- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Η Τουρκία χαλιναγωγεί ένα-ένα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Κατηγορίες: Μέση Ανατολή & Βόρεια Αφρική, Τουρκία, Ανθρώπινα Δικαιώματα, Μέσα των πολιτών, Νομικά, GV Advocacy

Τραμ Alstom στη γραμμή Κ1 της Κωνσταντινούπολης διασχίζει τη Γέφυρα του Γαλατά προς βορρά, 5 Δεκεμβρίου 2013, Κωνσταντινούπολη, Τουρκία. Φωτογραφία: Mark Ahsmann μέσω Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0 [1].

Όταν ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έγινε παππούς για τέταρτη φορά πέρυσι, η κόρη και ο γαμπρός του (τότε υπουργός Οικονομικών) ανακοίνωσαν τη γέννηση του παιδιού τους [2] μέσω Twitter.

Εκτός από πολλά εορταστικά τουίτ από τους οπαδούς του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν, το ζευγάρι έλαβε και προσβολές [3].

Τα τουίτ καταργήθηκαν τελικά και ο λογαριασμός διαγράφηκε. Αυτές οι προσβολές, όμως, οδήγησαν στο νέο ενδιαφέρον του Ερντογάν για την οριστικοποίηση της νομοθεσίας στη χώρα για τον κεντρικό έλεγχο των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης στην Τουρκία.

“Καταλαβαίνετε γιατί είμαστε ενάντια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το YouTube, το Twitter και το Netflix; Για να εξαλείψουμε αυτή την ανηθικότητα”, δήλωσε ο Πρόεδρος Ερντογάν στα μέλη του AKP κατά τη διάρκεια τηλεοπτικής ομιλίας, αναφερόμενος στα φερόμενα προσβλητικά τουίτ.

“Αυτές οι πλατφόρμες δεν ταιριάζουν σε αυτήν τη χώρα. Θέλουμε να απαγορευτούν αυτές οι πλατφόρμες, να τεθούν υπό έλεγχο”, δήλωσε ο Ερντογάν.

Η νομοθεσία ήρθε τόσο γρήγορα, όσο και οι συλλήψεις και κρατήσεις [4] χρηστών κοινωνικών μέσων, που φέρεται να είναι πίσω από τις προσβολές.

Έχοντας εγκριθεί τον Ιούλιο του 2020 και σε ισχύ [5] πό την 1η Οκτωβρίου 2020, ο νέος νόμος για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης [6] (Νομοθεσία για την Ρύθμιση των Δημοσιεύσεων στο Διαδίκτυο και για την Καταστολή Εγκλημάτων που διαπράττονται μέσω τέτοιων δημοσιεύσεων) θέτει μια σειρά απαιτήσεων, [7] που θα έχουν διαρκή αντίκτυπο σχετικά με τα ψηφιακά δικαιώματα και την ελευθερία έκφρασης στην Τουρκία.

Οι εταιρείες κοινωνικών μέσων θα είναι υποχρεωμένες να έχουν γραφείο στην Τουρκία. Οι εκπρόσωποί τους θα λογοδοτούν σε νομικά θέματα, η ευρυζωνικότητα των εταιρειών, που αρνούνται να ανοίξουν γραφείο, θα επιβραδύνεται έως και 90%. Οι εταιρείες κοινωνικών μέσων θα είναι υποχρεωμένες να αποθηκεύουν δεδομένα χρηστών στην Τουρκία. Οι εταιρείες θα πρέπει να δημοσιεύουν έκθεση για τις δραστηριότητές τους κάθε έξι μήνες. Σε αντίθετη περίπτωση, θα επιβάλλεται πρόστιμο έως και 10 εκατομμύρια λίρες (1,3 εκατομμύρια δολάρια).

Ένα χρόνο αφότου η Τουρκία αποκατέστησε την πρόσβαση στη Βικιπαίδεια [8], η χώρα αντιμετωπίζει τώρα αυτούς τους νέους περιορισμούς.

Αν και οι εταιρείες δεν συμμορφώθηκαν στην αρχή, τα πρόσφατα πρόστιμα ανάγκασαν ορισμένους γίγαντες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης να υποχωρήσουν, με το Tik Tok να συγκαταλέγεται στις πιο πρόσφατες εταιρείες.

