Λεπτομέρεια του Raman Bondarenka σε εικονογράφηση της Λευκορωσίδας καλλιτέχνιδας Ania Redko, 2020. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Η Λευκορωσία πενθεί. Στις 20 Νοεμβρίου, χιλιάδες διαδηλωτές έφθασαν στην Εκκλησία της Αναστάσεως στην πρωτεύουσα Μινσκ για να αποτίσουν φόρο τιμής στον Raman Bondarenko, έναν 31χρονο ακτιβιστή, που πέθανε υπό κράτηση.

Οι θρηνούντες δεν αποθαρρύνθηκαν από το κρύο. Ο χειμώνας δεν κατάφερε να μειώσει τις διαμαρτυρίες, που κυριαρχούν στη χώρα από τις προεδρικές εκλογές τον Αύγουστο. Ο καταλύτης τους ήταν μια απόπειρα του Αλεξάντρ Λουκασένκα, ο οποίος κυβερνά τη Λευκορωσία από το 1994, να παραμείνει στην εξουσία για έκτη συνεχόμενη θητεία. Όσοι βγαίνουν στους δρόμους εναντίον του αντιμετώπισαν αστυνομική βία, κρατήσεις και βασανιστήρια.

Ένα σύμβολο αυτής της κίνησης είναι οι ερυθρόλευκες κορδέλες, τα χρώματα της προηγούμενης εθνικής σημαίας της χώρας. Τώρα είναι πανταχού παρούσες στις μαζικές διαμαρτυρίες ως ένδειξη αντίθεσης στην κυβέρνηση. Έτσι, όταν ο Bondarenka εντόπισε μια ομάδα, που είχε φτάσει να τους απομακρύνει από μια αυλή κοντά στο σπίτι του στο Μινσκ το απόγευμα της 11ης Νοεμβρίου, κατευθύνθηκε προς τα έξω για να τους αντιμετωπίσει.

Τον ξυλοκόπησαν τόσο άγρια, που έπεσε στο πεζοδρόμιο χτυπώντας το κεφάλι του πολλές φορές κατά τη διάρκεια της επίθεσης. Στη συνέχεια, τον απομάκρυναν με βανάκι και εμφανίστηκε αργότερα υπό κράτηση από την αστυνομία. Μέχρι το απόγευμα της 12ης Νοεμβρίου, ο Bondarenka βρισκόταν σε μονάδα εντατικής θεραπείας σε νοσοκομείο της πόλης, όπου πέθανε από εγκεφαλική βλάβη μετά από χειρουργική επέμβαση αρκετών ωρών.

Μία από τις πρώτες συνόψεις του γεγονότος δόθηκε από το δημοφιλές κανάλι Telegram του Anton Motolko, που περιελάμβανε μερικά πλάνα μαζί με μια περίληψη:

Приехали ябатьки с женщинами и детьми срезать ленты. Вышли люди. Завязалась драка. Повыскакивали челы в масках и запихнули человека в бус.

Υποστηρικτές με το σύνθημα “Είμαι με τον Μπάτκα” έφτασαν με γυναίκες και παιδιά για να κόψουν κορδέλες. Βγήκαν έξω άνθρωποι. Ακολούθησε μάχη. Μασκοφόροι εμφανίστηκαν από το πουθενά και έριξαν έναν άνδρα σε ένα λεωφορείο.

— @Motolkohelp, Telegram, 11 Νοεμβρίου 2020

Η φράση “Είμαι με τον Μπάτκα”, χρησιμοποιώντας το λαϊκό παρατσούκλι του προέδρου, αναφέρεται σε κατακόρυφη απόπειρα κατά τη διάρκεια των διαμαρτυριών για να ξεκινήσει ένα πολιτικό κίνημα προς υποστήριξη του Λουκασένκα. Ενώ οι Αρχές δήλωσαν ότι η ομάδα, όλοι με πολιτικά, ήταν απλώς “ενδιαφερόμενοι πολίτες”, η ακριβής ταυτότητα των επιτιθέμενων του Bondarenka παραμένει άγνωστη.

