Ένα στιγμιότυπο οθόνης της έκθεσης “Η Αφρική χωρίς φίλτρο 2021″ στο πώς τα αφρικανικά μέσα ενημέρωσης καλύπτουν την ήπειρο.
Η υπερβολική εξάρτηση από τα διεθνή πρακτορεία ειδήσεων είναι ο κύριος λόγος γιατί τα αφρικανικά μέσα ενημέρωσης συνεχίζουν να διαιωνίζουν τις επιβλαβείς αφηγήσεις σχετικά με την Αφρική, συμπεραίνει μια έκθεση.
Η έκθεση “Πώς τα αφρικανικά μέσα ενημέρωσης καλύπτουν την Αφρική“, που κυκλοφόρησε τον Φεβρουάριο του 2021, προσφέρει μια βαθύτερη κατανόηση στο γιατί η φτώχεια, ο πόλεμος, οι ασθένειες και οι ανεπιτυχείς εκλογές συνεχίζουν να κυριαρχούν στα μέσα ενημέρωσης στην Αφρική. Η έκθεση, που επιδίωξε να αποδείξει πώς τα αφρικανικά ΜΜΕ σε διάφορες χώρες καλύπτουν ειδήσεις από την υπόλοιπη Αφρική, ερεύνησε άτομα στον χώρο της βιομηχανίας των μέσων ενημέρωσης για να ανακαλύψει γιατί συνεχίζεται η τάση αυτή. Εικοσιπέντε ανώτεροι επαγγελματίες των ΜΜΕ από επτά χώρες της Αφρικής (Αιθιοπία, Κένυα, Ναμίμπια, Νιγηρία, Νότια Αφρική, Ουγκάντα και Τανζανία), συμπεριλαμβανομένων ξένων ανταποκριτών και ανώτερων Αφρικανών δημοσιογραφών και συντακτών, συγκλήθηκαν για συγκεντρωτικές ομαδικές συζητήσεις.
Η έρευνα επικεντρώνεται στο τι καθορίζει σε ποιες ειδήσεις δίνεται προτεραιότητα, στον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνονται οι ειδήσεις για την Αφρική, ποιος τις αφηγείται (Αφρικανοί δημοσιογράφοι ή ξένος Τύπος), τι περιορίζει τα ρεπορτάζ, που προκαλούν σύγχυση στην Αφρική, και τι παρεμβάσεις χρειάζονται για να εξαλειφθούν τα αρνητικά στερεότυπα στην ήπειρο από ΜΜΕ της Αφρικής.
Έχοντας ανατεθεί από την “Αφρική χωρίς φίλτρο“, έναν συνεργατικό δωρητή που στοχεύει να μετατοπίσει επιβλαβή στερεότυπα και παρερμηνευμένες ιδέες σχετικά με την ήπειρο, η έκθεση μοιράζεται μερικές πληροφορίες για το εσωτερικό των αφρικανικών ΜΜΕ.
Άμα έχει “αίμα”, “τραβάει”
Η έκθεση του 2021 “Πώς τα αφρικανικά μέσα ενημέρωσης καλύπτουν την Αφρική” – Ένα διάγραμμα πίτας που δείχνει τα είδη των ειδήσεων, στα οποία δίνεται περισσότερη και λιγότερη προτεραιότητα.
Σύμφωνα με την έκθεση, πολλά δημοσιεύματα στα αφρικανικά μέσα σχετικά με την Αφρική ακολουθούν το μονοπάτι “άμα έχει “αίμα“, “τραβάει””. Η πολιτική, οι εκλογές, οι κρίσεις στην Αφρική και άλλες “δύσκολες” ειδήσεις, όπως διαμαρτυρίες, κυριαρχούν στην κάλυψη των νέων. Αυτές, λέει η έκθεση, αντιπροσωπεύουν το 80% της συνολικής κάλυψης και κυριαρχούβν στην Αφρική, ενώ τα άρθρα γνώμης και τα αφιερώματα συνεισφέρουν μόνο κατά 8% και 6%, αντίστοιχα.
