Αγώνας και συγγραφή για μια θέση της Μολδαβίας στο πάνθεο της παγκόσμιας λογοτεχνίας

Τα μυθιστορήματα του Iulian Ciocan στα ρουμανικά και σε μεταφράσεις στην τσέχικη και στη γαλλική γλώσσα. Φωτογραφία (c): Filip Noubel. Χρήση με άδεια.

Η Μολδαβία βρίσκεται σε πολιτιστικά, γλωσσικά και γεωπολιτικά σύνορα.

Μέχρι το 1991, αυτή η ανατολικοευρωπαϊκή χώρα με πληθυσμό τριών εκατομμυρίων ήταν μέρος της Σοβιετικής Ένωσης, όπου τα ρωσικά θεωρούνταν η ανώτερη γλώσσα. Αφού κήρυξε την ανεξαρτησία της, η Μολδαβία γρήγορα αποκατέστησε τους δυνατούς πολιτιστικούς δεσμούς της με τη Ρουμανία, τον μεγάλο γείτονα της στα δυτικά. Η Μολδαβία υπήρξε κομμάτι της Ρουμανίας μεταξύ 1918 και 1940 και οι γλώσσες των δύο χωρών είναι εντελώς αμοιβαία κατανοητές, όπως κι αν τις αποκαλούν οι ομιλητές τους.

Υπό τη σοβιετική διοίκηση, η μολδαβική γλώσσα ορίστηκε ξεχωριστή γλώσσα από τα ρουμανικά και, αντιθέτως με τα ρουμανικά, γραφόταν χρησιμοποιώντας το κυριλλικό αλφάβητο. Σήμερα, και οι δύο γλώσσες γράφονται με λατινικό αλφάβητο. Τώρα, πολλοί ομιλητές στη Μολδαβία θεωρούν αυτή την διάκριση τεχνητή και αναφέρονται στη γλώσσα τους ως ρουμανική.

Ο Iulian Ciocan κατέχει μεταφράσεις των μυθιστορημάτων του στα γαλλικά και τα τσεχικά. Κισινάου, Μάρτιος 2018. Φωτογραφία (c): Filip Noubel. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Ωστόσο, οι διαιρέσεις της Μολδαβίας είναι και (γεω)πολιτικές: όταν η Σοβιετική Ένωση διαλύθηκε, οι ανατολικές περιοχές της χώρας στην αριστερή ακτή του ποταμού Δνείστερου κήρυξαν την ανεξαρτησία τους ως Υπερδνειστερία, όπου ένας κυρίως ρωσόφωνος πληθυσμός υποστηρίζει τη Μόσχα.

Η ταραχώδης ιστορία της Μολδαβίας και οι μυριάδες ταυτότητες έχουν συναρπάσει τους καλλιτέχνες και τους συγγραφείς της, οι οποίοι προσπάθησαν να κατανοήσουν την αυτοαντίληψη της χώρας τους και τη θέση της στον κόσμο.

Ένας από αυτούς είναι ο Iulian Ciocan, εξέχων δημοσιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας και συγγραφέας. Ο Ciocan γράφει στα ρουμανικά και, όπως πολλοί Μολδαβοί, μιλάει ρώσικα άπταιστα. Είναι ένας από τους πιο γνωστούς συγγραφείς της χώρας και έχει αποκτήσει διεθνή αναγνώριση. Το 2011 μίλησε για το έργο του στο φεστιβάλ PEN World Voices στη Νέα Υόρκη. Ο Ciocan γεννήθηκε στην πρωτεύουσα της Μολδαβίας, Κισινάου, το 1968. Μεγάλο μέρος της δουλειάς του, συμπεριλαμβανομένων μυθιστορημάτων όπως “Προτού πεθάνει ο Μπρέζνιεφ” και “Το Βασίλειο του Σάσα Κόζακ”, επιχειρεί να κατανοήσει τις καθημερινές ζωές, τις ελπίδες και τα όνειρα των Μολδαβών κατά τη διάρκεια της σοβιετικής περιόδου.

Το τελευταίο του έργο, “Ντάμα Κούπα”, αφορά την παράλογη μοίρα ενός διεφθαρμένου αξιωματούχου, που εργάζεται στο δημαρχείο του Κισινάου, μια μοίρα που καταπίνει κυριολεκτικά αυτόν και ολόκληρη τη χώρα του. Το σκοτεινό χιούμορ στα μυθιστορήματα του Ciocan του έφερε βραβεύσεις. Το έργο του έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από επτά γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων των αγγλικών. Το 2018, κέρδισε το βραβείο Coup de Coeur στο Βαλκανικό Σαλόνι Βιβλίου.

