2020, Διαμαρτυρία στο Σαντιάγο της Χιλής σε κεντρική πλατεία, Paulo Slachevsky. (CC BY-NC-SA 2.0).
Στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, το έτος 2020 χαρακτηρίστηκε από το ρόλο των φεμινιστικών και κοινωνικών κινημάτων, που βοήθησαν να επιτελεστούν τεράστιες πολιτικές αλλαγές παρά την παρουσία της πανδημίας COVID-19, που κυριάρχησε στα πρωτοσέλιδα και έγινε παγκόσμια ανησυχία.
Σε ένα έτος, όπου η αποποινικοποίηση της μαριχουάνας και οι διαμάχες σχετικά με το προεδρικό αεροσκάφος ήταν θέματα συζήτησης, ο φεμινισμός και ο αντιληπτός “αντιφεμινισμός” της μεξικανικής κυβέρνησης τράβηξε επίσης προσοχή. Τον Μάρτιο, πραγματοποιήθηκε διαμαρτυρία ενάντια στον ημερήσιο μέσο όρο 10,5 υποθέσεων γυναικοκτονιών στο Μεξικό. Ακολούθησαν περαιτέρω διαδηλώσεις για την απαίτηση δικαιοσύνης για μεμονωμένες υποθέσεις, για παράδειγμα για τις Ingrid Escamilla, Fatima Aldrighett και Jessica González Villaseñor.
Παρά την πολιτική καταστολή κατά τη διάρκεια διαμαρτυριών στο Κανκούν, η εκστρατεία απέδωσε καρπούς με την εισαγωγή της νομοθεσίας Olympia, που επιβάλλει κυρώσεις για την ψηφιακή παρενόχληση κατά των γυναικών, της νομοθεσίας Ingrid κατά της διάδοσης εικόνων θυμάτων εγκλήματος, του δημόσιου μητρώο σεξουαλικών παραβατών στην πρωτεύουσα του Μεξικού και της νομοθεσίας περί αμνηστίας για άμβλωση.
Στην Αργεντινή, σημειώθηκε σημαντική αύξηση των κλήσεων για την αντιμετώπιση βίας λόγω φύλου και αποπλάνησης κατά την καραντίνα.
Νομοσχέδιο, που νομιμοποιεί την άμβλωση, που υποσχέθηκε η κυβέρνηση τον Μάρτιο του 2020, τέθηκε σε αναμονή.
Αντιμετωπίζοντας το αρχικό μειονέκτημα, οι ομάδες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαδραμάτισαν βασικό ρόλο στην ενίσχυση των δικτύων υποστήριξης των γυναικών καθ’ όλη τη διάρκεια του εγκλεισμού. Διοργανώθηκαν διαμαρτυρίες κατά της ανησυχητικής αύξησης των γυναικοκτονιών κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Τουίτ από τη λαϊκή οργάνωση Ni Una Menos (“Ούτε μία λιγότερη”) κινητοποίησαν ακτιβιστές και χιλιάδες συμμετείχαν σε ένα εικονικό συλλαλητήριο (με πράσινα φουλάρια) για να απαιτήσουν από την κυβέρνηση της Αργεντινής να αντιμετωπίσει επειγόντως τον νόμο περί εκούσιας έκτρωσης.
Ο νόμος, ο οποίος θα επέτρεπε την εθελοντική διακοπή της εγκυμοσύνης και την πρόσβαση στη φροντίδα μετά την έκτρωση, εστάλη στο Εθνικό Κογκρέσο τον Νοέμβριο και ψηφίστηκε επίσημα τον Δεκέμβριο.
Στη Βενεζουέλα, οι φεμινίστριες χρησιμοποίησαν το WhatsApp για να συνεχίσουν να υποστηρίζουν τις γυναίκες και να παρέχουν ψηφιακές συνομιλίες για τον φεμινισμό. Και στη Νικαράγουα, φεμινιστικές ομάδες καταδίκασαν την παραμέληση και την έλλειψη δικαιοσύνης για τα θύματα βίας λόγω φύλου και τις οικογένειες των θυμάτων.
Τον Ιανουάριο, πριν το COVID-19 φτάσει στο Τρινιντάντ και Τομπάγκο, πραγματοποιήθηκε μια δημόσια τελετή μνήμης για τα θύματα γυναικοκτονιών. Οι πολίτες απαίτησαν αποτελεσματικά μέτρα από το κράτος για την προστασία των γυναικών και των κοριτσιών. Τον Μάρτιο, μετά από άλλη μια περίπτωση γυναικοκτονίας, οι διαδικτυακοί χρήστες τόνισαν τη σχέση μεταξύ της βίας λόγω φύλου και της παιδικής κακοποίησης, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις, όπου οι περιορισμοί του COVID-19 συνοδεύονταν από αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας.
