Smartphone μέσα στο πλήθος. Φωτογραφία: SplitShire, Pixabay.

Νέα ρωσική νομοθεσία, που τέθηκε σε ισχύ στις αρχές Φεβρουαρίου 2021, θέτει το βάρος του αποκλεισμού απαγορευμένου περιεχομένου σε δημοφιλείς πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Αυτό σηματοδοτεί μια αλλαγή ρυθμού για το ρωσικό Διαδίκτυο, όπου ο αποκλεισμός περιεχομένου γινόταν προηγουμένως από παρόχους υπηρεσιών διαδικτύου ή υπηρεσίες φιλοξενίας κατόπιν εντολής κρατικών αξιωματούχων, Αρχών επιβολής του νόμου ή δικαστηρίων.

Η νέα νομοθεσία №530-FZ εισάγει έναν νομικό ορισμό για τα “κοινωνικά δίκτυα”: κάθε πλατφόρμα με περισσότερους από 500.000 ημερήσιους επισκέπτες θα ταξινομείται πλέον επίσημα ως τέτοια και θα προστίθεται σε ένα ειδικό κρατικό μητρώο. Αυτοί οι επίσημα χαρακτηρισμένοι ιστότοποι “κοινωνικών δικτύων” θα πρέπει να βρίσκουν και να αφαιρούν παράνομο περιεχόμενο στις σελίδες τους και θα αντιμετωπίζουν αυστηρά πρόστιμα από 800.000 έως 4 εκατομμύρια ρούβλια (10.860-54.310 δολάρια), εάν δεν το κάνουν. Επαναλαμβανόμενες παραβάσεις μπορεί να οδηγήσουν σε πρόστιμα έως και το ένα δέκατο των ετήσιων εσόδων της πλατφόρμας.

Οι τύποι διαδικτυακού περιεχομένου, που επί του παρόντος ταξινομούνται ως παράνομοι σύμφωνα με τη ρωσική νομοθεσία, περιλαμβάνουν σεξουαλικές εικόνες παιδιών, πληροφορίες σχετικά με χρήση ναρκωτικών, αυτοκτονία ή διάδοση “επικίνδυνων δραστηριοτήτων” μεταξύ ανηλίκων και διαφημίσεις για αλκοόλ ή τζόγο. Απαγορεύονται επίσης πληροφορίες, που προσβάλλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια ή τα δημόσια ήθη ή δείχνουν ασέβεια προς την “κοινωνία, το κράτος, τα κρατικά σύμβολα ή τους δημόσιους λειτουργούς”. Μια άλλη σημαντική κατηγορία απαγορευμένου περιεχομένου περιλαμβάνει εκκλήσεις για μαζική αναταραχή, εξτρεμισμό, τρομοκρατία ή εκκλήσεις για συμμετοχή σε μη εγκεκριμένες μαζικές εκδηλώσεις, π.χ. συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλές πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης αναφέρουν πολλές από αυτές τις κατηγορίες περιεχομένου ως παραβιάσεις των όρων παροχής υπηρεσιών της πλατφόρμας τους και πιθανότατα καταργούν ήδη τέτοιο περιεχόμενο τακτικά ως μέρος των πρακτικών εποπτείας περιεχομένου. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι ο πιο πιθανός λόγος για τη νέα νομοθεσία είναι η επιθυμία του κράτους να περιορίσει την αυξανόμενη δυσαρέσκεια και τις διαδηλώσεις στη χώρα.

Ο Mikhail Tretyak, επικεφαλής του τμήματος IP/IT-practice στο Κέντρο Ψηφιακών Δικαιωμάτων, δήλωσε στο ανεξάρτητο ειδησεογραφικό πρακτορείο The Bell:

Законопроект направлен и на обязательную блокировку контента оппозиционных политиков. Это и информация, выражающая неуважение к органам государственной власти, и призывы к массовым беспорядкам и участию в несогласованных публичных мероприятиях. К тому же владелец социальной сети обязан не допускать использование ресурса для разглашения сведений, составляющих государственную или иную специально охраняемую законом тайну.

Ο νόμος στοχεύει στον υποχρεωτικό αποκλεισμό περιεχομένου, που κοινοποιούν οι πολιτικοί της αντιπολίτευσης. Απαγορεύει επίσης τις προσβλητικές πληροφορίες κατά κρατικών φορέων και εκκλήσεις για μαζική αναταραχή και συμμετοχή σε μη εγκεκριμένες δημόσιες εκδηλώσεις. Ο ιδιοκτήτης του κοινωνικού δικτύου πρέπει επίσης να αποτρέψει τη χρήση της πλατφόρμας του για την αποκάλυψη πληροφοριών, που συνιστούν κρατικό μυστικό ή οποιαδήποτε άλλη μυστική πληροφορία, που προστατεύεται από το νόμο.

Η φιλοκρατική ΜΚΟ Σύνδεσμος Ασφαλούς Διαδικτύου χαιρέτισε το νόμο και έχει ήδη συντάξει κατάλογο με πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, που πιστεύει ότι πρέπει να προστεθούν στο νέο μητρώο εκ των υστέρων. Αυτός ο κατάλογος περιλαμβάνει Facebook, Instagram, TikTok, Twitter, YouTube, VKontakte, Odnoklassniki, Telegram και WhatsApp. Η Elena Mizulina, επικεφαλής της ΜΚΟ, δήλωσε στο κρατικό πρακτορείο ειδήσεων TASS:

Мы призываем Роскомнадзор не медлить с созданием реестра, чем быстрее он будет создан, тем быстрее заработает сам закон и быстрее соцсети в России будут очищаться он запрещенной информации.

Παρακαλούμε τη Roskomnazdor να μην χρονοτριβεί για τη δημιουργία του μητρώου, όσο πιο γρήγορα δημιουργηθεί, τόσο πιο γρήγορα θα αρχίσει να λειτουργεί ο νόμος και όσο πιο γρήγορα τα κοινωνικά δίκτυα στη Ρωσία θα καθαριστούν από παράνομες πληροφορίες.

Ο Sarkis Darbinyan, επικεφαλής δικηγόρος για την οργάνωση ψηφιακών δικαιωμάτων Roskomsvoboda, πιστεύει ότι η νέα νομοθεσία θα είναι πιο ενοχλητική για τα ρωσικά κοινωνικά δίκτυα, τα οποία μπορεί να χρειαστεί να επενδύσουν σε περισσότερη εποπτεία περιεχομένου σε πραγματικό χρόνο. Οι πλατφόρμες, που εδρεύουν εκτός Ρωσίας χωρίς έδρα στη χώρα, μπορούν να αγνοήσουν τις απαιτήσεις και είναι λιγότερο πιθανό να αντιμετωπίσουν πλήρη αποκλεισμό, λέει ο Darbinyan:

И так существовало множество других законов, по которым их можно блокировать хоть завтра. Но блокировка YouTube, Facebook или Twitter — это, очевидно, политическое решение, которое принимается не Роскомнадзором. И пока такого решения, как мы видим, нет.

Υπήρχαν ήδη αρκετοί άλλοι νόμοι, που θα επέτρεπαν [στο κράτος] να μπλοκάρει [αυτές τις πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης]. Αλλά ο αποκλεισμός του YouTube, του Facebook ή του Twitter είναι προφανώς μια πολιτική απόφαση, η οποία δεν λαμβάνεται από την Roskomnadzor. Και μέχρι στιγμής δεν έχουμε δει τέτοια απόφαση.