Ναγκόρνο-Καραμπάχ: Μια παλιά διαμάχη σε νέο γεωπολιτικό πλαίσιο

Στιγμιότυπο από βίντεο του BBC που εξηγεί τη γεωγραφία της σύγκρουσης

Για πάνω από τρεις δεκαετίες, ο πόλεμος μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας για τα εδάφη του Ναγκόρνο-Καραμπάχ έχει παγώσει ως επί το πλείστον, με μεγάλες περιόδους αδιέξοδων και φλόγες ένοπλης αντιπαράθεσης, που οδηγούν σε θανάτους και από τις δύο πλευρές. Το πιο πρόσφατο ξέσπασμα βίας ξεκίνησε στις 27 Σεπτεμβρίου. Αυτή τη φορά, τόσο οι μαχητές όσο και οι αναλυτές προβλέπουν ότι η σύγκρουση θα κλιμακωθεί, με άγνωστες και δυνητικά επικίνδυνες συνέπειες.

Για να καταλάβω γιατί, μίλησα με τον Tom de Waal, Συνεργάτη στο Carnegie Europe και ειδικό στη γεωπολιτική του Νότιου Καυκάσου, της Ρωσίας και της Ουκρανίας. Έχει ταξιδέψει εκτενώς στην περιοχή και έγραψε ένα βιβλίο για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ με τίτλο: “Μαύρος Κήπος: Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν Μέσα από την Ειρήνη και τον Πόλεμο” [ΣτΜ: Μαύρος Κήπος είναι η κυριολεκτική μετάφραση του τοπωνυμίου Καραμπάχ στα τούρκικα].

Filip Noubel (FN):Τι διαφέρει αυτή τη φορά στην κλιμάκωση μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας, η οποία ξεκίνησε στις 27 Σεπτεμβρίου;

Tom de Waal (TdW): Έχουμε δει παραβιάσεις της εκεχειρίας του 1994 στο παρελθόν, έχουμε δει ακόμη και μικρές μάχες, αλλά δεν έχουμε δει μια συνεχή στρατιωτική επίθεση από το Αζερμπαϊτζάν από τον πόλεμο, που έληξε τη δεκαετία του '90. Αυτό είναι νέο, το ίδιο και το γεωπολιτικό πλαίσιο. Η Ρωσία φαίνεται παράξενα ανίσχυρη και φαίνεται ανίκανη ή απρόθυμη να επιβάλει κατάπαυση πυρός, ενώ η Τουρκία έχει απορρίψει οποιαδήποτε προσποίηση ουδετερότητας και τώρα παίζει ενεργό ρόλο. Τέλος, οι ΗΠΑ, οι οποίες είχαν ισχυρό ρόλο σε αυτό, ήταν μέχρι τώρα μια εξαιρετικά αδύναμη φωνή

FN: Και οι δύο ηγέτες λέγεται ότι είναι και οι δύο κρατούμενοι στη σύγκρουση, αλλά επίσης εκμεταλλεύονται το αφήγημα για να πολεμήσουν την αντιπολίτευση στην πατρίδα και να οδηγήσουν σε ένα κύμα λαϊκισμού. Συμφωνείτε;

TdW: Αυτό είναι σωστό, αλλά ισχύει για οποιονδήποτε ηγέτη: ολόκληρο το έθνος εμπλέκεται σε αυτήν τη σύγκρουση, αυτά τα δύο σύγχρονα έθνη [μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991] χτίστηκαν από τη δεκαετία του '90 γύρω από τις διεκδικήσεις για το Καραμπάχ, έτσι ο ηγέτης είναι υποχρεωμένος να είναι ηγέτης αυτής της εθνικής ιδέας και γύρω από το Καραμπάχ. Είναι επίσης χρήσιμο από την άποψη της εσωτερικής πολιτικής. Αυτό ισχύει περισσότερο από την πλευρά του Αζερμπαϊτζάν, επειδή είναι μια αυταρχική κοινωνία, οπότε τώρα η αντιπολίτευση πρέπει να σιωπήσει. Πράγματι, τα πρόσωπα της αντιπολίτευσης υποστηρίζουν το στρατό και είναι πολύ πατριωτικά και υποστηρικτικά. Το Αζερμπαϊτζάν είχε πολλά προβλήματα φέτος: πτώση των τιμών του πετρελαίου, πανδημία COVID-19, προβλήματα με τους πολιτικούς κρατουμένους, αλλά τώρα ενώνεται πίσω από αυτό το κάλεσμα. Είναι όμως και πολύ δύσκολο: εάν δεν υπάρχει επιτυχία στο μέτωπο της μάχης, το έθνος μπορεί να στραφεί εναντίον του ηγέτη του. Και πράγματι δύο προηγούμενοι ηγέτες του Αζερμπαϊτζάν, ο Αγιάζ Μουταλίμποφ και ο Αμπντουλφάζ Ελτσιμπέι, έχασαν την εξουσία σε μεγάλο βαθμό λόγω αποτυχίας στο μέτωπο του Καραμπάχ.

