Ένα παράδειγμα μιας πρόσφατης δημοσίευσης στο Nexta Live, που δείχνει τους διαδηλωτές στην πόλη Γόμελ να διαβάζουν δυνατά τα αιτήματά τους στις αρχές. Αυτή η δημοσίευση προβλήθηκε πάνω από μισό εκατομμύριο φορές. Στιγμιότυπο οθόνης από το Nexta Live / Telegram.
Φαίνεται ότι όλοι στη Λευκορωσία ακολουθούν το Nexta Live. Κατά τη διάρκεια των πρώτων ημερών μετά τις προεδρικές εκλογές της χώρας, όταν ολόκληρη η χώρα βγήκε σχεδόν εντελώς εκτός διαδικτύου, αυτό το κανάλι στην υπηρεσία μηνυμάτων Telegram ήταν μια από τις μόνες πηγές πληροφοριών για την κλιμάκωση της πολιτικής κρίσης.
Η κρίση αυτή προκλήθηκε από την προσπάθεια του Προέδρου Αλεξάντερ Λουκασένκο να εξασφαλίσει έκτη θητεία στις εκλογές της 9ης Αυγούστου. Σύμφωνα με τα επίσημα αποτελέσματα, ο Λουκασένκο έλαβε το 80% των ψήφων σε σύγκριση με μόλις 10% για την αντίπαλό του, Σβιατλάνα Τσιχανόφσκαγια. Λευκορώσοι και διεθνείς παρατηρητές υποπτεύονται μαζική εκλογική απάτη, οδηγώντας χιλιάδες ψηφοφόρους να βγουν στους δρόμους σε ένδειξη διαμαρτυρίας και τους εργαζόμενους σε όλη τη χώρα να κηρύξουν απεργίες. Τα ΜΑΤ αντέδρασαν με ακραία βία, συλλαμβάνοντας πάνω από 6.000 διαδηλωτές.
Αλλά οι διαδηλωτές έχουν διατηρήσει την πίεση. Στις 16 Αυγούστου, δεκάδες χιλιάδες Λευκορώσοι συγκεντρώθηκαν στην πρωτεύουσα Μινσκ στις μάλλον μεγαλύτερες διαδηλώσεις, από τότε που η χώρα απέκτησε την ανεξαρτησία της το [1] 1991. Τώρα δεν απαιτούν τίποτα λιγότερο από την παραίτηση του Λουκασένκο. Αλλά ο Πρόεδρος λέει ότι δεν πάει πουθενά. Την επόμενη μέρα, ενώπιον ενός πλήθους εργατών εργοστασίων, ο Λουκασένκο δεσμεύθηκε [2] να μην πραγματοποιήσει επανάληψη των εκλογών “εκτός αν με σκοτώσετε”.
Διαβάστε περισσότερα: Η Λευκορωσία κλείνει το διαδίκτυο, καθώς χιλιάδες διαμαρτύρονται για το εκλογικό αποτέλεσμα [3]
Οι ακτιβιστές της αντιπολίτευσης της Λευκορωσίας και οι ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι έχουν βάσιμους λόγους να φοβούνται αυτά τα λόγια. Από τότε που έγινε πρόεδρος το 1994, ο Λουκασένκο έχει καταστείλει αδίστακτα κάθε αντίσταση στην εξουσία του και στις ελευθερίες των μέσων ενημέρωσης. Εγχώριοι και διεθνείς δημοσιογράφοι έχουν ξυλοκοπηθεί και τεθεί υπό κράτηση [4] κατά τη διάρκεια πρόσφατων διαδηλώσεων.
Με τόσα πολλά εμπόδια στην συλλογή ειδήσεων από τη βάση, το Nexta γίνεται ένα ακόμη πιο αιχμηρό αγκάθι στο πλευρό των Αρχών. Το κανάλι έχει κυκλοφορήσει πλάνα από αστυνομικές επιθέσεις σε ειρηνικούς διαδηλωτές, εντυπωσιακά πολιτικά αιτήματα των εργαζομένων και φωτογραφίες από ισχυριζόμενες “πραγματικές” μετρήσεις ψηφοφορίας από εκλογικά τμήματα σε όλη τη χώρα.
