- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Μια ματιά στις ιθαγενείς γυναίκες στον μεξικανικό κινηματογράφο

Κατηγορίες: Λατινική Αμερική, Μεξικό, Εθνότητα & φυλή, Κινηματογράφος, Μέσα των πολιτών, Τοπικά, Φύλο & ισότητα

Η ταινία At’ Anii’ (Ο Εραστής σου) είναι ολόκληρη στην ιθαγενή γλώσσα τένεκ. Φωτογραφία: Instagram [1], σπό τον επίσημο λογαριασμό της ταινίας.

Οι Μεξικανές – συγκεκριμένα, οι Μεξικανές ιθαγενούς καταγωγής – παίρνουν σταδιακά τον ηγετικό ρόλο, που τους αξίζει, στις ταινίες στη χώρα τους και πέρα από τα σύνορα. Θα συζητήσουμε τρεις συγκεκριμένες περιπτώσεις.

Αλλά πρώτα, τι να πούμε για τους Μεξικανούς, που έχουν αποκτήσει διεθνή αναγνώριση στον κινηματογράφο τα τελευταία χρόνια; Πολλά! Με αυστηρά εμπορικούς όρους, το έργο των Μεξικανών αναγνωρίζεται συστηματικά την τελευταία δεκαετία. Μπορούμε να συζητήσουμε τους σεναριογράφους και σκηνοθέτες Αλφόνσο Κουαρόν [2] (“Gravity”, 2013 και “Ρόμα”, 2018), Αλεχάντρο Γκονζάλες Ινιάριτου [3] (“Birdman”, 2014 και “Η Επιστροφή”, 2015) και Γκιγιέρμο ντελ Τόρο [4] (“Η μορφή του νερού”, 2017), των οποίων τα έργα έχουν λάβει βραβεία στο Χόλιγουντ, στην Ευρώπη και σε όλα τα φεστιβάλ, όπου έχουν προβληθεί. Ο κινηματογραφιστής Εμανουέλ Λουμπέσκι [5], ο οποίος έχει λάβει υποψηφιότητες και βραβεία φωτογραφίας για σχεδόν κάθε έργο, στο οποίο έχει εργαστεί από το 2005, αξίζει ειδική μνεία.

Ένα ορόσημο στον μεξικάνικο κινηματογράφο

Σε αυτό το πλαίσιο της παρουσίας και της επιτυχίας του Μεξικού στην “έβδομη τέχνη”, η συμμετοχή των γυναικών δεν έχει επισημανθεί…μέχρι τώρα. Η Carmen Martínez πρωταγωνίστησε στην ταινία μεγάλου μήκους “At ‘Anni [6]” (2019), την πρώτη ταινία, που παρουσιάστηκε εξ ολοκλήρου στην ιθαγενή γλώσσα τένεκ [7] (επίσης γνωστή ως χουαστέκικη [8], ομιλούμενη σε μικρές περιοχές του Σαν Λουίς Ποτοσί, Βερακρούζ και Ταμαουλίπας στο ανατολικό Μεξικό).

Η Carmen Martínez επιλέχθηκε για το ρόλο, παρόλο που είχε ένα πολύ διαφορετικό επάγγελμα: δικηγόρος. Ο ιστότοπος Wipy την παρουσίασε [9]:

¿Quién es Carmen? Una abogada y madre originaria de la comunidad de Huehuetlán, ubicada en la Huasteca Potosina [10]. Su lengua materna es el Tének y aprendió el español conforme fue creciendo.

Carmen acudió al casting cuando tenía 22 años. El director de la película, Antonino [Isordia], en una declaración para la revista Vogue mencionó que, la cultura Tének es muy sensual y que cuando la vieron llegar para audicionar pensaron que era perfecta para el papel.

Ποια είναι η Carmen; Δικηγόρος και μητέρα από την κοινότητα Χουεχουετλάν, που βρίσκεται στην Χουαστέκα Ποτοσίνα. Η μητρική της γλώσσα είναι η τένεκ [11] και έμαθε ισπανικά, καθώς μεγάλωνε. Η Carmen έκανε ακρόαση, όταν ήταν 22 ετών. Σε μια δήλωση για το περιοδικό Vogue, ο σκηνοθέτης της ταινίας, Antonino [Isordia], είπε ότι ο πολιτισμός Τεενέκ είναι πολύ αισθησιακός και ότι, όταν την είδαν να φτάνει στην ακρόαση, θεώρησαν ότι ήταν τέλεια για τον ρόλο.

