[1]Τούζλα, Δεκέμβριος 2019. Φωτογραφία από τον Armin Durgut / Balkan Diskurs, που χρησιμοποιείται με άδεια.
Αυτό το κείμενο της Belma Kasumović δημοσιεύθηκε αρχικά στο Balkan Diskurs [2], ένα έργο του Κέντρου Έρευνας Μετά την Σύρραξη [3] (PCRC). Μια τροποποιημένη έκδοση αναδημοσιεύεται από το Global Voices στο πλαίσιο συμφωνίας ανταλλαγής περιεχομένου.
Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη βρίσκεται σε ένα μεταναστευτικό σταυροδρόμι [4] μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Ευρώπης. Περίπου 60.000 άτομα εισήλθαν στη χώρα χωρίς έγγραφα από τις αρχές του 2018 έως τον Ιούνιο του 2020, σύμφωνα [5] με την Υπηρεσία Εξωτερικών Υποθέσεων [6] της χώρας. Πολλοί προέρχονται από τη Μέση Ανατολή και τη Νότια Ασία και κατευθύνονται προς τη Δυτική Ευρώπη.
Αλλά με τη διαδρομή μέσω της Σερβίας και της Ουγγαρίας να αποκλείεται από ένα φράχτη στα σύνορα, και η Κροατία να γίνεται όλο και πιο επικίνδυνη για τους μετανάστες, χιλιάδες έχουν εγκλωβιστεί στη Βοσνία, διασκορπίζονται μέσω κέντρων υποδοχής ή ζουν σε αυτοσχέδια στρατόπεδα.
Στην Τούζλα, την τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Βοσνίας, οι μετανάστες κατοικούσαν μέσα και γύρω από τον κεντρικό σταθμό των λεωφορείων, όπου έχουν πρόσβαση σε ένα μικρό δημόσιο σιντριβάνι και είναι σε θέση να συναντήσουν ανθρώπους με παρόμοιες θρησκείες. Ενώ η παρουσία τους εκεί έχει εξοργίσει μερικούς ντόπιους, μια ομάδα εθελοντών προσπαθεί σκληρά να τους προσφέρει κάποια μορφή ανακούφισης.
“Πλησιάζω κάθε άνθρωπο ως άνθρωπο. Σε καμία περίπτωση δεν με νοιάζει αν είναι από το Πακιστάν, το Μαρόκο, την Αλγερία. Βλέπω έναν άνθρωπο, που έχει ανάγκη μπροστά μου, και ενεργώ σύμφωνα με αυτό. Έτσι ξεκινούν όλα”, λέει η Senad Pirić, εθελόντρια από την Τούζλα.
Ένα άτομο χρησιμοποιεί το δημόσιο σιντριβάνι κοντά στο σταθμό λεωφορείων στην Τούζλα τον Δεκέμβριο του 2019. Οι μετανάστες συχνά βασίζονται σε αυτό το σιντριβάνι για να δροσιστούν και για να πλυθούν. Φωτογραφία από τον Armin Durgut / Balkan Diskurs, που χρησιμοποιείται με άδεια.
Το 2018, η Pirić δούλευε ως δημοσιογράφος και της ανατέθηκε να κάνει ένα ρεπορτάζ για τους μετανάστες στο σταθμό. Αφού τους γνώρισε, άρχισε να τους βοηθάει φέρνοντας προμήθειες, φαγητό ή χρήματα.
“Η πρώτη χρονιά ήταν σχετικά εύκολη για εμάς, καθώς οι πολίτες της Τούζλα δεν πρόσεξαν αυτούς τους ανθρώπους. Έρχονταν εδώ το βράδυ, κοιμόντουσαν εδώ, στο σταθμό, στο πάρκο”, είπε.
Στο σταθμό των λεωφορείων, η ιδιοκτήτρια εστιατορίου Azra Alibegović παρέχει στους μετανάστες απεριόριστη πρόσβαση στο μπάνιο, σε ντους και σε πρίζες. Ως ένδειξη ευγνωμοσύνης, συχνά τη βοηθούν να καθαρίσει τον κήπο του εστιατορίου, λέει.
“Το βράδυ, όταν κλείνουμε, απομάκρυναν καρέκλες, τραπέζια, κατέβαζαν ομπρέλες και ζαιρετούσαν. Σε αυτά τα τρία χρόνια εργασίας μαζί τους, δεν είχα ποτέ κανένα συμβάν. Είναι καλά για μένα εδώ, με σέβονται και τους σέβομαι επίσης”, πρόσθεσε η Alibegović.
Σιδηροδρομικός σταθμός στην Τούζλα, Δεκέμβριος 2019. Φωτογραφία από τον Armin Durgut / Balkan Diskurs, που χρησιμοποιείται με άδεια.
Σύμφωνα με τη Wikipedia, η Τούζλα είναι μια από τις λίγες πόλεις της Βοσνίας, που “κατάφεραν να διατηρήσουν τον πολυεθνικό χαρακτήρα κατά τη διάρκεια του Πολέμου στη Βοσνία και μετά, με Βόσνιους, Σέρβους, Κροάτες και μια μικρή μειονότητα Βόσνιων Εβραίων, που κατοικούν ακόμη στην πόλη.”
