[1]Ryota Koshika και Ognen Janeski. Η φωτογραφία χρησιμοποιείται με άδεια.
Ο Μακεδόνας δημοσιογράφος Ognen Janeski μοιράστηκε τις αναμνήσεις του για τον Ryota “Koshka” Koshika [2], έναν Ιάπωνα γλύπτη, που πέρασε χρόνο στην πΓΔΜ και άφησε ένα ανεξίτηλο σημάδι. Το Global Voices δημοσιεύει αυτήν την αυτολεξεί μετάφραση της ανάρτησης του Janeski [3] στο Facebook, που γράφτηκε την ημέρα του θανάτου του Koshika, στις 25 Ιανουαρίου 2021:
Εις μνήμην Ryota Koshika – Koshka (1967-2021)
Μερικά λόγια για τον Ιάπωνα, που μιλούσε τη διάλεκτο του Πρίλαπου, έναν αγαπημένο γλύπτη της βαλκανικής ιστορίας.
Θυμάμαι ότι ήμουν ήδη στην εφηβεία μου, εκείνη την εποχή ζούσα με την οικογένειά μου στον Πρίλαπο. Όλα συνέβησαν αργά το απόγευμα την Τρίτη, το φθινόπωρο του 2000, την αρχή της νέας χιλιετίας για την ανθρωπότητα.
Ο ρεσεψιονίστ στο ξενοδοχείο Lipa (Λίντεν), που βρισκόταν κοντά στο δρόμο μας στην συνοικία Μποντσέικα, κάλεσε τον πατέρα μου, τον Dime, να του πει ότι ένας Ιάπωνας καλλιτέχνης είχε έρθει στο ξενοδοχείο τους. Στην αρχή νόμιζαν ότι ήταν Κινέζος, αλλά μετά είδαν το διαβατήριό του. Αφού είπε ότι ήταν καλλιτέχνης, υπέθεσαν ότι έψαχνε εμάς.
Στην πραγματικότητα, οι υπάλληλοι του ξενοδοχείου Lipa (το οποίο έκτοτε έκλεισε) πίστευαν ότι όλα όσα σχετίζονται με τους ξένους και την τέχνη στον Πρίλαπο έπρεπε να συζητηθούν με την οικογένειά μας, επειδή οι γονείς μου διοργανώνουν την παλαιότερη ετήσια Καλλιτεχνική Αποικία στη Νοτιοανατολική Ευρώπη [4], που ιδρύθηκε το 1957. Εκείνη την εποχή, εκείνος ο Ιάπωνας δεν ήξερε ότι θα βοηθούσαμε να επιτύχει τον στόχο του, που τον οδήγησε στην πόλη μας κάτω από το λόφο των Πύργων του Μάρκο. [5]
Έτσι το απόγευμα, ο πατέρας μου ήρθε στο σπίτι, φέρνοντας μαζί του τον Ιάπωνα καλλιτέχνη. Μιλούσε αγγλικά, ωστόσο δεν μπορούσαμε να καταλάβουμε το όνομα ή το επώνυμό του κατά την επίσκεψη. Μπορούσαμε να καταλάβουμε μόνο ότι μπορούσαμε να τον φωνάζουμε Koshka. Και του κόλλησε. Την πρώτη του μέρα στον Πρίλαπο, είχε ήδη κερδίσει ένα παρατσούκλι, όπως οι περισσότεροι από τους κατοίκους της περιοχής.
Ο Πρίλαπος [Πρίλεπ [6]] είναι η τέταρτη μεγαλύτερη πόλη της Βόρειας Μακεδονίας, με πληθυσμό περίπου 66.000 κατοίκους. Η πλούσια ιστορία της εκτείνεται από έδρα του μεσαιωνικού βασιλείου του Βασιλιά Μάρκο [7], ως τόπος εξέγερσης του Β’ ‘Παγκοσμίου Πολέμου ενάντια στο φασισμό το 1941 [8], κερδίζοντας τον χαρακτηρισμό “ηρωική πόλη”.
Η διάλεκτος του Πρίλαπου [9] είναι μια από τις κεντρικές διαλέκτους, που αποτελούν τον πυρήνα της τυπικής σύγχρονης μακεδονικής γλώσσας [10], διατηρώντας παράλληλα ορισμένα χαρακτηριστικά. Οι τοπικές πολιτιστικές παραδόσεις [11] περιλαμβάνουν αφήγηση και θέατρο, κωμωδία και φάρσα, καθώς και λαϊκά έθιμα όπως τα παρατσούκλια σε άτομα και οικογένειες.
