Μια γυναίκα ελέγχει το κινητό της. Φωτογραφία μέσω Pikist, ιστότοπου χωρίς πνευματικά δικαιώματα για εικόνες.

Η πλοήγηση στο Διαδίκτυο ως γυναίκα στην Αφρική μπορεί να είναι αγχωτική, αν όχι επικίνδυνη. Ενώ οι ψηφιακοί χώροι μπορεί να φαίνονται ελεύθεροι και ίσοι, η πραγματικότητα είναι ότι το Διαδίκτυο διαιωνίζει συστήματα καταπίεσης και ανισότητας.

Στην Αφρική, οι γυναίκες και οι σεξουαλικές μειονότητες υφίστανται δυσανάλογα παρενόχληση, διαδικτυακή αποκάλυψη προσωπικών στοιχείων, μη συναινετική κοινή χρήση και άλλες μορφές έμφυλης διαδικτυακής βίας (GBV). Ωστόσο, η έλλειψη ισχυρών βασικών δεδομένων έχει καταστήσει δύσκολο τον προσδιορισμό του πλήρους βαθμού, στον οποίο απειλούνται οι γυναίκες στο διαδίκτυο.

Τώρα, μια μεγάλης κλίμακας ερευνητική μελέτη- η πρώτη του είδους της – αποκαλύπτει πώς βιώνουν το διαδίκτυο Αφρικανές σε πέντε αφρικανικές χώρες.  

Πάνω από 3.000 γυναίκες ηλικίας 18-65 ετών από την Αιθιοπία, την Κένυα, την Ουγκάντα, τη Σενεγάλη και τη Νότια Αφρική ερωτήθηκαν για τις «αντιλήψεις τους για την ψηφιακή ασφάλεια, καθώς και για τις απαντήσεις τους στην διαδικτυακή έμφυλη βία από νομικής άποψης, τις Αρχές επιβολής του νόμου και τις τεχνολογικές πλατφόρμες», σύμφωνα με δελτίο Τύπου. 

Μια περιεκτική έκθεση από τη μελέτη με τίτλο «Εναλλακτικές πραγματικότητες, εναλλακτικά Διαδίκτυα», στοχεύει να ενημερώσει την τεκμηριωμένη πολιτική για την προώθηση της ψηφιακής ισότητας, εξήγησε  η Neema Iyer, η ιδρυτής του Pollicy, του πολιτικού τεχνολογικού οργανισμού που ηγήθηκε του ερευνητικού εγχειρήματος. 

«Θέλουμε να κατανοήσουμε πώς εκδηλώνεται η έμφυλη διαδικτυακή βία σε ολόκληρη την Αφρική και πώς οι εταιρείες τεχνολογίας, που συχνά εδρεύουν εκτός Αφρικής, ανταποκρίνονται σε αυτή τη βία», δήλωσε η Iyer. 

Η διαδικτυακή έμφυλη βία αναφέρεται στη στόχευση ατόμων με βάση τη σεξουαλική ή την ταυτότητα φύλου τους ή με την επιβολή επιβλαβών κανόνων φύλου, συμπεριλαμβανομένων συμπεριφορών όπως καταδίωξη, παρακολούθηση, εκφοβισμός, σεξουαλική παρενόχληση, σωματεμπορία, δυσφήμιση, χακάρισμα, ρητορική μίσους και εκμετάλλευση και άλλες συμπεριφορές ελέγχου. 

Η Pollicy, με έδρα την Καμπάλα της Ουγκάντα, εργάστηκε σε αυτήν τη μελέτη σε συνεργασία με το Φεμινιστικό Ερευνητικό Δίκτυο Διαδικτύου υπό την Ένωση για Προοδευτική Επικοινωνία και με χρηματοδότηση από το Διεθνές Κέντρο Έρευνας Ανάπτυξης.