Ρώτησα τον Ciocan για το έργο του, τις πηγές έμπνευσης και την κατάσταση της λογοτεχνίας στη Μολδαβία σήμερα. Η συνέντευξη έχει υποστεί επεξεργασία για λόγους συντομίας.

Filip Noubel: Σήμερα, είστε ένας από τους πιο γνωστούς και ευρέως μεταφρασμένους συγγραφείς της Μολδαβίας, αλλά ήταν ένα μακρύ ταξίδι. Ποιες ήταν οι κύριες προκλήσεις, που αντιμετωπίσατε στο δρόμο;

Iulian Ciocan: Το πρώτο και μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι η Δημοκρατία της Μολδαβίας είναι σχεδόν άγνωστη. Γράφω σε μια γλώσσα που, αν και όμορφη, δεν χρησιμοποιείται ευρέως διεθνώς. Υποθέτω ότι στη Δύση, η Μολδαβία είναι λιγότερο γνωστή από τη [Βόρεια] Μακεδονία, το Κοσσυφοπέδιο ή την Αλβανία, η οποία έχει τον διάσημο συγγραφέα Ισμαήλ Κανταρέ. Κάποτε, ένα ξένο περιοδικό μου έστειλε ένα δέμα, αλλά υπήρξε πρόβλημα στην αποστολή του, επειδή είχε σταλεί στις Μαλδίβες. Ως εκ τούτου, υπάρχει κάποια δυσπιστία από ξένους εκδότες σχετικά με τη γραμματεία αυτού του μικρού και λίγο γνωστού τόπου. Μπορούν πραγματικά να γράψουν κάτι αξιοσημείωτο; Φυσικά μπορούν, δεν έχει τη μεγαλύτερη σημασία η τοποθεσία σου.

Ωστόσο, είναι πολύ δύσκολο να τους πείσεις, να τους κάνεις πραγματικά να κοιτάξουν τα κείμενά σου. Όταν άρχισα να γράφω πεζογραφία σε ηλικία 38 ετών, δεν μπορούσα καν να φανταστώ ότι θα έχω εκδώσει βιβλία σε ξένους εκδότες. Και ακόμη και τώρα, δεν έχω τόσα πολλά. Το ένατο μυθιστόρημά μου θα δημοσιευτεί σύντομα στο εξωτερικό, αλλά, πιστέψτε με, πολλοί Μολδαβοί συγγραφείς δεν μπορούν καν να ονειρευτούν κάτι τέτοιο. Δεν είχα ποτέ έναν καλό λογοτεχνικό ατζέντη, επομένως δεν είναι εύκολο να προακλέσω το ενδιαφέρον σε ξένους εκδότες. Σε αντίθεση με αυτό, όλοι οι μεταφραστές μου είναι εξαιρετικοί και συχνά με βοήθησαν να βρω το δρόμο μου προς τους εκδότες.

Υπάρχουν πολλά προβλήματα, αλλά αν παραπονιέσαι συνέχεια, δεν θα πετύχεις. Πρέπει να γράψεις τις ιστορίες σου, να παράγεις κείμενα υψηλής ποιότητας. Τότε τα προβλήματα θα μειωθούν.

Η μετάφραση στα αγγλικά του βιβλίου του Ciocan “Προτού πεθάνει ο Μπρέζνιεφ”. Δημοσιεύτηκε το 2019.

FN: Ποια είναι η κατάσταση της λογοτεχνίας και των εκδόσεων στη Μολδαβία σήμερα; Το κράτος προσφέρει κάποια υποστήριξη;

IC: Η κατάσταση δεν είναι πολύ καλή. Η ανάγνωση [έντυπων βιβλίων] παραμένει το προνόμιο μιας πολύ μικρής ομάδας πολιτών: μόνο περίπου 12.000 άνθρωποι αγοράζουν τακτικά βιβλία στη Μολδαβία, σύμφωνα με στοιχεία που κυκλοφόρησαν από εκδότες. Μόνο δύο ευρώ επενδύονται σε βιβλία κατά κεφαλήν ανά έτος, σε αντίθεση με 75 ευρώ στη Γερμανία. Η συντριπτική πλειονότητα των συγγραφέων γράφουν στα ρουμανικά και τα ρωσικά, αλλά έχω την εντύπωση ότι το μερίδιο των Μολδαβών συγγραφέων στη ρουμανική αγορά είναι υψηλότερο από ό, τι στη ρωσική αγορά. Καθώς δεν υπάρχουν πολλοί αναγνώστες, οι ιδιωτικοί εκδότες συχνά βασίζονται σε παιδικά βιβλία ή σχολικά εγχειρίδια για να λάβουν κρατικές επιχορηγήσεις.