Τον Δεκέμβριο, όταν πρωτοσέλιδα ειδήσεων κατέγραφαν τις γυναικοκτονίες μιας νεαρής μητέρας και μιας εφήβου, οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης εξέφρασαν ότι ανέχτηκαν αρκετά το αφήγημα “οι γυναίκες πρέπει να προσέχουν τον εαυτό τους”. Αντ’ αυτού, οι χρήστες υποστήριξαν ότι η εστίαση και η ευθύνη πρέπει να αφαιρεθούν από τις γυναίκες και να κατευθυνθούν προς τον δράστη.
Μοντάζ εικόνων “Día Naranja” (Πορτοκαλί Ημέρα) διαμαρτυρίας ενάντια στη βία κατά των γυναικών στο Πουέρτο Πρίνσιπε, 25 Ιανουαρίου 2020. Οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν από τη Womantra και χρησιμοποιήθηκαν με άδεια.
Πολιτικά κινήματα σε Ουρουγουάη, Βολιβία, Περού και Χιλή
Η μεγαλύτερη αλλαγή στην Ουρουγουάη συνέβη στην πολιτική αρένα με την αποχώρηση του Μεγάλου Μετώπου (αριστερός πολιτικός συνασπισμός) και την εκλογή του Λουίς Λακάλε Πόου το 2019, ο οποίος είναι από το Εθνικό Κόμμα, το οποίο επέστρεψε στην εξουσία μετά από τριάντα χρόνια ως επικεφαλής κυβέρνησης “πολύχρωμου συνασπισμού“.
Η τρέχουσα αντιπολίτευση από το Μέγα Μέτωπο, καθώς και άλλες πολιτικές ομάδες, επικρίνουν την κυβέρνηση για την έκδοση του Νόμου περί Επείγουσας Εξέτασης, για τον οποίο θεωρούν ότι είναι τροχοπέδη στην ελευθερία της έκφρασης. Ωστόσο, ο επιτυχημένος έλεγχος της κυβέρνησης Λακάλε για το πρώτο κύμα του COVID-19, με αποτέλεσμα μόνο μερικές δεκάδες θανάτους, έθεσε τη χώρα ως ηγέτιδα στην αντιμετώπιση κρίσεων.
Στη Βολιβία, τον Οκτώβριο, μετά από ένα έτος πόλωσης που επιδεινώθηκε από ρατσισμό και επιθέσεις εναντίον δημοσιογράφων, οι πολίτες όδευσαν ειρηνικά σε εκλογές. Το 55% των ψηφοφόρων εξέλεξε τους Luis Arce και David Choquehuana από το Κίνημα Προς τον Σοσιαλισμό. Η εκλογή του Arce γιορτάστηκε σε μεγάλες πόλεις σε όλο τον κόσμο.
Η πόλωση μπορεί να συνεχιστεί κατά τη διάρκεια των περιφερειακών εκλογών για δημάρχους και κυβερνήτες, που έχουν προγραμματιστεί για τις 7 Μαρτίου 2021.
Ο διεθνής Τύπος υποτίμησε τη σημασία των διαμαρτυριών της «γενιάς των δύο αιώνων» στο Περού, που αποτελούνταν κυρίως από νέους για τον εορτασμό της 200ής επετείου από την ανεξαρτησία του Περού. Διαδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο μιας χώρας, που αντιμετωπίζει προβλήματα με την απομάκρυνση του Προέδρου Μαρτίν Βισκάρα από το Κογκρέσο, την παραίτηση μιας παράνομης κυβέρνησης του Μανουέλ Μερίνο και τον διορισμό του Φραντσίσκο Σαγκάστι ως προσωρινού προέδρου. Τόσο ο Μερίνο όσο και ο Σαγκάστι χρησιμοποίησαν υπερβολική αστυνομική δύναμη εναντίον νεαρών διαδηλωτών, με αποτέλεσμα τουλάχιστον δύο θανάτους. Το χαοτικό πολιτικό πλαίσιο φέτος επιδεινώθηκε από την υγειονομική κρίση του COVID-19, καθώς και από την εφαρμογή εξορυκτικών πολιτικών υπέρ μεγάλων εταιρειών σε αυτόχθονες περιοχές.