Όταν ο Λουκασένκα σχολίασε το θάνατο του Bondarenka στις 13 Νοεμβρίου, περιέγραψε τους επιτιθέμενους ως μία από τις 500 “ομάδες δημόσιας τάξης”, που στόχευαν στην απομάκρυνση “φιλοναζιστικών συμβόλων”. Και ενώ η επίσημη Λευκορωσία προέτρεψε μια διαφανή και εμπεριστατωμένη έρευνα, η γραμμή τους είναι απλώς αυτή: ο Bondarenka έμπλεξε σε καβγά μεταξύ της αντιπολίτευσης και των υποστηρικτών του καθεστώτος.

Ο Λουκασένκα επιβεβαίωσε επίσης τη δήλωση της Ερευνητικής Επιτροπής ότι η Bondarenka βρέθηκε μεθυσμένος κατά τη στιγμή της διαμάχης. Ωστόσο, αυτό το αρνήθηκαν κατηγορηματικά και μαζικά γιατροί σε ανώνυμες συνεντεύξεις στην επιφανή διαδικτυακή ειδησεογραφική πύλη Tut.By. Η μητέρα του Bondarenko αργότερα παρείχε στην ανεξάρτητη εφημερίδα Nasha Niva αντίγραφα των αποτελεσμάτων των εξετάσεων αίματος του γιου της, τα οποία έδειξαν 0% αιθανόλη.

Η Katerina Borisevich, δημοσιογράφος του Tut.By, η οποία έγραψε για τους ισχυρισμούς περί μέθης του Bondarenka, συνελήφθη στις 19 Νοεμβρίου και τώρα αντιμετωπίζει ποινικές κατηγορίες για διάδοση εμπιστευτικών ιατρικών πληροφοριών.

Επιπλέον, μια έρευνα από τον ρωσικό ερευνητικό ιστότοπο MediaZona εντόπισε περαιτέρω κενά στην επίσημη αφήγηση των γεγονότων. Μέσω της εξέτασης των βίντεο CCTV και της συνέντευξης κατοίκων κοντά στο σημείο της επίθεσης, οι δημοσιογράφοι διαπίστωσαν ότι στην πραγματικότητα η Αστυνομία έφτασε στην αυλή στις 22:30 και φαινομενικά δεν προσέχει το βανάκι, στο οποίο παρασύρθηκε ο Bondarenka παρά τη θέλησή του. Αυτό περιπλέκει τις αφηγήσεις, συμπεριλαμβανομένου του Λουκασένκα, ότι η αστυνομία κάλεσε η ίδια ασθενοφόρο για τον Bondarenka. Το ίδιο φωτογραφικό υλικό υποδηλώνει ότι αρκετά από αυτά τα άτομα είχαν εξετάσει την περιοχή πολύ καλά, πριν αφαιρέσουν τις κορδέλες, υπονοώντας κάτι μάλλον πιο οργανωμένο από μια αυθόρμητη δράση από υποστηρικτές του Λουκασένκα.

Και έτσι, ο θυμός των Λευκορώσων για την κυβέρνησή τους – αν και λίγοι, αν κάποιοι διαδηλωτές τη θεωρούν κυβέρνησή τους – τώρα φλέγεται εκ νέου από την πιθανότητα συγκάλυψης. Η Σβετλάνα Τσιχανούσκαγια, η αντίπαλη του Λουκασένκα στις εκλογές, που κατέφυγε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, χαρακτήρισε πρόσφατα τον Bondarenka “Ήρωα της Λευκορωσίας”. Αξιωματούχοι της ΕΕ έχουν απειλήσει με νέες κυρώσεις εναντίον Λευκορώσων αξιωματούχων, τους οποίους θεωρούν υπεύθυνους για τον θάνατο του Bondarenka.

Τα τελευταία λόγια του Bondarenka, “Βγαίνω έξω”, που μοιράζονται σε μια ομάδα WhatsApp για τους κατοίκους της περιοχής, έχουν γίνει μια κραυγή και μια ετικέτα (# ЯВыхожу) για ένα νέο κύμα διαδηλώσεων. Κρίνοντας από αναφορές που μοιράζονται στο δημοφιλές κανάλι NEXTA του Telegram, αυτές έχουν ποικίλες μορφές, από εργαζόμενους σε κρατικές επιχειρήσεις που αφήνουν τα εργαλεία τους για ένα λεπτό σιωπής έως κατάθεση λουλουδιών στις πλατείες σχεδόν όλων των μεγαλύτερων πόλεων της χώρας. Χιλιάδες παρευρέθηκαν επίσης σε αγρυπνία στην αυλή, όπου συνελήφθη ο Bondarenka φωνάζοντας “Δεν συγχωρούμε, δεν ξεχνάμε”.

