[1]Παραλία στη Λιουμπανίστα στη Λίμνη Οχρίδα, στις 24 Ιουλίου 2020, Βόρεια Μακεδονία. Φωτογραφία του Filip Stonjanovski, CC BY.
Η Βόρεια Μακεδονία άνοιξε τα σύνορά της σε τουρίστες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλων ευρωπαϊκών χωρών, όμως τα περιοριστικά μέτρα, που σχετίζονται με τον COVID-19, αποθαρρύνουν τους τουρίστες να διαλέξουν τη χώρα ως προορισμό διακοπών.
Ένας σημαντικός παράγοντας είναι πως μερικές χώρες της ΕΕ, όπως η Ουγγαρία για παράδειγμα, απαιτούν από τους πολίτες τους στην επιστροφή τους από τη Βόρεια Μακεδονία να μπαίνουν σε καραντίνα στα σπίτια τους για δύο εβδομάδες. Η Γερμανία έχει την απαίτηση από τους τουρίστες, που επιστρέφουν από 130 χώρες, που θεωρούνται υψηλού ρίσκου, να κάνουν υποχρεωτικά διαγνωστικά τεστ [2]. Τα μέτρα ποικίλλουν από χώρα σε χώρα και η ΕΕ έχει φτιάξει την ιστοσελίδα Η ΕΕ ανοιχτή ξανά [3] για να γίνεται καλύτερη επίβλεψη.
Η Βόρεια Μακεδονία, λόγω της διαφάνειάς της όσον αφορά τη δήλωση κρουσμάτων COVID-19, επαινέθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) [4]. Με τον πληθυσμό να αριθμείται στα 2 εκατομμύρια, η χώρα έχει δηλωμένα 10.617 επιβεβαιωμένα κρούσματα [5] από την αρχή της πανδημίας και 480 θανάτους έως τώρα. Τις τελευταίες εβδομάδες, ο αριθμός νέων κρουσμάτων ανέρχεται στα 100–200 τη μέρα.
Οι ταξιδιωτικοί πράκτορες, που φέρνουν τουρίστες στη Βόρεια Μακεδονία, πρέπει να τηρούν τα τοπικά μέτρα κατά της πανδημίας, ξεκινώντας με την απαραίτητη αποστασιοποίηση των επιβατών μεταξύ τους, κρατώντας έτσι κατειλημμένο το 50% του λεωφορείου. Επομένως, κάθε γεμάτο λεωφορείο, που έρχεται από την Πολωνία, για παράδειγμα, πρέπει, αφού περάσει τα σύνορα, να συναντήσει ένα τοπικό λεωφορείο και να αποβιβάσει τους μισούς επιβάτες του, πριν συνεχίσει το ταξίδι. Η ενοικίαση περισσότερων οχημάτων καθιστά ακριβότερη τη συμφωνία, κάτι που φαίνεται λιγότερο ελκυστικό στους ταξιδιωτικούς πράκτορες.
Οπότε, σε αντίθεση με τα προηγούμενα χρόνια, οι περισσότεροι ξένοι τουρίστες, που επισκέπτονται τον πρωτεύοντα τουριστικό προορισμό της χώρας – την περιοχή της Λίμνης Οχρίδας – είναι εκείνοι, των οποίων ο βασικός προορισμός διακοπών είναι η Αλβανία, η οποία ήταν πιο ανοιχτή σε τουρίστες [6] και, συνεπώς, έχει καλύτερη οικονομική προοπτική αυτήν τη τουριστική σεζόν. Ωστόσο, κάποιοι Ευρωπαίοι επισκέπτες της αλβανικής ακτογραμμής πραγματοποιούν ολοήμερα ταξίδια στην προστατευμένη από την UNESCO [7] γραφική περιοχή της Βόρειας Μακεδονίας, συμπεριλαμβανομένης και της παλιάς πόλης της Οχρίδας, και των περιβαλλόντων ελκυστικών φυσικών τοπίων.
Ο Daniel Medaroski, ξεναγός με την Experience Balkan [8], εξηγεί τις τρέχουσες δυσκολίες:
[9]
Daniel Medaroski, ξεναγός από την Οχρίδα. Φωτογραφία: Filip Stojanovski, CC BY.