Εν τω μεταξύ, η πανδημία δεν εμπόδισε τη Χιλή να πραγματοποιήσει ένα ιστορικό δημοψήφισμα στις 25 Οκτωβρίου, όταν η συντριπτική πλειοψηφία ενέκρινε την αλλαγή του Συντάγματος, που εξέδωσε ο πρώην δικτάτορας Αουγκούστο Πινοσέτ το 1980. Για ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού, το Σύνταγμα θεωρούνταν ως «πηγή των ανισοτήτων της Χιλής». Το δημοψήφισμα ήταν το πρωταρχικό αίτημα, που πυροδότησε την κοινωνική εξέγερση του Οκτωβρίου 2019, στην οποία η κυβέρνηση απάντησε με καταστολή, συλλήψεις και πολυάριθμες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Από Βορρά προς Νότο: Βία, αυταρχισμός, παραπληροφόρηση και διαμαρτυρίες
Στην Κολομβία, εκτός από τον υψηλό αριθμό θανάτων από τον COVID-19, οι πολίτες τόνισαν τη δυσαρέσκειά τους για την απουσία αποτελεσματικών λύσεων για την καταπολέμηση των υψηλών επιπέδων βίας σε ολόκληρη τη χώρα. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Μελετών Ανάπτυξης και Ειρήνης, το 2020 έγιναν ενενήντα σφαγές. Ωστόσο, ο πρόεδρος Ιβάν Ντούκε επιμένει να αρνείται τη σοβαρότητα του ποσοστού ανθρωποκτονιών στη χώρα.
Ιδιαίτερα ανησυχητική ήταν η αύξηση των δολοφονιών κοινωνικών ηγετών και υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αποκαλύφθηκε ότι η αστυνομία συμμετείχε στη δολοφονία του εισαγγελέα Javier Ordóñez. Αυτό το εύρημα οδήγησε σε διαμαρτυρίες. Ακολούθησε αστυνομική καταστολή και θάνατοι και τραυματισμοί τουλάχιστον δέκα ατόμων.
Οι απειλές θανάτου, οι δολοφονίες, η παρενόχληση, η κακοποίηση και η λογοκρισία κατά δημοσιογράφων και ακτιβιστών ήταν συνεχείς καθ’ όλη τη διάρκεια του 2020, ωστόσο μέσα σε αυτό το πλαίσιο εμφανίστηκαν επίσης εναλλακτικές μορφές ψηφιακών μέσων, που βοήθησαν τους ακτιβιστές να αποφύγουν τη λογοκρισία.
Στη Βενεζουέλα, μετά από ένα χρόνο σχετικής οικονομικής ομαλοποίησης, παρά τον υπερπληθωρισμό και την ενίσχυση της ανθρωπιστικής κρίσης, η πανδημία είχε ως αποτέλεσμα την αναζωπύρωση των αυταρχικών μέτρων της κυβέρνησης. Η μεγαλύτερη στρατιωτικοποίηση, ο έλεγχος των κρατικών θεσμών και η πολιτική δίωξη δημοσιογράφων και ανθρωπιστών ακτιβιστών χαρακτήριζαν όλες τις δημόσιες πολιτικές. Επιπλέον, η κυβέρνηση του Νικολάς Μαδούρο εκτόπισε την πολιτική εκπροσώπηση των αντιφρονούντων μέσω αμφισβητήσιμων κοινοβουλευτικών εκλογών.
Η πανδημία επιδείνωσε τη μεταναστευτική κρίση στη Βενεζουέλα, ήδη την πιο σοβαρή στην περιοχή με 5,4 εκατομμύρια πολίτες ήδη εκτός της χώρας. Οι εκθέσεις τονίζουν ότι πολλά μέλη αυτής της κοινότητας δεν είναι σε θέση να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες στις χώρες υποδοχής υποφέροντας από έλλειψη στέγης και έλλειψη τροφίμων.
Στην Τζαμάικα, το χάος και ο φόβος κυρίευσαν τους πολίτες. Ενώ η πανδημία του COVID-19 ήταν στην κορυφή της λίστας των ανησυχιών, μια άτυπη δημοσκόπηση στο Twitter αποκάλυψε ότι ακολουθήθηκε στενά από φόβους για πιθανή αύξηση της εγκληματικότητας, παρά το γεγονός ότι η αστυνομία της Τζαμάικας ανέφερε ελαφρά μείωση στις αναφορές εγκληματικότητας σε σύγκριση με την προηγούμενο έτος.
Επιπλέον, οι νυχτερινές απαγορεύσεις κυκλοφορίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας δεν φαίνεται να εμπόδισαν εκατοντάδες παράνομα πάρτι και κοινωνικές δραστηριότητες, ορισμένες από τις οποίες, που οργανώθηκαν από άτομα με εγκληματικούς δεσμούς, κατέληξαν σε πράξεις βίας.
