο Ομάν, όπου η κλειτοριδεκτομή δεν αναγνωρίζεται επισήμως, δεν υπάρχει προστασία ή υποστήριξη για τα θύματα. Η Habiba πρόσθεσε επίσης:

Πώς να ζητήσεις από μία επιζώσα να μιλήσει ανοιχτά κατά της κλειτοριδεκτομής και μετά να αντιμετωπίσει όλες τις συνέπειες —την κριτική και την διαδικτυακή δυσφήμιση, το ότι η οικογένεια και η φυλή της μπορεί να την αποκηρύξουν, ο άντρας της να την χωρίσει — χωρίς κατάλληλη υποστήριξη. Δεν περιμένω ότι αυτές οι γυναίκες θα μιλήσουν και θα εκθέσουν την κοινωνία.

Εξάλειψη της κλειτοριδεκτομής: Πολύ αργή, πολύ ανεπαρκής 

Στην Yεμένη και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η κλειτοριδεκτομή απαγορεύεται στις υπηρεσίες υγείας, αλλά όχι κατ’ οίκον. Στην Mαυριτανία, υπάρχουν νομικοί περιορισμοί, όχι όμως ξεκάθαρη απαγόρευση. Στο Ιράκ, η κλειτοριδεκτομή έχει κριθεί παράνομη στην αυτόνομη κουρδική περιοχή, είναι όμως ακόμα νόμιμη στο κεντρικό Ιράκ. 

Έχουν υπάρξει, ωστόσο, μερικά σοβαρά επιτεύγματα προς την εξάλειψη της κλειτοριδεκτομής. Μετά από χρόνια υπεράσπισης από οργανισμούς για τα δικαιώματα των γυναικών, η Αίγυπτος κατήργησε την πρακτική το 2008. Το Σουδάν, που βρίσκεται σε πολιτική μετάβαση μετά από 30 χρόνια δικτατορίας, είναι το τελευταίο κράτος, που έκρινε ως παράνομη την κλειτοριδεκτομή τον Απρίλιο.

Η εφαρμογή του νόμου, ωστόσο, παραμένει σοβαρή πρόκληση, γιατί η κλειτοριδεκτομή χαίρει μεγάλης αποδοχής και επικράτησης.

Μπορεί η νομοθεσία να αποτελεί σημαντικό αποτρεπτικό μέσο, δεν είναι όμως αρκετή. Τα κράτη χρειάζονται εθνικές, συνολικές στρατηγικές, που περιλαμβάνουν αναφορές από την αστυνομία, τις δικαστικές αρχές, τους κληρικούς και τους πάροχους ιατρικής φροντίδας και εκπαίδευση της κοινωνίας των πολιτών. 

Μία σειρά από περιφερειακές κρίσεις και αυταρχική διακυβέρνηση καθυστερούν τις μεταρρυθμίσεις, περιορίζουν τις εκστρατείες και τους πόρους για την αντιμετώπιση των παραβιάσεων των δικαιωμάτων των γυναικών. 

Τώρα, με την προχοσή του κόσμου στραμμένη στον κορωνοϊό και τις οικονομικές επιπτώσεις του, πολλά προγράμματα, που συνηγορούν για τα δικαιώματα των γυναικών και παρέχουν κοινωνικές υπηρεσίες σε ευάλωτες γυναίκες, αναβάλλονται ή δεν αποτελούν πια προτεραιότητα. Με τις περισσότερες οικογένειες να ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας και τα κορίτσια να αποτρέπονται από το να πάνε σχολείο ή να αναγκάζονται να παντρευτούν νωρίς, είναι πιθανό η κλειτοριδεκτομή να συνεχίσει να πραγματοποιείται χωρίς να γίνεται αντιληπτή.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.