Στο Περού, κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης του Αλμπέρτο Φουτζιμόρι, 244.234 γυναίκες και 20.693 άνδρες στειρώθηκαν μη αναστρέψιμα ως μέρος των εθνικών πολιτικών οικογενειακού προγραμματισμού (1996-1999). Αυτές οι εξαναγκαστικές χειρουργικές επεμβάσεις καταγγέλθηκαν ως παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδίως των αυτόχθονων πληθυσμών σε αγροτικές περιοχές. Επί του παρόντος, 1.321 γυναίκες συνεχίζουν να ακολουθούν τη νομική διαδικασία για την αναζήτηση δικαιοσύνης κατά μιας πολιτικής, που παραβίασε τα δικαιώματά τους πριν από δύο δεκαετίες.

Στις 17 Σεπτεμβρίου, οι ακτιβιστικές ομάδες των θυμάτων συγκεντρώθηκαν για να κεντήσουν τα ονόματά τους στη σημαία του Περού για να τονίσουν τον σκοπό τους. Ντυμένοι με τα ασπροκόκκινα χρώματα της εθνικής σημαίας, πραγματοποίησαν διαδήλωση στην παραλία της Λίμα – με κοινωνικές αποστάσεις ως μέτρο για την αποτροπή της εξάπλωσης του COVID-19 – καθώς συνέχισαν να καταγγέλλουν τους τρόπους, με τους οποίους τους γύρισε την  πλάτη το περουβιανό δικαστικό σύστημα. Οι γυναίκες των Άνδεων ταξίδεψαν πάνω από χίλια χιλιόμετρα από τα βουνά για να αναζητήσουν δικαιοσύνη στην πρωτεύουσα. Παρά την απογοήτευσή τους, δεν τα παράτησαν, αλλά συνεχίζουν να παλεύουν για να επιτύχουν δικαιοσύνη για τον εαυτό τους και για τις χιλιάδες άλλες γυναίκες, που έχουν κακοποιηθεί.

Η υπόθεση άνοιξε πριν από 18 χρόνια και εκκρεμεί δικαστική απόφαση στο εθνικό δικαστικό σύστημα του Περού. Αντιμέτωπα με αυτήν την κατάσταση, πέντε από τα θύματα έχουν προσφύγει στη διεθνή δικαιοσύνη. Η καταγγελία τους κατά του Περού υποβλήθηκε ενώπιον της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών (CEDAW) στα τέλη Σεπτεμβρίου 2020. Το Περού μήνυσε σε διεθνές επίπεδο για αυτές τις κρατικές πρακτικές, που παραβίαζαν τα σώματα των αυτόχθονων γυναικών. Η καταγγελία απαιτεί αποζημίωση για όσους υπέστησαν ζημιές από αυτές τις πολιτικές.

Η αποτυχία επίτευξης της δικαιοσύνης στη χώρα τους επαναθυματοποιεί τις γυναίκες και διατηρεί την ατιμωρησία για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτή η περίπτωση αναγκαστικής στείρωσης είναι ένα σαφές παράδειγμα, που θέτει υπό αμφισβήτηση την πρόοδο της δημοκρατίας και της μεταβατικής δικαιοσύνης – μια κατάλληλη επανόρθωση για τα θύματα μαζικών φρικαλεοτήτων κατά τη διάρκεια συγκρούσεων. Είναι απαράδεκτο το γεγονός ότι αυτές οι βίαιες συστηματικές πράξεις ακολουθούνται από διαδικασίες δικαιοσύνης, που δεν σέβονται τις διεθνείς συμφωνίες, τις οποίες το Περού έχει υπογράψει. Για το λόγο αυτό, σε μια χώρα όπως το Περού, όπου δεν διασφαλίζεται ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπου τα βασανιστήρια από το κράτος και η γυναικοκτονία είναι επείγοντα προβλήματα. Και όπου η διαμαρτυρία των πολιτών ποινικοποιείται, τα θύματα έχουν λίγους τρόπους να διεκδικήσουν τη δικαιοσύνη σε εθνικό επίπεδο.

Η αναζήτηση δικαιοσύνης σημαίνει την αντιμετώπιση ενός ελαττωματικού νομικού και δικαστικού συστήματος, που εκθέτει τα θύματα σε αδιαφορία και κακομεταχείριση από τις Αρχές. Αφενός, η περίπτωση της αναγκαστικής αποστείρωσης παρουσιάστηκε σε διάφορες εθνικές Αρχές και έγιναν καταγγελίες επανειλημμένα για περισσότερο από μια δεκαετία. Η υπόθεση ξεκίνησε σε εθνικό επίπεδο ως ποινική καταγγελία του Εισαγγελέα Luis Landa εναντίον του Φουτζιμόρι και των πρώην υπουργών υγείας για την ευθύνη τους στην εφαρμογή αυτών των πολιτικών και συνεχίζει να καθυστερεί αδικαιολόγητα. Από την άλλη πλευρά, η κυβέρνηση σταμάτησε την χρηματοδότηση στο Εθνικό της Μητρώο Θυμάτων Αναγκαστικής Στείρωσης (REVIESPO), αφού έλαβε 6.526 αιτήσεις σε δύο χρόνια.