Παρόλο που το “At ‘Anni” (“Ο Εραστής (σου)”) δεν έχει κάνει πρεμιέρα σε εμπορικά θέατρα, έχει προβληθεί σε φεστιβάλ (συμπεριλαμβανομένου του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Γκουανταλαχάρα [12]) και έχει τραβήξει τη διεθνή προσοχή [13]. Τον Ιούνιο του 2019, η Vogue Mexico [14] δημοσίευσε μια συνέντευξη και φωτογραφίες της Carmen Martínez.

View this post on Instagram

A post shared by At' Anii' – Tu Amante (@ataniipelicula) [15]

Θυμόμαστε την προβολή μας στο Σαν Αντόνιο. Ευχαριστώ πολύ τη διοίκηση της πόλης, που εκπροσωπείται από τον Edyuenary Gregorio Castillo Hernandez και όλους τους ανθρώπους του, που μας υποστήριξαν για να κάνουμε την προβολή του AtAnii τόσο επιτυχημένη. Τα λέμε σύντομα, Σαν Αντόνιο!

Πέρα από την υποκριτική

Το “Arcángel [16]” (2018) είναι μια ταινία μικρού μήκους σε σκηνοθεσία Ángeles Cruz [17], η οποία προέρχεται από την περιοχή Μιστέκα [18] στο νοτιοδυτικό Μεξικό. Ο ιστότοπος Sopitas λέει τα εξής [19] για την Ángeles, η οποία είναι και ηθοποιός:

Ángeles Cruz lleva años dentro de la industria del teatro, televisión y cine en México. Estudió la licenciatura en actuación en la Escuela de Arte Teatral del Instituto Nacional de Bellas Artes […] fue nominada por la Academia Sueca como mejor actriz en 2014 y recibió en 2013 la Diosa de Plata y un Ariel por su primer trabajo como directora.

Η Ángeles Cruz είναι εδώ και χρόνια στη βιομηχανία θεάτρου, τηλεόρασης και κινηματογράφου του Μεξικού. Σπούδασε υποκριτική στη Σχολή Θεατρικών Τεχνών στο Εθνικό Ινστιτούτο Καλών Τεχνών […], υποψήφια από τη Σουηδική Ακαδημία ως Καλύτερη Ηθοποιός το 2014 και το 2013 έλαβε το Diosa de Plata και ένα Ariel [μεξικάνικα κινηματογραφικά βραβεία] για την πρώτη της ταινία ως σκηνοθέτις.

Ο ιστότοπος Proceso [20] τόνισε τα βραβεία μικρού μήκους της Ángeles Cruz:

‘Arcángel’ ya cuenta con el Coral del Festival de La Habana, Cuba; Mejor Película Narrativa Corta en Cinequest Film & Creativity Festival, San José, California; Prix Revelation en el Festival de Cine Latinoamericano de Toulouse, Francia; Mejor Cortometraje [21] en el Ismailia Film Festival, Egipto, y Mejor Cortometraje de Ficción, con Patrocinia Aparicio y Noé Hernández como Mejor Actriz y Actor, en Enfoque Film Fest de Puerto Rico. Además, alcanzó la presea a Mejor Cortometraje Mexicano en el Festival Internacional de Cine de Hermosillo, Sonora.

Το «Arcángel» έχει ήδη κερδίσει το Βραβείο Coral στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αβάνας, το βραβείο για την Καλύτερη Αφηγηματική Ταινία Μικρού Μήκους στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου & Δημιουργικότητας CInequest στο Σαν Χοσέ της Καλιφόρνια, το Prix Revelation στο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Λατινικής Αμερικής της Τουλούζης, βραβείο για την Καλύτερη Ταινία Μικρού Μήκους [21] στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ismailia στην Αίγυπτο και για την Καλύτερη Ταινία Μικρού Μήκους, με την Patrocinia Aparicio και τον Noé Hernández ως Καλύτερους Ηθοποιούς στο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Enfoque στο Πουέρτο Ρίκο. Βγήκε επίσης καλύτερη ταινία μικρού μήκους στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου στο Ερμοσίγιο της Σονόρα.

Η τοπική ειδησεογραφική πηγή El Imparcial είπε [22] ότι η ταινία αγγίζει το θέμα της ευαισθησίας στα γηρατειά.

