Πριν από την εισαγωγή του εορτασμού της Γέννησης στο Περού, οι Ίνκας διοργάνωναν εορτασμούς περίπου τις ίδιες ημερομηνίες με τις σύγχρονες χριστουγεννιάτικες γιορτές. Ο εορτασμός του Cápac Inti Raymi Killa, ο οποίος συνέπιπτε με το χειμερινό ηλιοστάσιο, ήταν “μια θρησκευτική γιορτή προς τιμή του Ήλιου” και πραγματοποιούνταν στα τέλη Δεκεμβρίου. Μαζί, οι Ίνκας έκαναν θυσίες ζώων, έπιναν chicha de jora, μασούσαν κόκα και χόρευαν. Αυτή η γιορτή αντιστοιχούσε στον πρώτο μήνα του ημερολογίου των Ίνκας και αυτή τη μέρα συγκεντρώνονταν οι στάχτες των θυσιών και ρίχνονταν στα ποτάμια για να μεταφερθούν στη θάλασσα, στη Βιρακότσα, ως προσφορά στον δημιουργό τους.

Το ταξιδιωτικό ιστολόγιο για το Περού λέει λίγο περισσότερα για την ιστορία του Κάπακ Ράιμι:

En las celebraciones del Cápac Raymi se realizaba el “Warachikuy” una ceremonia de iniciación de los varones jóvenes del Tawantinsuyo y los sacerdotes ofrecían sacrificios de animales. Alonso Ramos Gavilán (1621), hace una referencia sobre el este culto pre colombino el cual se sucedía en la península de Copacabana (lago Titicaca), debemos recordar que toda esa área es considerada sagrada, como lugar de origen de los fundadores del Tawantinsuyo, Manco Cápac y Mama Ocllo.

Cápac Inti Raymi

Σε αυτή τη σελίδα, εξηγείται [es] ο λόγος για τη σημασία αυτής της προγονικής εορτής, που ακόμα εορτάζεται σήμερα σε διάφορα χωριά των Άνδεων:

WARMI PACHA / KAPAK RAYMI – TIEMPO FEMENINO. […] Este tiempo es completamente femenino y hasta nuestros días es llamado como Warmi-Pascua, una pascua femenina. En este tiempo, los padres y madres de nuestras comunidades acostumbraban a seleccionar los destinos de los hijos e hijas de acuerdo a las destrezas y habilidades que habían demostrado en sus primeros años de vida, desde antes de su concepción hasta aproximadamente seis o siete años de edad. Era el tiempo del Mushuk-Wara, es decir los varones recibían su primer “pantalón”, porque hasta ese entonces eran vestidos con anaco, y las mujeres su primera “cinta” para el pelo, lo que indicaba el inicio de un nuevo ciclo en sus vidas. A partir de ese momento iniciarían a perfeccionarse en las habilidades y destrezas que hasta ese entonces habían demostrado tener mayor inclinación en sus juegos, imitaciones, gustos, comidas y otros.

Το Κάπακ Ράιμι δεν γιορτάζεται πλέον όπως κάποτε κατά την προκολομβιανή εποχή λόγω της διαδικασίας του πολιτιστικού συγκρητισμού. Σήμερα, υπάρχουν στοιχεία σε αυτές τις γιορτές τόσο ίνκα όσο και χριστιανικά και λαμβάνουν χώρα σε παρόμοιες ημερομηνίες σε διάφορες πόλεις των Περουβιανών Άνδεων. Για παράδειγμα, στο παρακάτω βίντεο μπορεί κανείς να απολαύσει την παρέλαση για τους εορτασμούς του Καπάκ Ράιμι στο χωριό Chavín στην περιοχή Άνκας το 2008.

Όσον αφορά τον Χριστιανισμό και το παραδοσιακό μέρος των Χριστουγέννων, έχουν περάσει αιώνες, από τότε που η τέχνη των Άνδεων ενσωμάτωσε τα δικά της στοιχεία στις καλλιτεχνικές εκφράσεις. Για παράδειγμα, τέτοια στοιχεία φαίνονται στη ζωγραφική της Σχολής του Κούσκο (Escuela Cuzqueña). Σήμερα, μέσω διαφορετικών έργων χειροτεχνίας μπορεί κανείς να εκτιμήσει αυτήν την ιδιαίτερη πολιτιστική σύντηξη. Κομμάτι του μπορεί να φανεί μέσα από αυτές τις διαφάνειες της Frida Bibi:

