Εικονογράφηση του Carlos Lara, δημοσιεύεται με την άδειά του.

Το ακόλουθο κείμενο είναι του Αφρο-Σαλβαδοριανού καλλιτέχνη και ακτιβιστή Carlos Lara, ο οποίος μοιράζεται μέρος του έργου του με το Global Voices. Όλες οι εικόνες είναι του Carlos Lara και δημοσιεύονται εδώ με την άδειά του.

Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή (2007), μόνο 7.400 Σαλβαδοριανοί αναγνωρίζουν τις αφρικανικές τους ρίζες, αν και υποστηρίζεται ότι αυτός ο αριθμός δεν αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα. Πολλοί άνθρωποι έκρυψαν την αληθινή τους καταγωγή λόγω των φασιστικών και ρατσιστικών πολιτικών του στρατηγού Μαξιμιλιάνο Ερνάντες Μαρτίνες κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '30, μέσω ενός νόμου για τη μετανάστευση, “που επηρεάστηκε από μια νοοτροπία, μια συζήτηση και πρακτικές, που βασίζονται στον επιστημονικό ρατσισμό, ο οποίος ιεραρχεί ομάδες, κατασκευάζει φυλές και θεωρεί τη λευκή φυλή ως ανώτερη και τις γηγενείς και μαύρες φυλές ως κατώτερες”. Έκτοτε, πολλοί Αφρο-Σαλβαδοριανοί έχουν κρύψει τις εθνικές τους ρίζες.

Η Ημέρα των Σαλβαδοριανών Αφρο-απογόνων εορτάστηκε στις 29 Αυγούστου 2020, με την πρόθεση να αφηγηθεί την αόρατη ιστορία της κοινότητας των Αφρο-απογόνων στο Ελ Σαλβαδόρ. Ακολουθώντας την ιδέα ενός φίλου, ο καλλιτέχνης Jesús Cerén, μέλος του οργανισμού AFROOS, διοργάνωσε μια δραστηριότητα ονόματι “Arte Afrogosto“, στην οποία καλέσαμε καλλιτέχνες και εικονογράφους να αναπαραστήσουν 31 λέξεις (μία για κάθε ημέρα του Αυγούστου) με αφρικανική ρίζα, που χρησιμοποιούνται ειδικά στο Ελ Σαλβαδόρ. Η ιδέα ήταν να επισημανθεί πόσο βαθιά είναι η αφρικανική επιρροή στη γλώσσα και τον πολιτισμό μας, παρά το γεγονός ότι έχει αναιρεθεί σε μεγάλο βαθμό στο παρελθόν.

Amigos, amigas, amigues artistas! En algún momento ustedes han participado en el ‘inktober’, que como ya sabrán, es una dinámica para dibujar cada día según una palabra que se encuentra en la lista oficial. pic.twitter.com/NaNbdNKPqd

— Carlos Lara (@carloslaradibuj) July 28, 2020

Φίλοι καλλιτέχνες! Έχετε συμμετάσχει σε κάποιο σημείο στο «inktober», το οποίο, όπως γνωρίζετε, είναι μια άσκηση, κατά την οποία πρέπει να σχεδιάζετε καθημερινά σύμφωνα με μια λέξη, που βρίσκεται στον επίσημο κατάλογο.

Εδώ είναι μερικές από τις λέξεις, που εικονογράφησα για αυτή τη δραστηριότητα, και εξηγώ εν συντομία την ετυμολογία και τις χρήσεις τους στην περιοχή:

Chingar: Αυτή είναι μια πολύ κοινή λέξη στα μεξικάνικα ισπανικά. Σημαίνει να “πειράζεις”, να “ενοχλείς”, να “γκρινιάζεις”, να “μην αφήνεις κάποιον ήσυχο”. Σύμφωνα με το λεξικό RAE, προέρχεται από τη ρομανί λέξη “cingarár”, που σημαίνει “να πολεμάς”. Ωστόσο, άλλοι έχουν εντοπίσει την προέλευσή του στις γλώσσες μπαντού των υποδουλωμένων Αφρικανών, που έφεραν οι Πορτογάλοι και οι Ισπανοί.

Στη Βραζιλία, Xingar σημαίνει “να προσβάλλεις” και προέρχεται από τις γλώσσες κιμπούντου και κικόνγκο σίνγκα από την περιοχή της Κεντρικής Αφρικής.

Cumbia: Είναι ένας δημοφιλής χορός, κυρίως από την Κολομβία και τον Παναμά, που συνδυάζει παραδόσεις λευκών, Αφρικανών και γηγενών. Σύμφωνα με ορισμένες θεωρίες, προέρχεται από το cumbé, έναν χορό από την Ισημερινή Γουινέα. Σύμφωνα με άλλους ερευνητές, πρόκειται είτε για μια συντομογραφία του cumbancha, από τους Μαντίνκα της Δυτικής Αφρικής, είτε από μια παραλλαγή από τις λέξεις kumba, kumbé και kumbí. Το “k” γίνεται “c” κατά την ενσωμάτωση στην ισπανική γλώσσα, με την έννοια των “τυμπάνων” ή των “χορών”.

Η κούμπια είναι ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά της ταυτότητας των Σαλβαδοριανών.

Gallina Guinea: Κυριολεκτικά μια κότα από τη Γουινέα, η οποία είναι “μικρή, με πολύ αδύνατο λοφίο, γυμνό κεφάλι, μπλε-μαύρο φτέρωμα με λευκές κηλίδες, κοντή και μυτερή ουρά”.