Αυτό το περιεχόμενο έχει κάνει το Nexta αξιοσημείωτο. Αν στις αρχές Αυγούστου το κανάλι είχε περισσότερους από 300.000 συνδρομητές, τώρα έχει πλέον πάνω από δύο εκατομμύρια — δεν είναι ένας ασήμαντος αριθμός σε μια χώρα περίπου δέκα εκατομμυρίων.
Στην πραγματικότητα, αυτό κάνει το Nexta ένα από τα πιο δημοφιλή κανάλια του Telegram στον κόσμο. Και οι Αρχές της Λευκορωσίας το έχουν παρατηρήσει· Αυτός είναι ο λόγος, για τον οποίο στις 14 Αυγούστου, η αστυνομία της χώρας ξεκίνησε ποινικό φάκελο [5] εναντίον του ιδρυτή του Nexta, Stepan Llatsilo, ο οποίος ζει στην Πολωνία, με την κατηγορία της “οργάνωσης μαζικών ταραχών” και πως ζητά την ανατροπή της κυβέρνησης της Λευκορωσίας.
Μια ιστορία δύο χωρών
“Ήταν απλά ένα χόμπι. Έκανα αστεία βίντεο για την οικογένειά μου. Στη συνέχεια αποφάσισα να μαζέψω όλα τα σκουπίδια από τη Λευκορωσία του Λουκασένκο”, εξήγησε ο 22χρονος Putsilo σε συνέντευξη [6] στο Charter97, έναν ιστότοπο ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Λευκορωσίας. Έτσι, το Nexta, το όνομα του οποίου προέρχεται από τα λευκορώσικα και σημαίνει “κάποιος”, γεννήθηκε το 2015. Αρχικά ήταν ένα κανάλι στο YouTube, όπου ο Putsilo και οι φίλοι του μοιράζονταν σκέψεις για κοινωνικά ζητήματα στη Λευκορωσία μαζί με τα σατιρικά τραγούδια τους με ένα μήνυμα κατά του Λουκασένκο.
Οι στίχοι ενός τέτοιου τραγουδιού από το 2015 δεν θα ήταν εκτός τόπου σε μια συγκέντρωση διαμαρτυρίας στο Μινσκ σήμερα:
Все двадцать лет
Выбора нет: Только усатые портреты.
Нужно искать
Способ сбежать, Но всё дороже здесь билеты…
Все двадцать лет
Выбора нет…
Όλα αυτά τα 20 χρόνια.
Δεν υπήρχε άλλη επιλογή. Απλά πορτρέτα μουστακαλήδων.
Πρέπει να βρω.
Έναν τρόπο να βγω έξω, αλλά τα εισιτήρια είναι τόσο ακριβά.
Όλα αυτά τα 20 χρόνια.
Δεν υπήρχε άλλη επιλογή…— NEXTA, Выбора нет (cover Сплин), YouTube, October 4, 2015 [7]
Ο Putilo τελικά βρήκε μια διέξοδο από τη Λευκορωσία — με ένα εισιτήριο μονής διαδρομής. Στη συνέντευξή του στον Charter97, ο Putilo αφηγήθηκε ότι επέστρεψε μία φορά το 2018 για να επισκεφθεί την οικογένειά του. Ωστόσο, όταν έμαθε ότι το διαμέρισμά του είχε ερευνηθεί από τις υπηρεσίες ασφαλείας, δεν επέστρεψε ξανά από τότε. Παρ’ όλα αυτά, ο Putilo είναι ένας από τους πολλούς Λευκορώσους της αντιπολίτευσης και εδρεύουν στη γειτονική χώρα της Δύσης. Η πολωνική πρωτεύουσα φιλοξενεί επίσης το Belsat, ένα ειδησεογραφικό κανάλι στην λευκορωσική γλώσσα, το οποίο επικρίνει την κυβέρνηση του Λουκασένκο (Ο ιδρυτής του Nexta είναι ο γιος του Alexander Putilo, δημοσιογράφος του Belsat, και γράφει άρθρα για το Belsat [8] με το όνομα Stepan Svetlov.)
Η προβολή του Nexta μόνο αυξήθηκε παρά, ή ίσως λόγω, της εξορίας του ιδρυτή της. Τον Φεβρουάριο του 2018, οι Αρχές της Λευκορωσίας άνοιξαν φάκελο εναντίον του Nexta για “προσβολή του προέδρου” σε επικριτικά βίντεο στο YouTube. Εκείνο το φθινόπωρο, το Nexta μετακόμισε στην υπηρεσία μηνυμάτων Telegram και το μεγαλύτερο μέρος του κοινού του YouTube ακολούθησε.