Τα πιο διάσημα προϊόντα εξαγωγής της τοπικής οικονομίας είναι ο καπνός [12] και το προστατευόμενης προέλευσης λευκό μάρμαρο από τα κοντινά λατομεία, που ονομάζεται σίβεκ, το οποίο χρησιμοποιείται για γλυπτική και αρχιτεκτονική από την αρχαιότητα.
Και σχεδόν όλοι οι πολίτες του Πρίλαπου γνώρισαν τον Koshka τα επόμενα τέσσερα χρόνια, που πέρασε στην πόλη. Αρχικά έμενε σε ένα ξενοδοχείο, μετά με την οικογένειά μου και μετά νοίκιασε ένα σπίτι. Έμαθε να μιλάει μακεδονικά, αλλά αποκλειστικά στη διάλεκτο του Πρίλαπου.
Έγινε γνωστός ως “ο Ιάπωνας, που μιλούσε τη διάλεκτο του Πρίλαπου”.
“Ο φίλος ο Koshka ποτέ δεν αρνήθηκε πρόσκληση για επίσκεψη. Έπινε λίγη ρακίγια [13], τσιμπούσε κάνα μεζεδάκι και υιοθέτησε εντελώς τους τοπικούς τρόπους, όπως οι θετοί συμπολίτες του”, θα θυμόταν σήμερα οποιοσδήποτε πολίτης του Πρίλαπου.
Και οι πολίτες του Πρίλαπου τον αποδέχτηκαν ως δικό τους. Τον βοήθησαν να πραγματοποιήσει το γλυπτό του 5 τόνων “Vita Nuova” (Νέα Ζωή) [14], που δημιούργησε στις εγκαταστάσεις της Mermeren Kombinat [15] (Μαρμαροτεχνική) χρησιμοποιώντας μόνο εργαλεία χειρός, χωρίς μηχανήματα.
[16]Γλυπτό του Ryota Koshika: “Γυναίκα της Σερβίας”. Η φωτογραφία χρησιμοποιείται με άδεια.
Ήρθε από το Τόκιο μέσω Ιταλίας και Ελλάδας στον Πρίλαπο, επειδή άκουσε ότι εκεί θα έβρισκε το λευκότερο μάρμαρο στον κόσμο. Χρησιμοποίησε το μάρμαρο για να δημιουργήσει ένα μνημειώδες γλυπτό της Ολυμπιάδας, μητέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το οποίο σκόπευε να δωρίσει στην πόλη της Αθήνας για να παρουσιαστεί κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004.
Εκείνο το έτος, έφυγε από την πΓΔΜ και επέστρεψε το 2017. Είχε ένα εκατομμύριο ιστορίες να πει για αυτή τη γη, την οποία θεωρούσε δική του. Δεν θα είχα τον χρόνο να γράψω και να τα αφηγηθώ όλα αυτά. Όμως η καθεμία ήταν για τους φίλους, που έκανε ο Koshka στη χώρα και την περιοχή, και εκείνοι μπορούν επίσης να πουν τις ίδιες ιστορίες. Έκανε φίλους σε Πρίλαπο, Οχρίδα, Ρέσεν, Λιουμπάνιστα, Άγιο Ναούμ, Μπίτολα, Σκόπια, Στρουμίτσα, Βελιγράδι, Νόβι Σαντ…
Θα πω μόνο μία από αυτές τις ιστορίες, που συνδέεται με τις 25 Ιανουαρίου, την ημέρα που γράφω τούτο το κείμενο, για να δείξω πόσο παράξενο είναι το σύμπαν μας.
Κατά τη διάρκεια των ετών που πέρασε στην πΓΔΜ, ο Koshka γοητεύτηκε από τη μακεδονική μουσική. Τα δημοτικά τραγούδια ήταν το αγαπημένο του, αλλά του άρεσαν επίσης τα τραγούδια του Τόσε Προέσκι [17].
Θυμάμαι ότι ήταν πολύ αστείο για μένα να τον ακούω να σιγοτραγουδάει τους στίχους “I ledena – i medena se pravish svojaaa!” (“Και παγωμένη και γλυκιά, κάνεις σαν μη χρειάζεσαι κανέναν…”) από το τραγούδι “Ledena”.