Πώς ξεκίνησε

Τον Απρίλιο του 2020, το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ανέφερε πώς εμφανίστηκε ο νόμος για τα κοινωνικά μέσα σε νομοσχέδιο για οικονομικά μέτρα για την αντιμετώπιση του COVID-19:

The draft law, circulated April 9, stipulates that all platforms accessed by over 1 million users daily must appoint a legal representative in Turkey on whom courts can serve orders to take down content or block access to accounts. Any platform that refuses would see its bandwidth reduced by 50 and then 95%, rendering the platform unusable in Turkey.

Το νομοσχέδιο, που κυκλοφόρησε στις 9 Απριλίου, ορίζει ότι όλες οι πλατφόρμες, στις οποίες έχουν πρόσβαση περισσότεροι από 1 εκατομμύριο ρήστες καθημερινά, πρέπει να ορίσουν έναν νόμιμο εκπρόσωπο στην Τουρκία, στον οποίο τα δικαστήρια θα μπορούν να κοινοποιούν κλητεύσεις για κατάργηση περιεχομένου ή αποκλεισμό πρόσβασης σε λογαριασμούς. Κάθε πλατφόρμα που αρνείται να το κάνει αυτό, θα έχει μείωση του εύρους ζώνης της κατά 50% και στη συνέχεια 95%, καθιστώντας την πλατφόρμα άχρηστη στην Τουρκία.

Αυτές οι προτεινόμενες τροποποιήσεις αποσύρθηκαν προσωρινά.

Ωστόσο, ένα μήνα αργότερα, το Προεδρικό Συγκρότημα της Τουρκίας δημοσίευσε έναν οδηγό κοινωνικών μέσων  [9]161 σελίδων [9], που συντάχθηκε από τον Fahrettin Altun, επικεφαλής ΜΜΕ και Επικοινωνιών, με άμεση συμβουλή [10] “να ξεκινήσει ο κεντρικός έλεγχος του ψηφιακού τομέα”.

Ο Altun πιστεύει [11] ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης “βάζουν σε κίνδυνο τη ζωή” των Τούρκων πολιτών, οι οποίοι απειλούνται όλο και περισσότερο από την ταχεία ψηφιοποίηση και, ως εκ τούτου, επωφελούνται από τον κεντρικό έλεγχο του ψηφιακού χώρου από την κυβέρνηση.

Δημοσιογράφοι και υποστηρικτές της ελευθερίας του Διαδικτύου χαρακτήρισαν τον οδηγό κοινωνικών μέσων ως εργαλείο [11] λογοκρισίας.

“Ο οδηγός ήταν ένα βήμα προς την καθιέρωση κυβερνητικού ελέγχου στο Twitter και σε άλλες πλατφόρμες”, δήλωσε ο Fatih Polat, αρχισυντάκτης της αντιπολιτευόμενης εφημερίδας Evrensel, σε συνέντευξή [11] του στην Deutsche Welles (DW).

Η Gulin Cavus, ιδρύτρια του τουρκικού δικτύου ελέγχου γεγονότων Teyit [12], δήλωσε ότι η απειλή της διαδικτυακής παραπληροφόρησης δεν προέρχεται από Τούρκους πολίτες, όπως ισχυρίζεται ο οδηγός, αλλά μάλλον από κυβερνητικές υπηρεσίες, που “εν γνώσει τους εμπλέκονται σε χειραγώγηση”, μιλώντας στην DW.

Πώς συνεχίστηκε

Τον Νοέμβριο του 2020, η Τουρκία επέβαλε [13] πρόστιμο στο Facebook, το Twitter και το YouTube συνολικού ύψους 1,18 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ, επειδή δεν συμμορφώθηκαν με τον νέο νόμο περί κοινωνικών μέσων.

Τον επόμενο μήνα, η Αρχή Τεχνολογιών Πληροφοριών και Επικοινωνιών της Τουρκίας (BTK) έπληξε τις πλατφόρμες [14] με νέα ποινή 30 εκατομμυρίων τουρκικών λιρών (3,8 εκατομμυρίων δολαρίων) σε καθεμία, επειδή δεν προσέλαβαν τοπικούς αντιπροσώπους.