View this post on Instagram

A post shared by Angeles Cruz (@angelescruzactriz) [23]

Ευχαριστώ @fichermosillo [24] Την αγάπη και την παντοτινή ευγνωμοσύνη μου στους Patrocinia, @noehernandez7519 [25] και σε όλο το συνεργείο, που το έκαναν πραγματικότητα με το ταλέντο, τον επαγγελματισμό και την αφοσίωσή τους. @lola_ovando [26] @carbscorrea [27]@yaaviko [28] @feliphotograf [29] @filomarino [30] @llogurt [31] @acelo_ruiz [32] @alendrey [33] @tatismaganda [34] @_cascas [35] @jennymendozagarcia [36] @imcine [37] #myriambravo [38] @pablo_marquez79 [39] @kokoxuxp [40] César Palafox, Chili και άλλοι πολλοί. Σας ευχαριστώ ??

Μια προβληματική επιτυχία

Ορισμένες πηγές ΜΜΕ έχουν υπονοήσει [41] ότι έχει δοθεί περισσότερη προσοχή σε μια άλλη Μεξικανή ηθοποιό, την Yalitza Aparicio [42]. Ή μήπως η προσοχή, που έλαβε η Yalitza, έχει χρησιμεύσει για την ευαισθητοποίηση για τις ιθαγενείς γυναίκες στον κινηματογράφο; Αυτό θα το αποφασίσουν οι κριτικοί και οι αναλυτές της βιομηχανίας.

Η πραγματικότητα είναι ότι, από τότε που η βραβευμένη ταινία μεγάλου μήκους “Ρόμα” έκανε πρεμιέρα στην πλατφόρμα Netflix, πολλά έχουν ειπωθεί και γραφτεί για την ερμηνεία της Yalitza Aparicio, που είναι επίσης ιθαγενής από την Οαχάκα. Υπήρξε κριτική [43] για το ψηφιακό ρετουσάρισμα των φωτογραφιών της (μερικοί λένε ότι έκανε το δέρμα της να φαίνεται πιο ανοιχτόχρωμο), καθώς και για τη σχετικότητα των εμφανίσεών της [43] σε λαμπερές κινηματογραφικές εκδηλώσεις όπως “κόκκινα χαλιά” και τελετές απονομής.

View this post on Instagram

A post shared by Yalitza Aparicio Martínez (@yalitzaapariciomtz) [44]

Αυτές και άλλες αντιπαραθέσεις μπορούν να συνδεθούν με το θέμα της ταινίας, η οποία ασχολείται με τον ταξισμό και τον ρόλο των οικιακών βοηθών στην κοινωνία του Μεξικού, μεταξύ άλλων θεμάτων.

Ο ιστότοπος SDPNoticias συζήτησε την κριτική:

Desafortunadamente para la actriz, las fuertes críticas peyorativas en redes sociales no han cesado desde que la película del director mexicano empezó a acaparar los reflectores de los principales festivales de cine en el mundo. Ahí está el caso del actor Sergio Goyri, quien hace unos días fue grabado en video refiriéndose a la actriz como ‘pinche india’ por su actuación en la película. ¿Envidia?

Δυστυχώς για την ηθοποιό, η έντονη υποτιμητική κριτική στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν έχει σταματήσει, από τότε που η ταινία του Μεξικού σκηνοθέτη άρχισε να βρίσκεται στο επίκεντρο σε μεγάλα κινηματογραφικά φεστιβάλ παγκοσμίως. Υπάρχει επίσης η περίπτωση του [Μεξικανού] ηθοποιού Sergio Goyri, ο οποίος καταγράφηκε να αναφέρεται στην ηθοποιό ως “pinche india” (“βρωμο-Ινδιάνα”) για την ερμηνεία της στην ταινία. Κάποιος ζηλεύει, μήπως;

Οι αντιδράσεις στην επιτυχία αυτών των γυναικών σε κινηματογραφικές παραγωγές δίχως σύνορα είναι ποικίλες και περίπλοκες. Γιατί αναγνωρίζονται τώρα κι όχι παλιότερα; Γιατί μιλάμε μόνο για όσες φτάνουν σε διεθνές επίπεδο και όχι για όσες εργάζονται καθημερινά μέσα στις κοινότητές τους; Και ούτω καθεξής. Η αλήθεια είναι ότι εδώ βρίσκονται τρία παραδείγματα ιθαγενών γυναικών, που έχουν εργαστεί για να υπερέχουν σε ένα περιβάλλον, στο οποίο πολλές άλλες αποτυγχάνουν, οπότε οι ιστορίες τους, καθώς και οι προσπάθειές τους, δεν περνούν απαρατήρητες εδώ στο Global Voices.