Ένας ιστότοπος ονόματι «Οδηγός επιβίωσης για να είσαι γυναίκα στο Διαδίκτυο» περιλαμβάνει ένα bot, που καθοδηγεί τους θεατές μέσω της διαδραστικής αφήγησης των ευρημάτων της μελέτης.

Η μελέτη διαπίστωσε ότι το 28% των γυναικών που ερωτήθηκαν είχαν βιώσει κάποια μορφή διαδικτυακής παρενόχλησης. Περίπου το 41% αυτών των ερωτηθεισών πίστευαν ότι το φύλο τους ήταν ο κύριος λόγος για αυτές τις επιθέσεις.

«Οι διαδικτυακές απειλές είναι κυρίως οργανωμένο τρολάρισμα. Έχω δεχτεί απειλές για τη ζωή μου», είπε μια γυναίκα από την Κένυα. «Έχουν κάνει εκστρατείες ή ένα hashtag, οπότε μου ουρλιάζουν όλη μέρα. Αυτές οι προσβολές βασίζονται σε εμένα ως γυναίκα, στην ανατομία μου, στην οικογένειά μου».

Σε ορισμένες χώρες όπως η Αιθιοπία, το 90% των ερωτηθεισών, που βίωσαν αυτή τη διαδικτυακή βία, είτε δεν γνώριζαν την ταυτότητα του δράστη είτε ανακάλυψαν ότι ο δράστης ήταν ξένος και ήταν δύσκολο να εξακριβωθεί ο κύριος δράστης.

Η διαδικτυακή έμφυλη βία επηρεάζει κυρίαρχα την ψυχική υγεία,  συμπεριλαμβανομένης της κατάθλιψης, του άγχους και του φόβου που ακολουθεί τις γυναίκες εκτός διαδικτύου: στο σπίτι, στο σχολείο, στην εργασία και σε άλλους κοινωνικούς χώρους.

«Πού έλαβε χώρα η πο πρόσφατη διαδικτυακή έμφυλη βία». Από το «Εναλλακτικές πραγματικότητες, εναλλακτικά διαδίκτυα», 2020.

«Οι νόμοι δεν λειτουργούν για την προστασία των γυναικών»

Ενώ το 71% των περιστατικών διαδικτυακής παρενόχλησης σημειώθηκαν στο Facebook, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι έως και το 95% των γυναικών δεν γνώριζαν καμία πολιτική και νόμους που ισχύουν για την προστασία των γυναικών από τη διαδικτυακή έμφυλη βία. 

Περίπου το 15% των γυναικών που ερωτήθηκαν δήλωσαν ότι διέγραψαν ή απενεργοποίησαν τους λογαριασμούς τους, ενώ το 12% σταμάτησαν να χρησιμοποιούν μια ψηφιακή υπηρεσία, αφού βίωσαν διαδικτυακή βία. 

«Οι γυναίκες δεν καταγγέλλουν ούτε καν την ενδοοικογενειακή βία λόγω κουλτούρας και νόμου», είπε μια γυναίκα από την Αιθιοπία. «Φαντάσου να καταγγείλεις την έμφυλη διαδικτυακή βία. Θα σε κοροϊδέψουν και θα σου πουν να ξανάρθεις, όταν συμβεί πραγματική βία», συνέχισε. 

Η έκθεση υποστηρίζει ότι «η βία κατά των γυναικών στο Διαδίκτυο συχνά ευτελίζεται με κακή τιμωρητική δράση από τις Αρχές, που επιδεινώνεται περαιτέρω με την κατηγορία των θυμάτων».

Η έκθεση επιβεβαιώνει επίσης ότι οι περισσότερες αφρικανικές χώρες «δεν διαθέτουν συγκεκριμένη νομοθεσία ή στρατηγικές κατά της έμφυλης διαδικτυακής βίας. Λείπουν τα υφιστάμενα προληπτικά μέτρα για τη συγκεκριμένη στόχευση της έμφυλης διαδικτυακής βίας».