Η παραγωγή του καναλιού έγινε επίσης όλο και πιο επαγγελματική. Τον Απρίλιο του 2019, το Nexta ήταν η πρώτη πηγή, που ανέφερε τη δολοφονία ενός τροχονόμου [9] από την πόλη Μόγκιλεφ της Λευκορωσίας. Οι πληροφορίες που παρείχε αργότερα αποτέλεσαν τη βάση των δημοσιογραφικών ερευνών. Στη συνέχεια, τον Οκτώβριο του 2019, το Nexta κυκλοφόρησε το πρώτο του επαγγελματικό ντοκιμαντέρ — “Lukashenka: Criminal Materials”, το οποίο αφηγούντΝ την ιστορία για το πώς ο σημερινός Πρόεδρος της Λευκορωσίας ανήλθε στην εξουσία. Η ταινία προσέλκυσε σχεδόν τρία εκατομμύρια προβολές στο YouTube. Οι αρχές της Λευκορωσίας την κατήγγειλαν ως “εξτρεμιστική”.
Αυτή η αύξηση που ακολούθησε έδωσε τελικά στο Nexta ένα μοντέλο χρηματοδότησης με τη μορφή πληρωμένων διαφημίσεων, οι οποίες εξαφανίζονται από την τροφοδοσία του μετά από 24 ώρες. Οι συντάκτες του είπαν πρόσφατα στη ρωσική έκδοση του περιοδικού Esquire [10] ότι το Nexta δεν έχει λάβει επιχορηγήσεις από οργανισμούς ή κυβερνήσεις και επιβιώνει αποκλειστικά από αυτά τα διαφημιστικά έσοδα και από δωρεές από τους αναγνώστες του.
Μέχρι τη διεξαγωγή των προεδρικών εκλογών του 2020 από τη Λευκορωσία, το Nexta είχε καταστεί βασική πηγή πληροφοριών για κάθε σοβαρό παρατηρητή της Λευκορωσίας. Η αποκεντρωμένη δομή του έργου, η οποία παρουσίαζε προφίλ σε πολλαπλές πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αλλά δεν είχε ιστότοπο, ήταν ιδανική για τη δημιουργία αυτού που ακολούθησε, αλλά οδήγησε σε τεράστιο όγκο αποστολών. Εκατοντάδες ανώνυμοι χρήστες έστελναν πληροφορίες, φωτογραφίες και βίντεο στα κανάλια του Nexta. Υπήρχαν τόσα πολλά, που ο Putsilo αναγκάστηκε να προσλάβει τρεις συναδέλφους για να ξεσκαρτάρουν τις αποστολές από την πατρίδα του.
Σύντομα θα εργάζονταν υπερωρίες.
Ένας στρατός κάποιων
Το Nexta διατηρεί τρία κανάλια στο Telegram: τα Nexta, Nexta Live, και Luxta (το οποίο κοινοποιεί ως επί το πλείστον σατιρικές δημοσιεύσεις). Κατά τη διάρκεια της κορύφωσης των διαδηλώσεων τις ημέρες που ακολούθησαν τις προεδρικές εκλογές, το Nexta Live δημοσίευε εκατοντάδες μηνύματα κάθε μέρα, πολλά από τα οποία περιλαμβάνουν περιεχόμενο, που παρέχεται από ανώνυμους χρήστες με μόνο τις πιο βιαστικές πληροφορίες για τα συμφραζόμενα. Κάθε δημοσίευση έχει τώρα ένα εκατομμύριο αναγνώσεις κατά μέσο όρο.