FN: Κατά τη διάρκεια αυτής της κλιμάκωσης, οι αρμενικές Αρχές δήλωσαν ότι ίσως αναγνωρίσουν το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Εάν συνέβαινε αυτό, ποιες θα μπορούσαν να είναι οι συνέπειες;

TdW: Σε στρατιωτικούς όρους, απέχουμε πολύ από έναν πόλεμο πλήρους κλίμακας. Οι περισσότερες επιχειρήσεις συγκεντρώνονται σε τρεις περιοχές γύρω από το Καραμπάχ, χρησιμοποιώντας όπλα μεγάλης εμβέλειας. Το να επανακτήσεις εδάφη, που έχουν χαθεί, είναι κυριολεκτικά μια ανηφορική μάχη, γιατί οι Αρμένιοι ελέγχουν το ορεινό έδαφος. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει μεγάλες απώλειες από την πλευρά του Αζερμπαϊτζάν, κάτι που δεν θα ήθελε η ηγεσία του Αζερμπαϊτζάν ούτε θα ανεχόταν η κοινωνία τους. Αυτός είναι ένας περιοριστικός παράγοντας, αλλά αυτός ο [αγώνας] θα μπορούσε να συνεχιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η Ρωσία δεν φαίνεται να μπορεί να επιβάλει εκεχειρία, επομένως υπάρχουν πολλοί τρόποι, με τους οποίους θα μπορούσε να κλιμακωθεί. Το ένα είναι η Αρμενία να αναγνωρίσει το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Τότε θα έχουμε περισσότερο μια κατάσταση σαν την Κύπρο, χωρίς δυνατότητα συμφωνίας. Ένα άλλο θα μπορούσε να είναι η χρήση βαρέων όπλων για επίθεση σε πόλεις, κάτι που θα ήταν καταστροφικό. Ή εάν η Τουρκία αύξανε τη συμμετοχή της: προς το παρόν δεν στέλνει στρατεύματα, βοηθάει στα άκρα. Στο λιγότερο άσχημο σενάριο, οι τρέχουσες μάχες θα συνεχιστούν για λίγες μέρες, τότε και οι δύο πλευρές θα εξαντληθούν, θα διεκδικήσουν κάποια επιτυχία και θα συμφωνήσουν σε εκεχειρία. Αλλά δεν πιστεύω ότι θα γίνει κάτι τέτοιο.

FN: Η υποστήριξη της Τουρκίας είναι πρωτοφανής. Τι σκέφτεστε για τη σχέση Τουρκίας-Ρωσίας, οι οποίες έχουν εξελιχθεί από ορκισμένους εχθρούς σε συμμάχους τα τελευταία χρόνια σε διάφορα περιφερειακά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένης της σύγκρουσης στη Συρία;

TdW: Ο Ερντογάν και ο Πούτιν θα είναι ευτυχείς, αν πολεμήσουν μέσω πληρεξουσίων, γι’ αυτό ελπίζω ότι η Τουρκία θα αποφύγει οποιαδήποτε εισβολή, που θα διασχίσει την αρμενική επικράτεια, στην οποία η Ρωσία θα πρέπει να ανταποκριθεί βάσει της στρατιωτικής της υποχρέωσης προς την Αρμενία. Δεν νομίζω ότι θα έρθουν σε άμεση σύγκρουση. Τα χέρια της Ρωσίας είναι πραγματικά δεμένα. Είναι ο κύριος μεσολαβητής, εκτιμούν τη σχέση τους με τον Μπακού και το Ερεβάν, οπότε, αν εμπλακούν πολύ από τη μία πλευρά, θα χάσουν την άλλη πλευρά. Οι Ρώσοι μπορούν να παρέχουν υποστήριξη διακριτικά μόνο στην Αρμενία και υπάρχουν αναφορές ότι η Μόσχα στέλνει όπλα μέσω του Ιράν.

FN: Τι γίνεται με τους ρόλους της Γεωργίας και του Ιράν, δύο άλλων γειτονικών χωρών;

TdW: Η Γεωργία έχει έντονο ενδιαφέρον να μην κλιμακωθεί αυτή η κατάσταση. Μοιράζεται σύνορα με τις δύο χώρες. Έχει επίσης εθνοτικές μειονότητες και Αρμενίων και Αζέρων, που ζουν ειρηνικά εδώ και δεκαετίες. Αλλά η Γεωργία εξαρτάται πολύ από το Αζερμπαϊτζάν οικονομικά. Εξέφρασε επίσης αλληλεγγύη προς το Αζερμπαϊτζάν σχετικά με την έννοια της εδαφικής ακεραιότητας [η ίδια η Γεωργία έχει τμήματα της επικράτειάς της, που έχουν δηλώσει ανεξαρτησία ανεξαρτησίας και δεν βρίσκονται πλέον υπό τον έλεγχο της Γεωργίας: Αμπχαζία και Νότια Οσετία]. Η Γεωργία έχει προσφερθεί να γίνει μεσολαβητής, αλλά δεν θα θεωρηθεί έντιμος μεσολαβητής από την Αρμενία. Και η Ρωσία σίγουρα δεν θα ήθελε να εμπλακεί η Τιφλίδα [Ρωσία και Γεωργία πολέμησαν το 2008]. Η Γεωργία θα μπορούσε να προσφέρει έναν ουδέτερο χώρο για να συναντηθούν και οι δύο πλευρές και θα πρέπει να συμμετέχει περισσότερο, αλλά υπάρχουν όρια στις ικανότητές τους.

Το Ιράν ήταν διαμεσολαβητής το 1992, αλλά στη συνέχεια αποσύρθηκε. Έχει όμως σύνορα και με τα δύο κράτη. Διακυβεύονται πολλά για αυτό και τυχόν μελλοντικές διαπραγματεύσεις σε διεθνή μορφή πρέπει να περιλαμβάνουν το Ιράν, παρά την αντίθεση των ΗΠΑ.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.