Ευγενική προσφορά της Pollicy.

Σε συνεργασία με το Internews, η Pollicy ανέλυσε τους νόμους για τη διαδικτυακή έμφυλη βία σε καθεμία από τις πέντε χώρες και διαπίστωσε ότι «διαδικτυακές υποθέσεις έμφυλης βίας σπάνια φτάνουν στην αίθουσα του δικαστηρίου» περιορίζοντας σοβαρά οποιαδήποτε ανάλυση των υφιστάμενων νομικών πλαισίων.

Ωστόσο, και οι πέντε χώρες έχουν επικυρώσει το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ICCPR), «το οποίο απαιτεί ρητά τα κράτη να διασφαλίζουν ότι τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες απολαμβάνουν ισότιμα ​​τα δικαιώματα που ορίζονται σε αυτό», σύμφωνα με τη νομική ανάλυση.

Ο Αφρικανικός Χάρτης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και των Λαών, τον οποίο έχουν υπογράψει και οι πέντε χώρες, επιβεβαιώνει επίσης τα ίσα δικαιώματα ανεξαρτήτως φύλου.

Και οι πέντε χώρες έχουν επίσης επικυρώσει τη Σύμβαση για την Εξάλειψη των Διακρίσεων κατά των Γυναικών (CEDAW). Ωστόσο, η Αιθιοπία, η Κένυα και η Ουγκάντα ​​δεν έχουν επικυρώσει το προαιρετικό πρωτόκολλο CEDAW, που επιτρέπει στις επιτροπές CEDAW να επεξεργάζονται και να ακούν τις καταγγελίες.

Προς ένα κυβερνοφεμινιστικό μέλλον

Η εγγενής λευκότητα και αρρενωπότητα του Διαδικτύου σήμερα διαιωνίζει την ανισότητα και στηρίζει πατριαρχικές δομές, που καταπιέζουν τις γυναίκες και τις σεξουαλικές μειονότητες.

Αντίθετα, ο κυβερνοφεμινισμός «προσφέρει ένα χώρο στη φεμινιστική σκέψη για να ασκήσει κριτική, να φανταστεί και να αναδημιουργήσει ένα ριζικά ανοιχτό διαδίκτυο», σύμφωνα με την έκθεση.

Αντλώντας από τη μαύρη φεμινιστική σκέψη και τη φεμινιστική τεχνολογική θεωρία, η έκθεση ενθαρρύνει την επικέντρωση στις γυναίκες ως «πρωταγωνίστριες σε αφρικανικά μέλλοντα, που κυριαρχούνται από την τεχνολογία».

«Πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα φεμινιστικό Διαδίκτυο;» Ευγενική προσφορά της Pollicy.

Η Iyer λέει ότι υπάρχει επείγουσα ανάγκη οι πόροι ψηφιακής ασφάλειας να προσαρμοστούν στα τοπικά περιβάλλοντα και τις γλώσσες, καθώς και να ενσωματωθούν αυτές οι έννοιες στα εκπαιδευτικά προγράμματα σπουδών.

Άλλες συστάσεις περιλαμβάνουν την εκπαίδευση των Αρχών επιβολής του νόμου σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των παραβιάσεων της έμφυλης βίας και την παροχή βοήθειας και συμβουλευτικής σε γυναίκες, που επιλέγουν να καταγγείλουν.

Οι αφρικανικές χώρες πρέπει επίσης να υιοθετήσουν και να εφαρμόσουν επαρκώς τους νόμους περί προστασίας δεδομένων και απορρήτου. 

«Όταν σκεφτόμαστε το αφροφεμινιστικό μας μέλλον, πρέπει να σκεφτούμε ένα Διαδίκτυο, όπου τόσο οι προγραμματιστές όσο και οι χρήστες κατανοούν τη διασταύρωση της βιωμένης εμπειρίας μιας Αφρικανής γυναίκας», είπε η Iyer.