Πραγματοποιήθηκαν επίσης περισσότερες παραδοσιακές μαζικές διαμαρτυρίες. Στις 15 Νοεμβρίου, η αστυνομία χρησιμοποίησε δακρυγόνα και κανόνι νερού εναντίον χιλιάδων διαδηλωτών. Το Κέντρο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Viasna εκτιμά ότι τουλάχιστον 928 βρέθηκαν υπό κράτηση μόνο εκείνη την ημέρα.

Τις τελευταίες μέρες, οι Λευκορώσοι γνώρισαν μετά θάνατον τον νεαρό άνδρα, του οποίου κρατούν το πορτρέτο στα χέρια τους, καθώς αντιμετωπίζουν τα ΜΑΤ.

Ήταν στρατιωτικός βετεράνος, δάσκαλος τέχνης και σχεδιαστής. Ήταν επίσης ο δημιουργός μιας δημοφιλούς τοιχογραφίας διαμαρτυρίας στο Μινσκ:

https://twitter.com/sp_oleg/status/1327555241169080320

Ο Raman Bondarenka ήταν ο δημιουργός της τοιχογραφίας “DJs for change” [DJ για την αλλαγή]. Αυτό μπορώ να πω μονάχα.

Ακόμη και ορισμένοι δημόσιοι αξιωματούχοι εξέφρασαν την απογοήτευσή τους. Ο Valery Voronetsky, αναπληρωτής στο κοινοβούλιο της Λευκορωσίας και πρέσβης, έγραψε τα ακόλουθα στη σελίδα του στο Facebook:

Боль, смутак і жалоба… Гвалт мусiць быць спынены! Закон і справядлівасць – адноўлены!

Τέτοιος πόνος, δυστυχία και πένθος … Αυτή η βία πρέπει να τελειώσει! Ο νόμος και η δικαιοσύνη πρέπει να αποκατασταθούν!

— Valery Voronetsky, Facebook, 13 Νοεμβρίου 2020

“Ο θάνατος του Bondarenko ήταν μια βόμβα στην κοινωνία της Λευκορωσίας και οδήγησε σε αύξηση των διαμαρτυριών. Όχι εκθετική, αλλά σημαντική”, εξηγεί ο Artyom Shraibman, πολιτικός αναλυτής και τακτικός συνεργάτης του Tut.By.

“Ακόμη και οι Αρχές έχουν καταλάβει πόσο ευαίσθητο είναι αυτό, γι’ αυτό αποφάσισαν να μην αποκαλέσουν τον Bondarenko εχθρό, που άξιζε να πεθάνει. Αντίθετα, ο Λουκασένκα εξέφρασε τα συλλυπητήριά του, ακόμη και όταν οι Αρχές είχαν υπονοήσει σιωπηρά ότι η αντιπολίτευση είναι ένοχη δημιουργώντας χάος και διαμαρτυρίες”, δήλωσε ο Shraibman σε συνέντευξη στο Global Voices.

Ίσως, το αξιοσημείωτο για τον Raman Bondarenka ήταν το πόσο αξιοθαύμαστο ήταν το βιογραφικό του και πόσο εύκολα έτσι οι Λευκορώσοι ταυτίζονται με την τύχη του. Φαίνονται πεπεισμένοι ότι θα μπορούσε να συμβεί κάτι παρόμοιο και στους ίδιους. Το ακόλουθο κείμενο, το οποίο κυκλοφόρησε σε ιστολόγια της αντιπολίτευσης και σε κανάλια κοινωνικών μέσων για αρκετές ημέρες, δίνει μορφή σε αυτό το προαίσθημα:

Роман Бондаренко служил в спецназе, и это его не уберегло.

Роман Бондаренко не участвовал в митинге, и это его не уберегло.

Роман Бондаренко не держал в руках никакую символику, и это его не уберегло.

Роман Бондаренко вышел из дома, чтобы узнать что происходит. Это стало причиной его смерти.