Τα πρόστιμα λειτούργησαν. Το YouTube, το Instagram και το TikTok ήταν από τις πρώτες εταιρείες, που διόρισαν τοπικούς αντιπροσώπους.

Το Facebook ανακοίνωσε επίσης στις 18 Ιανουαρίου 2021 ότι θα ανοίξει ένα τοπικό γραφείο. Τον περασμένο Ιανουάριο, το Facebook ανακοίνωσε επίσης την απόφασή του να διορίσει τοπικό αντιπρόσωπο στην Τουρκία σύμφωνα με τους νέους κανονισμούς.

Στη δήλωσή τους, το Facebook είπε:

We have been closely following developments on Turkey’s recently amended Internet Law No. 5651 [15] which stipulates new requirements for social media platforms. Like other companies, we have decided to begin the process of appointing a legal entity as a local representative in compliance with the law, while also recognizing how important it is for our platform to be a place where users can exercise their freedom of expression.

This decision does not change Facebook’s Community Standards, nor the global process for reviewing government requests, and we will withdraw the representative if we face pressure on either. We will continue to review and evaluate government requests in accordance with these policies, including our commitments as a Global Network Initiative member, and under the UN Guiding Principles on Business and Human Rights. We will continue to report details of the content we restrict, in line with our existing transparency processes.

Παρακολουθούμε στενά τις εξελίξεις στον πρόσφατα τροποποιημένο νόμο αριθ. 5651 περί Διαδικτύου της Τουρκίας, [15] ο οποίος ορίζει νέες απαιτήσεις για τις πλατφόρμες κοινωνικών μέσων. Όπως και άλλες εταιρείες, αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε τη διαδικασία διορισμού ενός νομικού προσώπου ως τοπικού αντιπροσώπου σύμφωνα με τη νομοθεσία, αναγνωρίζοντας επίσης πόσο σημαντικό είναι να είναι η πλατφόρμα μας ένα μέρος, όπου οι χρήστες μπορούν να ασκήσουν ελευθερία έκφρασης.

Αυτή η απόφαση δεν αλλάζει τα Πρότυπα Κοινότητας του Facebook ούτε την παγκόσμια διαδικασία ελέγχου των κρατικών αιτημάτων και θα αποσύρουμε τον εκπρόσωπο, εάν αντιμετωπίσουμε πίεση σε κάποιο από αυτά. Θα συνεχίσουμε να εξετάζουμε και να αξιολογούμε κυβερνητικά αιτήματα σύμφωνα με αυτές τις πολιτικές, συμπεριλαμβανομένων των δεσμεύσεών μας ως μέλους της Πρωτοβουλίας Παγκόσμιου Δικτύου και σύμφωνα με τις Κατευθυντήριες Αρχές του ΟΗΕ για τις Επιχειρήσεις και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Θα συνεχίσουμε να αναφέρουμε λεπτομέρειες για το περιεχόμενο, που περιορίζουμε, σύμφωνα με τις υπάρχουσες διαδικασίες διαφάνειας.

Η πλατφόρμα TikTok δήλωσε [16]:

TikTok is a powerful platform that gives voice to diverse communities, and we remain focused on providing people in Turkey the opportunity to express themselves creatively through video, from sharing unique cooking skills to easy tutorials on drawing. We're also committed to respecting local laws in the markets in which we operate, even when we disagree with them. As such, we will comply with the requirements of the law — establishing a local legal entity and providing a local point of contact to the Government in Turkey as a next step to compliance – while we maintain our commitment to the freedom of expression that is fundamental to the creativity that thrives in our community.

Το TikTok είναι μια ισχυρή πλατφόρμα, που δίνει φωνή σε διάφορες κοινότητες, και παραμένουμε επικεντρωμένοι στο να παρέχουμε στους ανθρώπους στην Τουρκία την ευκαιρία να εκφραστούν δημιουργικά μέσω βίντεο, από κοινοποίηση μοναδικών μαγειρικών δεξιοτήτων μέχρι και εύκολους οδηγούς σχεδίου. Δεσμευόμαστε επίσης να σεβόμαστε τους τοπικούς νόμους στις αγορές, στις οποίες δραστηριοποιούμαστε, ακόμα και όταν διαφωνούμε μαζί τους. Ως εκ τούτου, θα συμμορφωθούμε με τις απαιτήσεις του νόμου – τη δημιουργία ενός τοπικού νομικού προσώπου και την παροχή ενός τοπικού σημείου επαφής στην κυβέρνηση της Τουρκίας ως το επόμενο βήμα συμμόρφωσης – ενώ διατηρούμε τη δέσμευσή μας για την ελευθερία έκφρασης, που είναι θεμελιώδης στη δημιουργικότητα, που ευδοκιμεί στην κοινότητά μας.

