Sadyr Japarov, Νοέμβριος 2020 | Πηγή: Πρόεδρος του Κιργιστάν

Αυτό το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο oDR, στην ενότητα του openDemocracy για τη Ρωσία και τον μετασοβιετικό χώρο. Αναδημοσιεύεται εδώ με άδεια και έχει τροποποιηθεί για λόγους μορφοποίησης και συντομίας.

Ο Oljobai Shakir είναι ένας δημοφιλής blogger και πολιτικός ακτιβιστής στο Κιργιστάν. Η δημοτικότητά του, όμως, έχει κόστος. Από τις αμφισβητούμενες εκλογές της χώρας τον Οκτώβριο, ο Shakir, ακτιβιστής ΛΟΑΤΚ, άρχισε να λαμβάνει απειλητικά σχόλια, συμπεριλαμβανομένων και κάποιων άμεσα εναντίον του. Ο Oljobai δεν είναι ο μόνος, που δέχεται πολιτικά υποκινούμενες απειλές. Ο πολιτικός ακτιβιστής Ulan Usoiun αναφέρει ότι μερικές φορές δέχεται έως και 40-50 απειλές την ημέρα. Άγνωστα άτομα έχουν επίσης προσπαθήσει να επιτεθούν στον Usoiun αυτοπροσώπως πολλές φορές.

Μετά τις εκλογές του Οκτωβρίου στο Κιργιζιστάν, συγκέντρωσαν αμέσως εκατοντάδες σχόλια διάφορες δημοσιεύσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και βίντεο δημόσιων εκδηλώσεων με πολιτικούς και ακτιβιστές, οι οποίοι επικρίνουν τον Σαντίρ Τζαπάροφ, ο οποίος έγινε προσωρινός πρωθυπουργός και πρόεδρος κατά την μετεκλογική κρίση, για τη συνταγματική του μεταρρύθμιση και άλλες πρωτοβουλίες. Ο Τζαπάροφ για την ώρα έχει θέσει υποψηφιότητα για πρόεδρος στις εκλογές, που είναι προγραμματισμένες για τις 10 Ιανουαρίου.

Όπως έχουμε γράψει προηγουμένως, ο συνδυασμός υποστήριξης για τον Τζαπάροφ στα κιργιζόφωνα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το ανελέητο τρόλινγκ των αντιπάλων του στο διαδίκτυο ήταν ζωτικής σημασίας για την απότομη άνοδο του πολιτικού στην εξουσία στο χαοτικό μετεκλογικό περιβάλλον, ένα μοτίβο που έχει κλιμακωθεί τις ακόλουθες εβδομάδες.

Επί του παρόντος, η συντριπτική πλειοψηφία των σχολίων περιέχει ρητορική μίσους και απειλές θανάτου εναντίον προσώπων της αντιπολίτευσης, καθώς και ρητές απειλές σεξουαλικής βίας κατά γυναικών ακτιβιστριών. Πράγματι, σύμφωνα με ακτιβιστές που έχουν υποβληθεί σε τέτοιου είδους τρόλινγκ, δημόσια σχόλια του ίδιου του Τζάπαροφ έδωσαν ένα σαφές μήνυμα στους υποστηρικτές του και στα τρολ των μέσων κοινωνικής δικτύωσης να παρενοχλήσουν και να απειλήσουν ανοιχτά τους αντιπάλους του, καθώς και ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης. “Να πάνε στο διάολο όσοι [αντίπαλοι του νέου συντάγματος] φωνάζουν για δικό τους συμφέρον”, είπε σε δημοσίευση στο Facebook στις 19 Νοεμβρίου.

Τέτοιες απειλές δεν γίνονται αποκλειστικά στο Κιργιστάν. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, ακτιβίστριες στο κίνημα Οι Ζωές των Μαύρων Μετράνε έχουν λάβει χιλιάδες ρατσιστικά σχόλια, συμπεριλαμβανομένων απειλών θανάτου. Διαφέρει στο ότι αυτές οι απειλές δεν ελέγχονται στο Κιργιστάν. Ουσιαστικά, το κιργιζικό τμήμα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης – είτε το Facebook, το YouTube είτε το Instagram – είναι ένας πλήρως ανεξέλεγκτος τομέας, όπου οι χρήστες μπορούν να εκφράσουν τις πιο τοξικές απειλές χωρίς συνέπειες.

Ιδιαίτερα γνωστοί πολιτικοί ακτιβιστές αποτελούν στόχο οργανωμένων τρολ και συχνά υποκινούν ρητορική μίσους οι πολιτικές ελίτ. Η Rita Karasartova, εξέχουσα ακτιβίστρια για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τονίζει ότι η “διχαστική γλώσσα – ρητορική κατά της Δύσης και των ΜΚΟ – προέρχεται πάντα πρώτα από τον πρόεδρο. Από τους [πρώην προέδρους] Μπακίγιεφ και Αταμπάγιεφ, και τώρα από τον Τζαπάροφ”.

Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του μεταξύ 2011-2017, ο Αλμαζμπέκ Αταμπάγιεφ υποκινούσε τακτικά το κιργιζικό κοινό εναντίον ανεξάρτητων ΜΜΕ, ηγετών της αντιπολίτευσης και ΜΚΟ, χαρακτηρίζοντάς τους “προδότες”, “Δυτικούς” και “κατασκόπους”, αναπαράγοντας θεωρίες συνωμοσίας παρόμοιες με αυτές του Κρεμλίνου εναντίον αντιφρονούντων στη Ρωσία.

Τώρα, ο Τζαπάροφ αντιγράφει μια τακτική του Αταμπάγιεφ. Τρολ υπέρ του Τζαπάροφ “έχουν την πλήρη υποστήριξη του προέδρου”, συνεχίζει η Karasartova. “Μας αποκαλούν εχθρούς, κατασκόπους. Μας κατηγορούν ότι είμαστε προδότες που πουλάνε εθνικά συμφέροντα“. Αυτή η ρητορική προβάλλεται από τον ίδιο τον πρόεδρο. [Τα τρολ] αναπαράγουν πλήρως τα λόγια του προέδρου”, λέει.

Μια ανάρτηση στο Facebook από τον Melis Aspekov, στενό συνεργάτη του Τζαπάροφ και διαχειριστή ομάδας του στο Facebook, στην οποία ισχυρίζεται ότι οι αντίπαλοι του Τζαπάροφ προσομοιώνουν δραστηριότητα τρολ και αρνείται ότι οι υποστηρικτές του Τζαπάροφ παράγουν το είδος των επιθέσεων, που εμφανίζονται παρακάτω. | Πηγή: Facebook

Από τις κοινοβουλευτικές εκλογές, η Karasartova παραδέχεται, η ένταση των διαδικτυακών επιθέσεων και απειλών έχει αυξηθεί σημαντικά. Αν στο παρελθόν λάμβανε απειλές κυρίως από ανώνυμους ή ψεύτικους λογαριασμούς, τώρα λέει ότι δέχεται απειλές θανάτου από απλούς χρήστες κοινωνικών μέσων μέσω ιδιωτικών μηνυμάτων στο Facebook Messenger, πέρα από δημόσια σχόλια σε διαδικτυακές πλατφόρμες και ιστότοπους μέσων. Για παράδειγμα, βρήκαμε έναν χρήστη, που εξέφρασε απειλή κατά της Karasartova μέσω ιδιωτικού μηνύματος στον πραγματικό του λογαριασμό στο Facebook.

Η προεδρική υποψήφια Klara Sooronkulova, ηγέτιδα του κόμματος της αντιπολίτευσης Reforma και πρώην δικαστής του συνταγματικού τμήματος, έλαβε μηνύματα στο Facebook και το Instagram, που την απειλούν με βιασμό ή θάνατο, κυρίως από άνδρες χρήστες. “Συνήθως οι απειλές έρχονται σε σχέση με την επικριτική μου γνώμη και σχόλια σχετικά με τον Σαντίρ Τζαπάροφ”, λέει.

Σύμφωνα με την Sooronkulova, το πολιτικό τρόλινγκ είναι καλά οργανωμένο, με τα τρολ να επιτίθενται στα θύματά τους σε ομάδες. Αυτοί οι λογαριασμοί είναι συνήθως ψεύτικοι και συνδέονται με ομάδες και υποστηρικτές, που σχετίζονται με τον Τζαπάροφ. Σε ένα βίντεο που προβλήθηκε στο ανεξάρτητο NextTV, η Sooronkulova συζητά τις “γκανγκστερικές μεθόδους” του Τζαπάροφ στην πολιτική. Βρήκαμε οκτώ ανοιχτές απειλές θανάτου μεταξύ περισσότερων από 1.000 σχολίων μίσους, που απευθύνονταν στην πολιτικό της αντιπολίτευσης.

Μία έμμεση ένδειξη για το πόσο καλά ενορχηστρώθηκαν οι εξτρεμιστικές επιθέσεις σε πλατφόρμες κοινωνικών μέσων είναι ο τρόπος, με τον οποίο έχουν αλλάξει μαζί με τις πολιτικές θέσεις όσων δέχονται επίθεση.

Η Elvira Surabaldieva και ο Tilek Toktogaziev ήταν κυρίαρχοι επικριτές του Τζαπάροφ μετά τις “στημένες” εκλογές τον περασμένο Οκτώβριο. Αντιπροσωπεύοντας ένα νέο κύμα νέων πολιτικών και ακτιβιστών, οι Surabaldieva και Toktogaziev ήταν εξαιρετικά δημοφιλείς στην αστική μεσαία τάξη του Κιργιστάν και αποτέλεσαν το επίκεντρο της φιλελεύθερης κινητοποίησης των νέων κατά τη διάρκεια του αγώνα για εξουσία, που προέκυψε μετά τις εκλογές. Ως εκ τούτου, ήταν συχνά στόχοι επιθέσεων από τρολ υπέρ του Τζαπάροφ. Αμφότεροι δέχτηκαν σωματική επίθεση κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης στην κεντρική πλατεία στις 9 Οκτωβρίου, με την Surabaldieva να δέχεται χτύπημα στο πρόσωπο από υποστηρικτή του Τζαπάροφ και τον Toktogaziev να τραυματίζεται σοβαρά στο κεφάλι από πέτρα. Σύμφωνα με την παρακολούθησή μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ωστόσο, από τότε που δέχτηκαν υψηλού προφίλ υπουργικές θέσεις στην κυβέρνηση του Τζαπάροφ, οι βιτριολικές διαδικτυακές επιθέσεις εναντίον τους μειώθηκε σημαντικά.