Αλλά τις τελευταίες ημέρες, το Nexta έχει επίσης κυκλοφορήσει κείμενα των αιτημάτων των διαδηλωτών, ενημερώσεις σχετικά με συλλήψεις, τοποθεσίες συλλήψεων από τα ΜΑΤ, καθώς και επαφές για δικηγόρους και υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι σαφές ότι το κανάλι δεν αναφέρει απλώς τις διαμαρτυρίες, αλλά έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην οργάνωσή τους:
There are two groups behind Belarus uprising:
1) Tsikhanouskaya, incl. her team, team of jailed V. Babaryka, traditional party activists. They create a transitional council
2) Telegram'ers (led by NEXTA), including multiple channels and influencers. They organize protests mainly.— Franak Viačorka (@franakviacorka) August 16, 2020 [11]
Υπάρχουν δύο ομάδες πίσω από την εξέγερση της Λευκορωσίας:
1) Η Τσιχανόφσκαγια, συμπεριλαμβανομένης της ομάδας της, η ομάδα του φυλακισμένου Viktar Babaryka, ακτιβιστές παραδοσιακών κομμάτων. Δημιουργούν ένα μεταβατικό συμβούλιο
2) Χρήστες του Telegram (με επικεφαλής το NEXTA), συμπεριλαμβανομένων πολλαπλών καναλιών και επιρροών. Οργανώνουν κυρίως διαδηλώσεις.
Παρά τις επικρίσεις από ορισμένες πλευρές, ο αρχισυντάκτης του Nexta Roman Protasevich δεν βλέπει αντίφαση μεταξύ αυτής της φανερής πολιτικής ατζέντας και της δεοντολογίας της συμβατικής δημοσιογραφίας. Ο 25χρονος δημοσιογράφος εντάχθηκε πρόσφατα στην ομάδα του Putsilo και έχει πλέον λάβει πολιτικό άσυλο στην Πολωνία. Μιλώντας στις 12 Αυγούστου με τον διακεκριμένο Ουκρανό δημοσιογράφο Dmitry Gordon [12], ο οποίος είχε πάρει συνέντευξη από τον Λουκασένκο λίγες ημέρες πριν, ο Protasevich αρνήθηκε ότι το Nexta θα μπορούσε να περιγραφεί ως ο κύριος συντονιστής των διαδηλώσεων, αν και αναγνώρισε ότι ο ίδιος και οι συνάδελφοί του είχαν αναγκαστεί να βγουν στο προσκήνιο ως βασικά πρόσωπα της αντιπολίτευσης:
Это в принципе невозможно координировать, в стране отключена от интернета, а вчера даже мобильный интернет отсутствовал вообще польностью. Невозможно пытаться как-то управлять толпы. Это раз. А во-вторых, да мы осознаем та ответственность которую на нас лежит. Мы понимаем это, но обладая таким резурсом и такой вообще узнаваемостью и доверием к себе среди сотен тысяч белорусов, мы понимали, что на какой-то момент действительно нужно будет отойти от каких-либо парадигмов невмешательства хотя бы по простой причине что все мы тоже белорусы, и все мы люди которые живут при диктатуре уже много лет. Многие, особенно молодежь, живут при Лукаженке с самого рождения. С этим нужно что-то делать. Да, я понимаю что в последные дни мы практически полностью нарушили какую-то журналистическую этику, отказались от каких-то этических правил в плане журналистики, но важно понимать, что мы не только журналисты, мы люди. И мы действительно хотим перемен к лучшему. Мы хотим сами вернуться домой […] Мы такие же беларусы как и все и мы просто стараемся сделать все, для того чтобы в Беларуси была сменяемость власти, чтобы в Беларуси соблюдалась элементарная права человека, для того, чтобы там существовала свобода слова.
Κατ’ αρχήν, αυτό δεν είναι κάτι που μπορεί να συντονιστεί, ιδιαίτερα όχι σε μια χώρα που είναι αποκομμένη από το διαδίκτυο, όπου χθες δεν υπήρχε καν κινητό διαδίκτυο. Είναι αδύνατο να κατευθύνεις τα πλήθη. Αυτό είναι ένα σημείο. Επιπλέον, κατανοούμε πλήρως την ευθύνη, που βρίσκεται στους ώμους μας. Έχουμε μία απίστευτη πηγή, είμαστε ευρέως αναγνωρισμένοι, και εκατοντάδες χιλιάδες Λευκορώσοι μας εμπιστεύονται. Καταλάβαμε ότι κάποια στιγμή, έπρεπε να προχωρήσουμε πέρα από τις έννοιες της μη παρέμβασης, έστω και μόνο για τον απλό λόγο ότι είμαστε επίσης Λευκορώσοι, και είμαστε όλοι άνθρωποι που έχουν ζήσει υπό καθεστώς δικτατορίας για πολλά χρόνια. Πολλοί, ιδιαίτερα οι νέοι, ζουν υπό τον Λουκασένκο από την ημέρα που γεννήθηκαν. Κάτι πρέπει να γίνει γι’ αυτό. Ναι, καταλαβαίνω ότι τις τελευταίες ημέρες έχουμε παραβιάσει εντελώς την ηθική δημοσιογραφία, ορισμένους κανόνες δεοντολογίας του τομέα, αλλά είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι δεν είμαστε μόνο δημοσιογράφοι, είμαστε ανθρώπινα όντα. Και πραγματικά θέλουμε αλλαγή προς το καλύτερο. Θα θέλαμε να επιστρέψουμε στο σπίτι μας κάποια μέρα […] Είμαστε Λευκορώσοι, όπως όλοι οι άλλοι, και προσπαθούμε να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να διασφαλίσουμε ότι η Λευκορωσία θα έχει εναλλαγές εξουσίας και ότι τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα θα γίνονται σεβαστά στη χώρα, έτσι ώστε να υπάρχει κάποια ελευθερία του λόγου στη Λευκορωσία.