Το παρακάτω βίντεο δείχνει τον Προέσκι να τραγουδά το τραγούδι κατά τη διάρκεια μιας συναυλίας:
Σε μια περίπτωση, ο Koshka πλησίασε τον Τόσε, ο οποίος τότε ήταν ήδη ένας από τους πιο δημοφιλείς ερμηνευτές στα Βαλκάνια, και ζήτησε αυτόγραφό του. Ο τραγουδιστής τον ρώτησε τι έκανε στη Μακεδονία και θυμήθηκε τις ιστορίες για τον Ιάπωνα, που μιλούσε τη διάλεκτο του Πρίλαπου.
Αφού ο Τόσε κατάλαβε ποιος ήταν, είπε στην Koshka: “Εγώ θα έπρεπε να σας ζητούσα αυτόγραφο και όχι το αντίστροφο!”. Έτσι, αντάλλαξαν τα αυτόγραφά τους.
Ο Κόσκα έφυγε από την πΓΔΜ το 2004. Ο Τόσε πέθανε [σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα σε ηλικία 26 ετών] τον Οκτώβριο του 2007. Ο Koshka βρισκόταν τότε στο Τόκιο και, αφού έμαθε για τον θάνατό του, έκανε μια μαρμάρινη προτομή του Τόσε προς τιμήν του, την οποία τελείωσε τον επόμενο Δεκέμβριο. Αργότερα, την έστειλε με αεροπλάνο και ζήτησε από τη μητέρα και τον πατέρα μου να την παραδώσουν στην οικογένεια Προέσκι για το μουσείο Τόσε στο Κρούσεβο. Εάν έχετε επισκεφθεί το μέρος, πρέπει να το έχετε δει.
Ο Koshka πέθανε στις 25 Ιανουαρίου 2021 στο Τόκιο, σε ηλικία 53 ετών, μετά από μια σύντομη ασθένεια. Πέθανε ανήμερα των γενεθλίων του Τόσε Προέσκι. Είμαι σίγουρος ότι κάπου εκεί πάνω, ενώ τραγουδά ο Τόσε, ο Koshka φτιάχνει σε γλυπτά κάποιες άλλες διάσημες προσωπικότητες από την ιστορία της ανθρωπότητας.
Ο Ryota “Koshka” Koshika γεννήθηκε στο Σαπόρο της Ιαπωνίας το 1967. Ξεκίνησε την σταδιοδρομία του ως γλύπτης 30 χρόνια αργότερα, το 1997. Είχε λάβει διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο του Τόκιο.
[18]Η Έλεν Κέλερ, γλυπτό από τον Ryota Koshika.
Γοητεύτηκε από την ιστορία των Βαλκανίων και τις ζωές διάσημων σύγχρονών του προσωπικοτήτων, που δεν είναι πλέον ανάμεσά μας. Ως εκ τούτου, έχει σμιλεύσει προτομές ή ανάγλυφα ή άλλα είδη γλυπτών του Βραζιλιάνου μύθου της Φόρμουλα 1, Άιρτον Σένα (επτά τέτοια έργα σε χαλκό απλώνονται σε όλο τον κόσμο), του Τόσε Προέσκι, της Αμερικανίδας ακτιβίστριας και συγγραφέως Έλεν Κέλερ [19], της Μητέρας Τερέζας, και των δύο στα νιάτα τους, καθώς και ένα γλυπτό της Παρθένου Μαρίας και άλλων.
Τα έργα του εκτέθηκαν στην Ιαπωνία, την πΓΔΜ, την Ελλάδα, την Ιταλία και τη Σερβία.
Κατά τη σύντομη διάρκεια της ζωής του, και ακόμη πιο σύντομης σταδιοδρομίας του, έγινε ένας από τους σημαντικότερους κλασικούς γλύπτες, που εργάζονταν σε μάρμαρο, από την Ιαπωνία και είχε λάβει πολλά βραβεία, όπως το Βραβείο Paul Ambille και το Βραβείο Κυβερνήτη του Τόκιο.
Στο δρόμο της προς την επιτυχία, ο Koshka δεν ξέχασε όσους τον βοήθησαν. Όλους όσους ανέφερε με ονοματεπώνυμο και ευχαριστούσε μέσω μιας ειδικής σελίδας [20] στον ιστότοπό του, koshika.net [21], ο οποίος περιλαμβάνει τα έργα του.
Koshka, φίλε μου! Αναπαύσου εν ειρήνη. Θα μας λείψεις. Πολύ!