Δουλεύω για μια τοπική τουριστική υπηρεσία και ως εξουσιοδοτημένος ξεναγός· δεν έχω πληρωθεί από την Πρωτοχρονιά. Αντιμετωπίζω αυτές τις δυσκολίες μαζί με άλλους 5.000 ανθρώπους στον ίδιο χώρο. Η σεζόν έχει σίγουρα τελειώσει και εστιάζουμε στο 2021. Μέχρι τότε όμως, τι μπορούμε να κάνουμε; Τον τελευταίο καιρό, προσπαθούσα να νοικιάσω τη βάρκα μου στη Λίμνη Οχρίδα. Οι ντόπιοι τουρίστες όμως δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα και ακόμα ελπίζω ότι κάποιος ανεξάρτητος τουρίστας ή μια μικρή ομάδα τουριστών θα έρθει στη λίμνη, έτσι ώστε να τους ξεναγήσω ή να τους νοικιάσω τη βάρκα μου. Και είμαι απόλυτα σίγουρος πως οι ταξιδιώτες θα θυμούνται την ομορφιά της περιοχής της Οχρίδας και θα επιστρέψουν στις χώρες τους με ευχάριστες αναμνήσεις και έχοντας ανακαλύψει νέους προορισμούς.
Η χώρα έχει ορίσει σχετικά πρωτόκολλα για τη πανδημία για να προστατέψει και τους επισκέπτες και τους υπάλληλους τουρισμού. Στις παραλίες, οι οποίες είναι μισθωμένες επί το πλείστον από ιδιώτες, οι ξαπλώστρες πρέπει να τοποθετούνται αραιά η μία με την άλλη· στα μπαρ και τις καφετέριες μπορούν να κάθονται μόνο τέσσερις ανά τραπέζι και όλο το προσωπικό πρέπει να φοράει μάσκα και να εφαρμόζει κι άλλες προληπτικές μεθόδους.
Η περιοχή της Λίμνης Οχρίδας διαθέτει αρκετά αξιοθέατα [10], συν αυτών που είναι προσβάσιμα μόνο με βάρκα, όπως είναι οι “άγριες παραλίες” κάτω από τις πλαγιές του Εθνικού Πάρκου Γκαλιτσίκα [11].
[12]Η ακτή της Λίμνης Οχρίδας, όπου τα γαλάζια νερά της φτάνουν στις αυλές των σπιτιών του 19ου αιώνα, στο κέντρο της Παλιάς Πόλης, όπου στην κορυφή της βρίσκεται η ακρόπολη, η οποία χρονολογείται από τις αρχές του 11ου αιώνα. Φωτογραφία: Filip Stojanovski, CC BY.
Εν το μεταξύ, οι πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας βλέπουν τα σύνορά τους κλειστά, εκτός για τις γειτονικές της χώρες, την Αλβανία και τη Σερβία. Δεν τους επιτρέπεται να επισκεφτούν την Ελλάδα ή το Μαυροβούνιο, ενώ, για να μπουν στη Βουλγαρία ή την Κροατία, όπου η θάλασσα βρίσκεται πολύ πιο μακριά, πρέπει να δείξουν αρνητικά αποτελέσματα σε τεστ PCR στα σύνορα. Στην Κροατία, πρέπει επίσης να δείξουν αποδεικτικά κράτησης διαμονής.
Γι’ αυτό το λόγο, οι τουριστικές ιστοσελίδες δέχονται πολλούς ντόπιους επισκέπτες [13], ιδιαίτερα τα Σαββατοκύριακα, επειδή αδειάζουν οι πόλεις και οι ορεινοί τουριστικοί προορισμοί επιβαρύνονται από επισκέπτες και σκουπίδια (όπου με τοπική πρωτοβουλία γίνεται προσπάθεια να αντιμετωπιστεί το περιβαλλοντικό πρόβλημα μέσα από πράξεις εθελοντικού καθαρισμού [14] των παραλιών της Οχρίδας).
Οι τοπικοί επισκέπτες συχνά χρησιμοποιούν τα εξοχικά τους σπίτια ή νοικιάζουν φθηνά δωμάτια αντί να πηγαίνουν σε ξενοδοχεία, επομένως φέρνουν πολύ λιγότερα έσοδα. Επίσης, αγοράζουν λιγότερα σουβενίρ και είναι λίγοι οι ενδιαφερόμενοι για ξεναγήσεις, στις οποίες επεξηγείται ο πολιτισμός και άλλα φάσματα της κληρονομιάς της χώρας, διότι οι περισσότεροι έχουν ήδη ζήσει και δει τα αξιοθέατα και άλλοι νιώθουν πως γνωρίζουν όλες τις πληροφορίες, που θα μπορούσαν να μάθουν από ξεναγήσεις επί πληρωμή.