Σε αντίποινα προς εταιρείες που αρνήθηκαν να συμμορφωθούν, η Αρχή Τεχνολογιών Πληροφοριών και Επικοινωνιών (BTK) απαγόρευσε σε διαδικτυακές επιχειρήσεις να διαφημίζουν [17] στο Twitter, στο Periscope και στο Pinterest, σε απόφαση που δημοσιεύθηκε [18] στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 19 Ιανουαρίου.

Αυτή η κίνηση είναι πιθανό να επηρεάσει τα προς το ζην πολλών στην Τουρκία, σε μια εποχή, που η χώρα αντιμετωπίζει οικονομικές προκλήσεις ως αποτέλεσμα μιας συνεχιζόμενης πανδημίας.

Εν τω μεταξύ, η συμμόρφωση του YouTube, του Facebook, του TikTok και άλλων πλατφορμών αποτελεί “κακό προηγούμενο, που θα δυσκολέψει άλλες εταιρείες να αντισταθούν”, δήλωσε [19] το Ίδρυμα Electronic Frontier. Το EFF ήταν ιδιαίτερα επικριτικό για την απόφαση συμμόρφωσης του YouTube, δεδομένου του ιστορικού της τουρκικής κυβέρνησης για προηγούμενες προσπάθειες ελέγχου [20] της πλατφόρμας.

Τούρκοι αξιωματούχοι λένε ότι ο νόμος είναι παρόμοιος με το γερμανικό NetzDG [Νομοθεσία επιβολής στο Διαδίκτυο [21]]. Ωστόσο, οι ειδικοί διαφωνούν. Η Emma Sinclair-Webb, ειδικός του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Τουρκίας, δήλωσε [22] ότι, σε αντίθεση με την Τουρκία, η Γερμανία έχει “σαφή διαχωρισμό εξουσιών και ανεξάρτητο δικαστικό σώμα”.

Σύμφωνα με τον Engelliweb [23], έναν ιστότοπο που τεκμηριώνει λογοκριμένο περιεχόμενο, από τον Οκτώβριο του 2020, τουλάχιστον 450.000 τομείς, 140.000 διευθύνσεις URL και 42.000 τουίτ έχουν αποκλειστεί στην Τουρκία.

Στις 21 Ιανουαρίου, το Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου (IPI) εξέδωσε δήλωση, [24] με την οποία καλούσε τους Τούρκους να αποσύρουν τον νέο νόμο και να ανακαλέσουν τις επιβληθείσες κυρώσεις.

Η συντονίστρια του προγράμματος IPI Turkey, Renan Akyavas, είπε:

This law and its penalties threaten the removal of critical voices, including journalists who have been driven from mainstream media, from social media via content removal or self-censorship. Turkey must withdraw this law and all penalties on social media companies issued under it. This law represents a serious expansion of digital censorship and threatens a last bastion for journalists and critical public discussion.

Αυτός ο νόμος και οι κυρώσεις του απειλούν την αφαίρεση των επικριτικών φωνών, συμπεριλαμβανομένων των δημοσιογράφων, που διώχνονται από τα παραδοσιακά δημοφιλή ΜΜΕ, από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης λόγω αφαίρεσης περιεχομένου ή αυτολογοκρισίας. Η Τουρκία πρέπει να αποσύρει αυτόν τον νόμο και όλες τις κυρώσεις σε εταιρείες κοινωνικών μέσων, που εφαρμόστηκαν βάσει αυτού. Αυτός ο νόμος αντιπροσωπεύει μια σοβαρή επέκταση της ψηφιακής λογοκρισίας και απειλεί έναν τελευταίο προμαχώνα για δημοσιογράφους και επικριτική δημόσια συζήτηση.

Ωστόσο, δεν έχουν ακόμη υποχωρήσει αξιωματούχοι στην Άγκυρα.