Δυστυχώς, αυτή η υπόθεση αντικατοπτρίζει την τάση του περουβιανού συστήματος δικαιοσύνης να παρεμποδίζει τη δικαιοσύνη, συμπεριλαμβανομένης της καθυστέρησης των δικαστικών υποθέσεων ή της ανατροπής των ποινών, που έχουν ήδη δοθεί. Ένα πολύ γνωστό παράδειγμα είναι οι προσπάθειες του Φουτζιμόρι να αποφύγει τη δικαιοσύνη μετά τη λήψη ποινής φυλάκισης 25 ετών για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, ενώ αργότερα του δόθηκε πολιτική χάρη, η οποία στη συνέχεια ανατράπηκε. Στη συνέχεια, αναγκάστηκε να επιστρέψει στη φυλακή.

Ως εκ τούτου, μία από τις επιτακτικές προκλήσεις σχετικά με την υπεράσπιση και την προστασία των θυμάτων αυτού του είδους παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι η αναγνώριση της εκ νέου θυματοποίησης, που λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια των νομικών διαδικασιών σε θέματα σεξουαλικής βίας. Ένα παράδειγμα εκ νέου θυματοποίησης είναι η έκθεση του καταγγέλλοντα σε επαναλαμβανόμενες σωματικές και ψυχολογικές αξιολογήσεις, που έχουν ως αποτέλεσμα την αναβίωση της τραυματικής εμπειρίας.

Όταν τα θύματα μιλούν για τις εμπειρίες, που υποφέρουν, τους ζητείται να παράσχουν πληροφορίες, στις οποίες δεν είχαν πρόσβαση, όπως τα πλήρη ονόματα των υγειονομικών Αρχών εκείνη την εποχή. Εάν μιλάνε για τον φόβο τους μετά τη λήψη απειλών, θα ερωτηθούν για τη φυσική δύναμη, που χρησιμοποιήθηκε, όταν μεταφέρθηκαν στο κέντρο υγείας. Έτσι, αφού βίωσαν την παραβίαση του σώματός τους και την αναστάτωση της ζωής τους από μη αναστρέψιμες χειρουργικές επεμβάσεις, τα θύματα εκτίθενται εκ νέου σε παραμέληση και περιθωριοποίηση. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να απαιτηθεί μια νομική διαδικασία, που σέβεται τα δικαιώματα των θυμάτων, την εφαρμογή πρωτοκόλλων, που περιλαμβάνουν μέτρα, που συνάδουν με το φύλο και τις διαπολιτισμικές προσεγγίσεις και τη συμπερίληψη μιας ψυχοκοινωνικής προσέγγισης σε αυτόν τον τύπο νομικής διαδικασίας.

Είναι επίσης επιτακτική ανάγκη να αναγνωρίσουμε ότι η έλλειψη δικαιοσύνης δημιουργεί πρόσθετες ψυχολογικές επιπτώσεις στα θύματα, όπως συνέβη σε άλλες δικαστικές διαδικασίες για παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτά τα γεγονότα επηρεάζουν περαιτέρω και στιγματίζουν τα θύματα, βλάπτοντας την ένταξή τους στην κοινωνία.

Αντίθετα, υπάρχουν και άλλες πιθανές προσεγγίσεις, όπως η ενεργός συμμετοχή των θυμάτων στη διατύπωση προτάσεων για αποκατάσταση και παρακολούθηση των διεθνών αποφάσεων. Για παράδειγμα, οι υποθέσεις Sepur Zarco στη Γουατεμάλα ή οι υποθέσεις Rosendo Cantú και Fernández Ortega στο Μεξικό αναγνωρίζουν τον ενεργό ρόλο και τη χρήση των ικανοτήτων των ίδιων των θυμάτων. Αυτή η προσέγγιση επιτρέπει την οικοδόμηση μιας συλλογικής ταυτότητας και αποτρέπει τον αγώνα για δικαιοσύνη να γίνει μια νέα πρόκληση στον στιγματισμό και τον κοινωνικό αποκλεισμό των θυμάτων.

Στο Περού, η Rute Zúñiga, ηγέτις από το Κούσκο και πρόεδρος του Συλλόγου Περουβιανών Γυναικών που Επηρεάζονται από Αναγκαστικές Στειρώσεις (AMPAEF), ζητά να συμπεριληφθούν γυναίκες θύματα κατά τον προγραμματισμό πολιτικών αποκατάστασης, κάτι που εξακολουθεί να είναι ανεκπλήρωτο.

Οι αναγκαστικές στειρώσεις στο Περού και η διαδικασία δικαιοσύνης κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών θέτουν το κράτος του Περού ως δράστη των παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων για δύο λόγους: την παραβίαση των γυναικείων σωμάτων και ζωών από χειρουργικές επεμβάσεις κατά της θέλησής τους και την αποστέρηση δικαιοσύνης στους πολίτες του. Παρά τα εμπόδια αυτά, τα θύματα διεκδικούν τα δικαιώματά τους και συνεχίζουν να αντιστέκονται, ενώ παλεύουν για εγγυήσεις ότι αυτή η αδικία δεν θα ξανασυμβεί.