Αλλά ακόμη κι έτσι η μισαλλοδοξία βρήκε το δρόμο για το εστιατόριο της Alibegović. Λέει ότι οι ντόπιοι αποφεύγουν να τρώνε εκεί τώρα και ακόμη και η πρόσληψη νέου σερβιτόρου αποδείχθηκε δύσκολη. “Θα έλεγαν αμέσως ‘όχι, υπάρχουν μετανάστες, δεν θα συνεργαζόμουν μαζί τους.”‘
Πρόσφατα, η αστυνομία ήρθε και είπε στην Alibegović ότι δεν επιτρέπεται πλέον στους μετανάστες να συγκεντρώνονται στο σταθμό. “Ο αστυνομικός είπε, “Azra, έχεις πάλι μετανάστες στο εστιατόριο” κι εγώ είπα, “είναι οι μόνοι πελάτες μου, δεν μπορώ να τους διώξω.”
Οι εθελοντές, επίσης, αντιμετώπισαν καταδίκη από τους ντόπιους. “Κατηγορούμαστε για λαθρεμπόριο ανθρώπων, για εξοπλισμό τους με όπλα και παρόμοια”, λέει η Pirić. “Στην πραγματικότητα, [οι επικριτές] δεν μπορούν να βρουν ατέλειες σε μας ή στη δουλειά μας, γιατί το κάνουμε αυτό με όλη μας την καρδιά και χωρίς προσωπικό όφελος και αυτό είναι κάπως ακατανόητο για τους ανθρώπους.”
Η Amila Rekić, η οποία συνήθως βοηθά τις γυναίκες μετανάστριες παρέχοντας διαμονή στο Safe House [7], ένα καταφύγιο για τις γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας, λέει ότι η έλλειψη χρημάτων και η δημόσια πίεση απομακρύνουν άλλους εθελοντές. “Μερικοί πολίτες πιστεύουν ότι, εάν δεν υπήρχε βοήθεια από εθελοντές, οι μετανάστες δεν θα έφταναν πλέον στην Τούζλα”, λέει.
Για την Rekić, η συνεχής εστίαση των μέσων ενημέρωσης στις αρνητικές ιστορίες βοήθησε στο να προκαλέσει δυσπιστία στην τοπική κοινότητα. “Ναι, υπάρχουν ομάδες ανθρώπων, που προκαλούν προβλήματα. Και αυτό συμβαίνει ως συνέπεια της απώλειας όλων, συμπεριλαμβανομένης της απογύμνωσης των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτό συμβαίνει είτε επειδή συσσωρεύεται όλο αυτό το άγχος, η ανησυχία και άλλα πράγματα, ή επειδή είναι απλά αυτό το είδος ανθρώπου – όπως κάποιοι από εμάς”, είπε.
Η Pirić λέει ότι πολλοί μετανάστες έρχονται με την επιθυμία να βρουν δουλειά και μισεί το γεγονός ότι η κοινωνία τους αποκλείει παρά τα ταλέντα τους. “Ένας από αυτούς έχει, για παράδειγμα, ταλέντο στη ζωγραφική. Είχαμε έναν απομνημονευτή (χαφίζ) του Κορανίου, έναν ξυλουργό, έναν μάγειρα. Και τώρα όλοι ικετεύουν στους δρόμους της χώρας μας, ενώ κάπου αλλού τα ταλέντα τους θα εκτιμούνταν.”
Τα στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, που δημοσιεύθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2020, [8] δείχνουν ότι υπάρχουν 7.400 μετανάστες εγγεγραμμένοι σε επτά κέντρα υποδοχής, προερχόμενοι κυρίως από το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, την Παλαιστίνη, τη Συρία και την Αλγερία.
Οι Μαροκινοί φίλοι
Ο σταθμός της Τούζλα είναι ένα προσωρινό σπίτι για δύο Μαροκινούς φίλους που, εκτός από το να μοιράζονται το ίδιο όνομα – Hamza –, μοιράζονται κι ένα μέρος για ύπνο κάτω από τον ανοιχτό ουρανό. Συναντήθηκαν, ενώ βρίσκονταν στη Σερβία, και επανενώθηκαν ξανά στην Τούζλα.
Ένας από αυτούς περιέγραψε πώς πιστεύει ότι η τοπική κοινότητα τους αντιλαμβάνεται: “Νομίζουν ότι είμαστε όλοι ίδιοι. Ξέρω ότι μερικοί [άνθρωποι] προκαλούν προβλήματα, αλλά δεν είμαστε όλοι ίδιοι,” λέει.
Η Βοσνία δεν είναι ο τελικός προορισμός τους. Το ζευγάρι ελπίζει να μετακομίσει τελικά στη Δυτική Ευρώπη.
Οι δύο φίλοι Hamza γευματίζουν στο εστιατόριο της Alibegović. Φωτογραφία από την Belma Kasumović / Balkan Diskurs, που χρησιμοποιείται με άδεια.
Η Rekić λέει ότι οι μετανάστες συχνά δείχνουν ευγνωμοσύνη για τη βοήθεια, που λαμβάνουν. “Το γεγονός ότι μας τηλεφωνούν, μόλις φύγουν από τη χώρα, το μαρτυρεί. Ακολουθούμε την πορεία της ζωής τους, μένουμε σε επαφή. Γνωρίζουμε τις οικογένειές τους”, είπε. “Οι πιο συναισθηματικές στιγμές είναι εκείνες, που οι μητέρες εμφανίζονται στην άλλη πλευρά της τηλεφωνικής οθόνης και κλαίνε, μας ευχαριστούν, που τους παρείχαμε ένα γεύμα ή παπούτσια εκείνη την ημέρα ή που τους βρήκαμε κατάλυμα.”
Για την Pirić, δεν αρκεί να τους ταΐζεις ή να τους βρεις ένα μέρος για ύπνο. “Θέλω να τους δώσω πίσω την αξιοπρέπεια τους, θέλω να δουν ότι έχουν αξία.”