Ο Protasevich δεν απάντησε στο αίτημα του Global Voices για σχόλιο. Ωστόσο, τα παραπάνω λόγια του καθιστούν σαφή την άποψή του: όταν οι δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν πιέσεις από τις αρχές, είναι ηθικά υποχρεωμένοι να ασκήσουν πιέσεις για την ελευθερία της έκφρασης, ακόμη και αν αυτό σημαίνει εγκατάλειψη της προσποίησης της αμεροληψίας.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το Nexta και μια χούφτα άλλων καναλιών στο Telegram έχουν διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην ενημέρωση του κόσμου σχετικά με την αναταραχή στη Λευκορωσία μετά τις εκλογές. Ωστόσο, ορισμένοι παρατηρητές εκφράζουν δυσφορία στο να εξαρτώνται υπερβολικά από αυτές τις πηγές. Οι πληροφορίες, που μοιράζονται, είναι αποσπασματικές, ανώνυμες, χωρίς πλαίσιο, και παρά τις καλύτερες προσπάθειες των συντακτών του, ορισμένες από αυτές φαίνεται να είναι ανεπιβεβαίωτες. Για παράδειγμα, τις πρώτες πρωινές ώρες της 10ης Αυγούστου, το Nexta ανέφερε [13] ότι ο 35χρονος Yevgeny Zaichkin είχε πεθάνει κατά τη διάρκεια συγκρούσεων με την αστυνομία στο Μινσκ. Όπως συνέβη, ο Zaichkin τραυματίστηκε αλλά επέζησε.
Ίσως όπως ήταν αναμενόμενο, αυτές οι ανησυχίες είναι κοινές από τους συντάκτες των παλαιότερων λευκορωσικών εκδόσεων, των οποίων το αναγνωστικό κοινό είναι χλωμό τώρα σε σύγκριση με του Nexta. Η Anna Kaltygina, συντάκτρια μιας από τις μεγαλύτερες ειδησεογραφικές ιστοσελίδες της Λευκορωσίας, της Tut.By, δήλωσε [14] στον ρωσικό ραδιοφωνικό σταθμό Ekho Moskvy στις 12 Αυγούστου ότι αμφέβαλλε για το αν ήταν δυνατό να ελέγξει σοβαρά τα γεγονότα στη Λευκορωσία από τη μακρινή Βαρσοβία. Ωστόσο, μπορεί κανείς επίσης να αναρωτηθεί εάν είναι δυνατόν να αναφερθούμε σοβαρά από τη βάση στη Λευκορωσία, δεδομένης της παρενόχλησης των δημοσιογράφων [15] από τις Αρχές τις τελευταίες εβδομάδες και γενικά των φτωχών επιδόσεων όσον αφορά την ελευθερία του τύπου [16].