Ο Bolot Temirov, ιδρυτής του FactCheck, διαδικτυακού πόρου για την καταπολέμηση της διαφθοράς, επισημαίνει τη σχέση μεταξύ των ομιλιών του Τζαπάροφ και της διαδικτυακής δραστηριότητας και της έντασης των διαδικτυακών επιθέσεων. “Η αδράνεια των κυβερνητικών υπηρεσιών δείχνει ότι αυτά τα πράγματα συμβαίνουν με τον εφησυχασμό των Αρχών”, λέει.

Γενικά, τα τρολ υπέρ του Τζαπάροφ μοιράζονται γρήγορα συνδέσμους μεταξύ τους, αφήνοντας σχόλια γεμάτα μίσος κάτω από αναρτήσεις, που περιέχουν απόψεις σχετικά με τις προγραμματισμένες συνταγματικές αλλαγές του Τζαπάροφ. Επιθέσεις και απειλές εναντίον ακτιβιστών γίνονται στο πλαίσιο της διχαστικής γλώσσας του Σαντίρ Τζαπάροφ.

Η Saniya Toktogazieva, ειδικός στο συνταγματικό δίκαιο, πιστεύει ότι “τα λόγια του Τζαπάροφ είναι πολύ διχαστικά. Όχι μόνο οι υποστηρικτές του γράφουν ρητορική μίσους για πολιτικούς αντιπάλους, αλλά ο ίδιος ο Σαντίρ Τζαπάροφ ανέφερε αρκετές φορές στην ομιλία του ότι όλοι όσοι αντιτίθενται στις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις είναι akmaktar [μπάσταρδοι]”.

Η Toktogazieva συνεχίζει: “Ουσιαστικά, ο Τζαπάροφ διχάζει τους Κιργίζιους πολίτες σε όσους είναι πιστοί σε αυτόν και στους υπόλοιπους, που είναι ενεργά ενάντια στις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις, επισημαίνοντας τους τελευταίους ως εχθρούς του λαού“.

Ο Omurbek Tekebaev, κορυφαίος πολιτικός της αντιπολίτευσης, που θεωρείται πατέρας του τρέχοντος συντάγματος του Κιργιστάν, συμφωνεί ότι ο ίδιος ο Τζαπάροφ ξεκινά ρητορική μίσους κατευθύνοντας τους οπαδούς του εναντίον των αντιπάλων του. “Προσπαθούν να δημιουργήσουν μια ατμόσφαιρα πολιτικού τρόμου, ριζοσπαστισμού και επιθετικότητας. Ακριβώς το ίδιο πράγμα συνέβη υπό τον [πρώην Πρόεδρο] Μπακίγιεφ. Η μόνη διαφορά είναι ότι τώρα ο πολιτικός εκφοβισμός επεκτείνεται στα κοινωνικά μέσα”.

Στην πρόσφατη ανάρτησή του στο Facebook, ο Melis Aspekov, ένας από τους στενότερους συνεργάτες του Τζαπάροφ και διαχειριστής της δημόσιας ομάδας του στο Facebook, αρνήθηκε τους ισχυρισμούς για επιθέσεις, ισχυριζόμενος ότι στην πραγματικότητα “οι αντίπαλοι του Τζαπάροφ προσομοιώνουν τα τρολ για να επιτεθούν στους αντιπάλους τους”.

Οι διαχειριστές των ομάδων υπέρ του Τζαπάροφ στο Facebook, που περιλαμβάνουν τον ίδιο, κλείνουν τα μάτια στην υποκίνηση μίσους και στον εκφοβισμό των αντιπάλων. Αντ’ αυτού, φαίνεται να τα ενθαρρύνουν σιωπηρά και μέσω χιλιάδων εξτρεμιστικών σχολίων, προκειμένου να προωθήσουν την πολιτική και κοινωνική πόλωση, η οποία αυξάνει τις εντάσεις μεταξύ διαφόρων τμημάτων της κιργιζικής κοινωνίας, ιδίως μεταξύ ενός πιο συντηρητικού (και κυρίως αγροτικού) πληθυσμού και μιας πιο φιλελεύθερης (και σε μεγάλο βαθμό αστικής) τάξης.

Με αυτόν τον συνδυασμό λαϊκιστικής γλώσσας και κλίμα ατιμωρησίας, ο προφανής κίνδυνος είναι να τεθεί σε κίνηση μια επικίνδυνη δυναμική, με αποτέλεσμα οι εξτρεμιστικοί χρήστες κοινωνικών μέσων να εκτελούν τις διαδικτυακές τους απειλές εκτός διαδικτύου.