FN: Μοιράζεστε μια γλώσσα με τη Ρουμανία, καθώς και πολλούς πολιτιστικούς δεσμούς. Είναι αυτή η εγγύτητα πλεονέκτημα ή πρόκληση για τη μολδαβική λογοτεχνία;

IC: Φυσικά είναι ένα μεγάλο πλεονέκτημα. Στην πραγματικότητα, η ρουμανόφωνη λογοτεχνία από τη Μολδαβία είναι μέρος της ρουμανικής λογοτεχνίας. Το απλό γεγονός ότι μπορούν να δημοσιεύσουν τα βιβλία τους σε εκδοτικούς οίκους στη Ρουμανία και να εμφανιστούν σε μια μεγαλύτερη αγορά είναι μια μεγάλη ευκαιρία για συγγραφείς στο Κισινάου. Φυσικά, ο ανταγωνισμός είναι πιο σοβαρός στη Ρουμανία, αλλά, αν έχεις κάτι να πεις, εάν έχεις αξία, δεν έχεις τίποτα να χάσεις. Θα σου πω ένα μυστικό. Έχω συλλάβει τα μυθιστορήματά μου, ακόμη και τα δυστοπικά, όχι μόνο ως Βεσσάραβας Ρουμάνος συγγραφέας [ΣτΜ: Η Βεσσαραβία είναι μια ιστορική περιοχή στην Ανατολική Ευρώπη, που περιλαμβάνει τη Μολδαβία και τμήματα της Ουκρανίας], αλλά και ως συγγραφέας, που έχει εμπειρία του σοβιετικού παρελθόντος, ως άνθρωπος, που ζούσε στη λατινική περιφέρεια της Σοβιετικής Αυτοκρατορίας. Έτσι, δεν υπάρχει κίνδυνος σύγχυσης με Ρουμάνους συγγραφείς.

FN: Η Μολδαβία δεν είναι γνωστή μόνο για το κρασί και τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα της, αλλά και για τη μαζική μετανάστευση και την ενδημική διαφθορά. Αυτά τα ζητήματα παρουσιάζουν εξέχουσα θέση στα κείμενά σας. Το τελευταίο μυθιστόρημά σας, “Ντάμα Κούπα”, ξεκινά με μια περιγραφή των διεφθαρμένων σχεδίων από κρατικούς αξιωματούχους στο Κισινάου. Ποιος είναι ο ρόλος της διαφθοράς στη Μολδαβία σήμερα; Αλλάζει;

IC: Η διαφθορά είναι, κατά τη γνώμη μου, το μεγαλύτερο ελάττωμα της Μολδαβίας. Οι κυνικοί και οι πολιτικοί εδώ δεν κουράζονται να κλέβουν ή να “λαδώνονται”. Και το αίσθημά μου είναι ότι τίποτα δεν αλλάζει. Η αναιμική κοινωνία των πολιτών φταίει επίσης. Δεν υπάρχει αίσθηση ότι ανήκεις σε μια κοινότητα. Θέλω όμως να καταστήσω σαφές ότι η διαφθορά είναι μόνο μία διάσταση αυτού του συγκεκριμένου μυθιστορήματος. Ο λάκκος, που καταπίνει σταδιακά το Κισινάου, εμφανίζεται ως αποτέλεσμα μιας μικρής, ασήμαντης αμαρτίας, αν και ο πρωταγωνιστής έχει πολύ μεγαλύτερες αμαρτίες, συμπεριλαμβανομένου του γεγονότος ότι είναι διεφθαρμένος ως το μεδούλι. Η “Ντάμα Κούπα” είναι ένα μυθιστόρημα, στο οποίο προσπάθησα να πω κάτι απαραίτητο για τον κόσμο, που ζούμε σήμερα. Είναι ένα δυστοπικό μυθιστόρημα, αλλά και μια μεταφυσική και πολιτική περιπέτεια.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.