Σε αυτό το πλαίσιο, μια πηγή μέσων ενημέρωσης, που βασίζεται σε ανώνυμο περιεχόμενο, έχει πρακτική αξία. Η Kaciaryna Šmacina, Ερευνητική Υπότροφος στο Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών της Λευκορωσίας, δήλωσε στο Global Voices ότι το Nexta και άλλα κανάλια του Telegram βγήκαν στην δημοσιότητα την κατάλληλη στιγμή:
Αυτή τη στιγμή οι διαδηλώσεις της Λευκορωσίας είναι χωρίς ηγέτη, και προς το παρόν αυτό είναι πιθανώς για καλό. Δεν έχουμε ηγέτη στη Λευκορωσία που θα αναλάβει και θα διοχετεύσει αυτές τις διαθέσεις διαμαρτυρίας, διότι αν ήταν εκεί, θα είχε τουλάχιστον εκδιωχθεί από τη χώρα όπως η Τσιχανόφσκαγια ή θα είχε φυλακιστεί. Και σε ένα τόσο κατασταλτικό πλαίσιο, αυτά τα κανάλια του Telegram είναι κάτι πολύ νέο, επιτρέποντας στους ανθρώπους να συντονιστούν και να οργανώσουν διαμαρτυρίες. Είναι ένα σημαντικό εργαλείο και πηγή πληροφοριών, αλλά ταυτόχρονα νομίζω ότι είναι πολύ νόμιμο να ρωτήσω ποιοι είναι οι συντονιστές αυτών των καναλιών, ιδιαίτερα αν καλούν τους ανθρώπους να αντισταθούν στην αστυνομία.
Το Telegram συγχέει τους αυταρχικούς κυβερνήτες στο μετασοβιετικό χώρο, όπου η χρήση του είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη. Φέτος, οι ρωσικές Αρχές εγκατέλειψαν μια προσπάθεια απαγόρευσης της πλατφόρμας ανταλλαγής μηνυμάτων. Οι διακοπές του διαδικτύου στη Λευκορωσία απέτυχαν επίσης να φιμώσουν το Nexta και άλλα δημοφιλή κανάλια. Όπως σημείωσε [17] η Deutsche Welle τον Μάιο, ο Λουκασένκο κατήγγειλε το Telegram με ολοένα μεγαλύτερη συχνότητα φέτος. Συνέχισε να το κάνει κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων. Δεν είναι απίθανο να είχε το Nexta κατά νου.
Είναι πλέον πιθανό ότι άλλες πηγές πληροφοριών θα είναι διαθέσιμες για όσους παρακολουθούν τις εξελίξεις στη Λευκορωσία. Στις 17 Αυγούστου, οι υπάλληλοι της κρατικής τηλεόρασης έκαναν απεργία [18], δεν ήταν πλέον ικανοποιημένοι για να συμμορφωθούν με τη γραμμή της κυβέρνησης εναντίον των διαδηλωτών.
#BREAKING [19]! In #Minsk [20], #Belarus [21], workers of the state TV reportedly joined the nationwide strike in #protest [22] against rigged election results & police brutality.
This is what this morning's state TV show looked like:pic.twitter.com/IonISHw8bh [23]
— Alex Kokcharov (@AlexKokcharov) August 17, 2020 [24]
#ΈΚΤΑΚΤΟ! Στο #Μίνσκ, της #Λευκορωσίας, οι εργαζόμενοι της κρατικής τηλεόρασης φέρεται να συμμετάσχουν στην εθνική απεργία ως #διαμαρτυρία ενάντια στα νοθευμένα εκλογικά αποτελέσματα και την αστυνομική βία.
Έτσι ήταν η κρατική τηλεοπτική εκπομπή του πρωινού:
Επιπλέον, ορισμένα τηλεοπτικά κανάλια της Λευκορωσίας έχουν πλέον αρχίσει να μεταδίδουν πλάνα μαζικών διαδηλώσεων.
Οι εξελίξεις αυτές είναι εξαιρετικές, αλλά η Šmacina προειδοποιεί εναντίον μιας ψευδούς αίσθησης ασφάλειας όσον αφορά την ελευθερία της έκφρασης. “Όλοι όσοι μιλούν εναντίον του καθεστώτος ή επικρίνουν το καθεστώς εξακολουθούν να κινδυνεύουν, και αυτός ο κίνδυνος δεν έχει πάει πουθενά. Ο Λουκασένκο δεν είναι κοντά στην παραίτηση από την εξουσία και η βασική μου ανησυχία είναι ότι θα δούμε ακόμα πιο άσχημες σκηνές”.
Μέχρι και αν δεν αλλάξει κάτι στη Λευκορωσία, είναι πιθανό ότι οι απλοί Λευκορώσοι θα συνεχίσουν να επιλέγουν την ανωνυμία όταν μιλούν ανοιχτά — και να αναζητήσουν το Nexta όταν το κάνουν.