Ο αληθινός σωσίβιος κρίκος του τουρισμού στη Βόρεια Μακεδονία είναι οι ξένοι επισκέπτες, είναι χλωμό όμως αυτό το χρόνο να έρθουν σε μεγάλους αριθμούς. Αυτό έχει παρατηρηθεί εμφανέστατα και σε έναν άλλον μεγάλο τουριστικό προορισμό της χώρας: την πρωτεύουσα, τα Σκόπια. Η παλιά πόλη, με το καλά διατηρημένο Οθωμανικό Παλιό Παζάρι, που έρχεται μόλις δεύτερο σε μέγεθος από αυτό της Κωνσταντινούπολης [15] στα Βαλκάνια, ήταν πλημμυρισμένο από τουρίστες τα προηγούμενα χρόνια. Από την αρχή της πανδημίας όμως, ακόμη και μετά της άρσης των καραντινών και του περιορισμού κυκλοφορίας και των ταξιδιών, οι καταστηματάρχες αντιμετωπίζουν δυσκολίες με τα έξοδά τους.
[16]Το Παλιό Παζάρι στα Σκόπια δέχεται πολύ λιγότερους επισκέπτες σχετικά με άλλες χρονιές, από τη πανδημία και μετά. Φωτογραφία από τη σελίδα στο Facebook Ristorante Don Giovani-Skopje. [17] Χρήση με άδεια.
“Αναγκαστήκαμε να διακόπτουμε τη δουλειά τις Κυριακές, ενώ παλιά ήταν μια από τις πιο δραστήριες ήμερες της εβδομάδας. Επίσης, κλείνουμε πολύ νωρίτερα, γύρω στις 6 ή 7 μ.μ., αντί για 10 μ.μ., γιατί το παζάρι είναι άδειο τα απογεύματα,” λέει ο Xhemal Bajrami, διευθυντής του εστιατορίου Don Giovani [17], το οποίο βρίσκεται σε έναν από τους πιο πολυσύχναστους δρόμους στην παλιά πόλη των Σκοπίων.
[18]Υπάλληλοι του τουριστικού τομέα κάνουν διαμαρτυρία στα Σκόπια στις 29 Ιουλίου, 2020. Η πινακίδα γράφει: “Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα μπορείς να ταξιδεύεις το 2021, θα μπορούμε εμείς να δουλεύουμε και το κράτος θα μπορεί να χρεώνει φόρους.” Φωτογραφία της Julijana Daskalov. Χρήση με άδεια.
Ενώ το 2019 [19] ήταν καταγεγραμμένο ως η πιο επιτυχημένη χρονιά τουρισμού για τη Βόρεια Μακεδονία, επίσημες στατιστικές του Μαΐου [20] δείχνουν σοβαρές ζημιές για την τουριστική βιομηχανία.
Πολλές εταιρίες έχουν απόθεμα χρημάτων, που μπορεί να κρατήσει μόνο για το καλοκαίρι, και προειδοποιούν πως, στην περίπτωση που οι επιχειρήσεις τους δεν δεχθούν σημαντική αρωγή, το Σεπτέμβριο θα γίνουν πολλές απολύσεις.
Στις 29 Ιουλίου, οι υπάλληλοι τουρισμού έκαναν ειρηνική διαδήλωση στα Σκόπια [21] απαιτώντας κρατική βοήθεια, με το σύνθημα “Ο τουρισμός διασωληνώθηκε” αναφερόμενοι στα τελευταία στάδια της θεραπείας του COVID-19.
Ζήτησαν κρατικές επιδοτήσεις για να πληρώσουν τον κατώτερο μισθό μέχρι τα τέλη του χρόνου, καθώς και πολλών ειδών ελαφρύνσεις στους φόρους που θα βοηθήσουν αυτές τις επιχειρήσεις να μη χρεοκοπήσουν.
Η Υπηρεσιακή Κυβέρνηση, που επιτελεί το ρόλο της από τις εκλογές, που έγιναν στις 15 Ιουλίου [22], προσέφερε κάποια επιδόματα για τις τουριστικές υπηρεσίες μέσα στην άνοιξη, και ταυτόχρονα κουπόνια των 50 ευρώ σε πολίτες, που παίρνουν τον κατώτερο μισθό. Δεν έχουν, παρ’ όλ’ αυτά, απαντήσει ακόμα [23] στις πιο πρόσφατες απαιτήσεις των αντιπροσώπων του τουριστικού τομέα.