Η μουσική των Άνδεων δεν πρέπει να ξεχαστεί. Με τα παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα κάλαντα και τα αντίστοιχα ζευγάρια τους, μαζί με τα όργανα και τους ρυθμούς των Άνδεων. Το παρακάτω βίντεο με τίτλο “La Siwar Situy” (“Φωτεινός Ήλιος”), προσδιορίζει τον ήλιο, ή όπως το ονόμασαν οι Ίνκας, Ίντι, ως την κύρια θεότητα των Ίνκας. Το βίντεο ασχολείται με τα κέτσουα κάλαντα του Κούσκο, ερμηνευμένα από την Παιδική και Εφηβική Χορωδία και την Ορχήστρα του Πολιτιστικού Συλλόγου Qantu Cusco.

Το παρακάτω βίντεο είναι τα κάλαντα του Κούσκο “Haku Wayqellay” (“Έλα, αδερφέ”), όπως ερμηνεύονται από τη χορωδία The Polifónico Cusco και την ομάδα Aires Cusqueños το 1965.

Το παρακάτω βίντεο δεν υποδεικνύει το όνομα των κέτσουα καλάντων που παρουσιάζει, αλλά δείχνει εικόνες της κεντρικής πλατείας στο Κούσκο κατά τη διάρκεια ενός εορτασμού των Χριστουγέννων. Άγνωστο έτος.

Το επόμενο βίντεο αντιστοιχεί σε μια παρουσίαση από μια ομάδα σπουδαστών από την Αρεκίπα, που ερμηνεύουν ένα τραγούδι στη γλώσσα κέτσουα:

Το παρακάτω είναι επίσης κάλαντα στην κέτσουα: “Llullu huahuacha”, αν και παρουσιάζεται σε διαφορετικό μουσικό στιλ. Τα κάλαντα ερμηνεύονται από τον σύλλογο της Santa Cecilia της Τσοπκαπάμπα από νεαρά αγόρια και κορίτσια κατά τη διάρκεια μιας καθολικής τελετής λήξης στο Τσουνιουπάμπα της Τσόπκα στην Χουανκαβελίκα τον Δεκέμβριο του 2008.

Στα βουνά της κοινότητας Σαν Φρανσίσκο ντε Κουέρκο, καθώς και στην περιοχή της Χουανκαβελίκα, ο ερευνητής Claude Ferrier πέρασε δέκα χρόνια ερευνώντας τα Χριστούγεννα στα χωριά των Άνδεων. Ο Ferrier υποστηρίζει ότι, παρόλο που τα Χριστούγεννα των Άνδεων μπορεί να έχουν διαφορετικές μορφές και εκφράσεις, γιορτάζονται με την ίδια ένταση και μεγαλείο όπως και σε άλλα μέρη του κόσμου. Στο ιστολόγιο BOOKS – Libraries San Francisco [ΒΙΒΛΙΑ – Βιβλιοθήκες του Σαν Φρανσίσκο], τμήματα του βιβλίου, που δημοσίευσε ο Ferrier με τίτλο “Χριστούγεννα στις Άνδεις”, περιγράφονται λεπτομερώς. Το ιστολόγιο περιλαμβάνει επίσης ένα βίντεο:

Para explicar la continuidad de la Navidad en los Andes el autor hace una relación entre la antigua celebración de la fiesta del Qhapaq Raymi prehispánico y la actual celebración de la Navidad en muchos pueblos andinos. Particularmente en la comunidad rural de Querco, la fiesta navideña comienza casi una semana antes del 25 de diciembre y se extiende hasta el día 27, a diferencia de su contraparte urbana y capitalina. El libro describe en detalle la fiesta, las comparsas y la música que impregnan de espíritu comunitario al distrito de Querco, haciendo hincapié en las técnicas utilizadas por el arpa andina y la coreografía del zapateo, protagonistas centrales de la Navidad en esta comunidad.

Τέλος, στο Αγιακούτσο, στην πόλη Λαραμάτε, τα Χριστούγεννα γιορτάζονται χορεύοντας με παρόμοιο τρόπο τον περίφημο “χορό του ψαλιδιού” (danza de las tijeras). Αυτό το βίντεο έχει τον τίτλο: “Laramate Christmas – contrapunto de Atocata versus Patachana en el morro de chajtarumy”.