Στη Νικαράγουα, οι πολίτες έχουν υποστεί ένα μείγμα αρνητικών συναισθημάτων, που προκαλούνται από την κρίση της δημόσιας υγείας, ανησυχίες για την ακρίβεια των δεδομένων σχετικά με τον COVID-19, τον αντίκτυπο των τυφώνων IOTA και ETA και τις προοπτικές για τις εκλογές του 2021 σε μια χώρα, όπου η αστυνομική καταστολή, η έλλειψη ελευθερίας του Τύπου και της έκφρασης και οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνεχίζονται σε καθημερινή βάση.
Μετά το κύμα διαμαρτυριών το 2018, περίπου 100.000 άνθρωποι εγκατέλειψαν τη χώρα, αλλά πολλοί Νικαραγουανοί/ές στην εξορία εξακολουθούν να συμμετέχουν στον πολιτικό ακτιβισμό. Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση του Ντάνιελ Ορτέγκα προωθεί μια τριάδα νόμων για να ενισχύσει τον μηχανισμό ελέγχου του πληθυσμού και να αποτρέψει κάθε προσπάθεια αντιπολίτευσης στη βάση.
Πιο βόρεια στο Ελ Σαλβαδόρ, το 2020 ήταν μια χρονιά γεμάτη πολιτικές συγκρούσεις. Ο Πρόεδρος Ναγίμπ Μπουκέλε αντιμετωπίζει συνεχώς τα άλλα όργανα του κράτους, τη Νομοθετική Συνέλευση και το Συνταγματικό Σώμα, και αναφέρεται στους βουλευτές και τους δικαστές ως «διεφθαρμένους, εγκληματίες και κλέφτες». Για πολλούς, το επιθετικό του ύφος αποκαλύπτει ένα πολιτικό σχέδιο ελέγχου της χώρας. Ωστόσο, διατηρεί ποσοστό αποδοχής άνω του 75% παρά τις κατηγορίες εναντίον του για διαφθορά, διαπραγματεύσεις με συμμορίες και επιθέσεις σε μέλη του Τύπου.
Όταν ο Μπουκέλε έγραψε στο Twitter για τον αντίκτυπο της πανδημίας στον Ισημερινό, η κυβέρνηση του Ισημερινού το διέψευσε. Σύντομα, το περιεχόμενο, που κυκλοφόρησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έγινε πρωτοσέλιδο σε όλο τον κόσμο: πτώματα που κανείς δεν συνέλεξε, οικογένειες που αναζητούσαν τη σορό ενός αγαπημένου προσώπου και φερόμενες αποτεφρώσεις πτωμάτων στους δρόμους.
Η αφήγηση παραπληροφόρησης δεν ήταν αρκετή για να εξηγήσει η κυβέρνηση του Ισημερινού τι βίωσε η πόλη του Γκουαγιακίλ. Αντιμέτωποι με μια συγκλονιστική πραγματικότητα, δημιουργήθηκε μια Κοινή Ομάδα Εργασίας για να θάψει τα πτώματα. Το γραφείο του δημάρχου της Γκουαγιακίλ έπρεπε να παραδώσει φέρετρα από χαρτόνι στις οικογένειες. Ανταποκρινόμενοι στην κρίση, οι αυτόχθονες πληθυσμοί της περιοχής οργανώθηκαν για να προστατευτούν από τον κορονοϊό.
Μπορεί να σας ενδιαφέρει: Οι λαοί του Αμαζονίου στον Ισημερινό δημιουργούν τον δικό τους ιστότοπο παρακολούθησης στο Διαδίκτυο για να γνωρίζουν την πρόοδο του COVID-19
Εν ολίγοις, η πανδημία έπληξε ξαφνικά μια περιοχή, που αντιμετώπιζε ήδη πολυάριθμα προβλήματα, και έβαλε σε δοκιμασία επίσης την ανθεκτικότητα των κοινωνικών κινημάτων, που έκαναν δυναμική εκστρατεία για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Παρόλα αυτά, επισημάνθηκαν ορισμένα καλά νέα σχετικά με θέματα φύλου στην περιοχή: ο Ισημερινός είχε την πρώτη του διαδήλωση, η κυβέρνηση της Αργεντινής ενέκρινε την ποσόστωση εργασίας των τρανς στον δημόσιο τομέα, ενώ η Βολιβία, καθώς και η πολιτεία Πουέμπλα του Μεξικού, αναγνώρισαν την ελεύθερη ένωση μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου.
Η ειδική έκδοση του «Voces de Latinoamérica» («Φωνές από τη Λατινική Αμερική») από το ψηφιακό μέσο La Lupa, στην οποία συμμετέχουν μερικοί από τους συγγραφείς μας από τη Βολιβία, την Ουρουγουάη και το Μεξικό, αναλύει τα βασικά γεγονότα στην περιοχή:
https://www.youtube.com/watch?v=LXVo5qQtHWw&feature=youtu.be