Υπάρχουν τρεις χώρες στην Αφρική με το όνομα Γουινέα, που βρίσκονται στην ίδια περιοχή: Γουινέα, Γουινέα-Μπισσάου και Ισημερινή Γουινέα. Η τελευταία είναι μια πορτογαλόφωνη χώρα.

Guineo: τo φρούτo της μπανάνας. Το guineo, επίσης γνωστό ως μπανάνα, προέρχεται από τη Νοτιοανατολική Ασία. Στη συνέχεια άνθισε στην Αφρική και αργότερα στην Αμερική. Ωστόσο, το όνομα guineo πιστεύεται ότι προέρχεται από τη Δυτική Αφρική, παλαιότερα γνωστή ως “Γουινέα”, το οποίο στη βερβέρικη γλώσσα σημαίνει “γη των Μαύρων”.

Η Ινδία είναι πλέον ο μεγαλύτερος παραγωγός μπανάνας στον κόσμο και υπάρχει μια χώρα στη Νοτιοανατολική Ασία με το όνομα Γουινέα:η Παπούα Νέα Γουινέα.

Jelengue: Στο Πουέρτο Ρίκο, σημαίνει “εκνευρισμός”, “ενόχληση”, “μπελάς”, “αναποδιά.” Στο Ελ Σαλβαδόρ, είναι συνώνυμο με το chonguenga (μια κοινωνική συγκέντρωση), το pachanga (ένα χορευτικό πάρτι), το molote (μια συνάθροιση), το jolgorio (εορταστικές εκδηλώσεις), το movimiento (κίνηση), το desvergue (ένα γλέντι) ή τη φιέστα (ένα πάρτι).

Μαρίμπα: Όταν ακούμε για τη μαρίμπα, μερικές φορές φανταζόμαστε τη Γουατεμάλα και τη συνδέουμε με τον γηγενείς πληθυσμούς. Ωστόσο, η μαρίμπα έχει αφρικανική καταγωγή. Είναι ένα κρουστό όργανο παρόμοιο με το ξυλόφωνο και το όνομα προέρχεται από τις γλώσσες κιμπούντου ή μπαντού, καθώς το έφεραν στην Αμερική οι Αφρικανοί σκλάβοι. Είναι επίσης γνωστή σε αυτές τις γλώσσες ως καλίμπα ή μαλίμπα.

Mondongo: Πρόκειται για ένα είδος στιφάδου ή φαγητού κατσαρόλας, που παρασκευάζεται από την κοιλιά (mondongo) μιας αγελάδας ή ενός χοίρου και προστίθενται άλλα κρέατα, λαχανικά, όσπρια και μπαχαρικά. Είναι παραδοσιακό σε πολλές ισπανόφωνες χώρες και θεωρείται εθνικό πιάτο της Βενεζουέλας. Η λέξη mondongo προέρχεται από τη λέξη mondejo, η οποία, με τη σειρά της, φαίνεται να προέρχεται από το bandujo, του οποίου η προέλευση είναι αβέβαιη.

Η λέξη εισήχθη από τους Αφρικανούς σκλάβους, που μιλούν μπαντού, στους οποίους έδιναν να φάνε τα κομμάτια του βοείου κρέατος, που δεν ήθελαν τα αφεντικά τους.

Pachanga: Χορός που προέρχεται από την Κούβα, όπου σημαίνει “αναστάτωση”, “πάρτυ”, “πολύβουη διασκέδαση”.

Στο Ελ Σαλβαδόρ, αναφέρεται σε μια δημοφιλή ή οικογενειακή γιορτή, συνήθως με χορό.

Το Pachanga προέρχεται πιθανώς από ένα πάρτι “para Changó” (κυριολεκτικά, “για το Changó”). Το Changó είναι μια από τις σημαντικότερες θεότητες της θρησκείας των Φον και των Γιορούμπα του Μπενίν και της Νιγηρίας, αντίστοιχα. Το “Para Changó” εξελίχθηκε σε “pa'Changó” και τελικά έγινε pachanga. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ως ρήμα και επίθετο: pachanguear (ρ.) και pachanguera, που περιγράφει κάποιον, που “του αρέσει να κάνει pachanguear” ή “πηγαίνει στα pachanga”.

Ruco: Και στην Κολομβία και στο Μεξικό, το ruco σημαίνει “παλιό”.

Στο Ελ Σαλβαδόρ, το έχω ακούσει με δύο έννοιες, που συνδέονται μεταξύ τους: η μία είναι “παλιό” και η άλλη είναι “χωρίς δόντια” (συνώνυμο του sholco). Σε κάθε περίπτωση, η λέξη “χωρίς δόντια” αναφέρεται σε κάποιον προχωρημένης ηλικίας, που έχει χάσει τα δόντια του, queda ruco.

Zόμπι: Μια οντότητα που, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, έχει ξανάρθει στη ζωή. Έλκει την καταγωγή του από τη θρησκεία Βουντού τμημάτων της Δυτικής Αφρικής. Σύμφωνα με την πεποίθηση, ένας νεκρός μπορεί να αναστηθεί από ένα houngan ή ένα bokor, που εκτελεί ένα τελετουργικό· μόλις ξαναζωντανεύει, το άτομο θα υπόκειται στη βούληση αυτού που τον ανέστησε.

Έχουν προταθεί πολλές πιθανές ρίζες για τον όρο ζόμπι, οι περισσότερες από τις οποίες είναι αφρικανικές. Υπάρχει επίσης έρευνα για την προέλευση των ζόμπι από την Αϊτή, που ιστορικά συνδέεται με τη δουλεία και την καταπίεση στην Αϊτή.