Перед тем, как спуститься вниз, Роман написал “Я выхожу”.

Ο Raman Bondarenka υπηρέτησε στις ειδικές δυνάμεις, αλλά αυτό δεν τον έσωσε.

Ο Raman Bondarenka δεν συμμετείχε σε διαμαρτυρία, αλλά αυτό δεν τον έσωσε.

Ο Raman Bondarenka δεν κράτησε κανένα σύμβολο στα χέρια του, αλλά αυτό δεν τον έσωσε.

Ο Raman Bondarenka έφυγε από το σπίτι του για να μάθει τι συνέβαινε. Αυτός ήταν ο λόγος του θανάτου του.

Πριν πέσει, ο Raman έγραψε “Βγαίνω έξω”.

— Κείμενο από το Supola.net

Αυτοί οι φόβοι τροφοδοτούνται από περασμένα γεγονότα. Μετά από μήνες διαμαρτυρίας, πολλοί Λευκορώσοι έχουν συγγενείς ή φίλους, που έχουν συλληφθεί και ξυλοκοπηθεί σε αστυνομικά τμήματα.

Με το θάνατο του Bondarenka, τουλάχιστον τέσσερις Λευκορώσοι πιστεύεται ότι πέθαναν κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων από τις προεδρικές εκλογές του Αυγούστου. Ένας ήταν ο Alyaksandr Taraikovski, ο οποίος μπορεί να σκοτώθηκε από την αστυνομία στο Μινσκ στις 10 Αυγούστου. Ένας άλλος ήταν ο Alyaksandr Vikhor, ο οποίος πέθανε σε κέντρο κράτησης στην πόλη Γόμελ στις 12 Αυγούστου. Τρίτο άτομο ήταν ο Hennady Shutov, ο οποίος πέθανε στις 19 Αυγούστου από ένα πυροβολισμό στο κεφάλι, αφού η αστυνομία χρησιμοποίησε αληθινές σφαίρες ενάντια σε διαδηλωτές στο Μπρεστ στις 11 Αυγούστου.

Κατά τα λεγόμενα των Λευκορωσίδων ερευνητριών Alena Minchenia και Nadzeya Husakouskaya, η αλλαγή έχει ήδη έρθει στη Λευκορωσία. Αυτοί οι θάνατοι φέρνουν “μια κοινή αίσθηση της ζωής μέσα από τη θλίψη και τον πόνο, που δεν μπορεί να αναιρεθεί”.

Ο φόβος είναι ότι είχαν επίσης ελπίδες για ειρηνική μετάβαση της εξουσίας. Για ορισμένους παρατηρητές, ο θάνατος του Bondarenka δεν ήταν απλώς ένα τραγικό λάθος εν μέσω καταστροφής χωρίς σαφή ένοχο, αλλά το προβλέψιμο αποτέλεσμα μιας μεθοδικής και ταχύτατης αύξησης της αδιάκριτης βίας από τις Αρχές της Λευκορωσίας.

“Ο θάνατος του Raman εντείνει πράγματι τη διάθεση της διαμαρτυρίας. Αλλά τα ακόλουθα γεγονότα κινητοποίησαν τον κόσμο σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό: πώς τα ΜΑΤ διέλυσαν όσους είχαν συγκεντρωθεί για να τιμήσουν τη μνήμη του την Κυριακή και πώς οι διαδηλωτές έπρεπε να κρυφτούν για 15 ώρες χωρίς νερό ή φαγητό στο υπόγειο της πολυκατοικίας, όπου ζούσε ο Raman. Επιπροσθέτως, τις επόμενες μέρες η παροχή νερού [διακόπηκε] στη γειτονιά Novaya Baravaya, η οποία έχει έντονη διάθεση διαμαρτυρίας και στην οποία ο κόσμος κρεμά ερυθρόλευκες σημαίες. Ο κόσμος πιστεύει ότι το πρόβλημα θέλει να τους ταπεινώσει”, σχολίασε η Kaciaryna Šmacina, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών της Λευκορωσίας, σε συνέντευξη με το Global Voices.

“Οι Αρχές δεν έχουν επαφή με την πραγματικότητα και χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο καταστολή στον ίδιο τον πληθυσμό της χώρας”.