Ενώ η έκθεση εντόπισε ότι μερικά από τα ΜΜΕ εξέτασαν ειδικές ενότητες για νέα από την υπόλοιπη Αφρική, παρατηρεί ότι οι περισσότερες περιορίζουν σχεδόν αποκλειστικά την κάλυψή τους σε τοπικά και εθνικά νέα. Το 45% περιλαμβάνουν γεγονότα, που συμβαίνουν σε άλλες αφρικανικές χώρες στα ειδησεογραφικά χρονολόγια, ενώ το 11% είπαν ότι δεν το έκαναν. Η κάλυψη από τη χώρα συχνά συγκεντρώνεται σε λίγες χώρες, η οποία σύμφωνα με την έκθεση, αυξάνεται γύρω από τις εκλογές.
Η υπερβολική εξάρτηση από τα διεθνή πρακτορεία ειδήσεων
Η έκθεση του 2021 “Πώς τα αφρικανικά μέσα ενημέρωσης καλύπτουν την Αφρική” – Στατιστικά για το ποσοστό ειδήσεων ανά συντάκτη
Το 63% των αφρικανικών μέσων ενημέρωσης δεν έχουν ανταποκριτές στην Αφρική, σύμφωνα με την έκθεση. Οι ειδήσεις πηγάζουν σχεδόν αποκλειστικά από διεθνή πρακτορεία ειδήσεων, των οποίων το πρωτεύον κοινό είναι η Ευρώπη. Το Agence France-Presse (AFP) αντιπροσώπευε το 14% των ειδήσεων, το BBC το 9%, το Reuters και το Al Jazeera συνεισέφεραν 4% και 2%, αντίστοιχα. Σύμφωνα με τους συντάκτες που συμμετείχαν στην έρευνα, η υπεροχή αυτών των ειδησεογραφικών πρακτορείων οφείλεται στην προσφορά φθηνότερων εναλλακτικών λύσεων για τη διατήρηση μιας πλήρους αίθουσας σύνταξης και τη διατήρηση ξένων ανταποκριτών.
Αυτή η φθηνότερη εναλλακτική λύση έχει τεράστιο κόστος στο πώς γίνεται αντιληπτή η Αφρική τόσο στο εσωτερικό όσο και στους παγκόσμιους χάρτες ειδήσεων. Αυτό, σύμφωνα με την έκθεση, έχει γίνει εις βάρος θετικών αφηγήσεων, όπως η αλλαγή, που κάνει η νεολαία της ηπείρου. Επίσης χαμένη ανάμεσα σε όλα τα ρηχά νέα είναι η “Σίλικον Σαβάνα” των καινοτόμων της ηπείρου, των οποίων οι ειδήσεις δεν αναφέρονται από τα αφρικανικά μέσα ενημέρωσης.
Μόνο το 45% των συντακτών, που συμμετείχαν στην έρευνα, δήλωσαν ότι οι εκδόσεις τους είχαν υλικό για την Αφρική. Το 50% συμφώνησε ότι υπάρχουν στερεότυπα στα άρθρα, που κυκλοφορούν, παρά την επιθυμία τους για πιο εμπνευσμένη κάλυψη:
“African crisis sells, but when local media positively changes how they cover stories, broader African media will pick up on that trend.”
- Sentiments of some participants in a survey focus group for the report.
“Η αφρικανική κρίση πουλάει, αλλά, όταν τα τοπικά μέσα αλλάζουν θετικά τον τρόπο, με τον οποίο καλύπτουν ειδήσεις, τα ευρύτερα αφρικανικά μέσα θα ακολουθήσουν αυτή την τάση”.
- Συναισθήματα ορισμένων συμμετεχόντων σε μια ομάδα εστίασης έρευνας για την έκθεση.
Έλλειψη χρηματοδότησης και συρρίκνωση εσόδων
Η έλλειψη χρηματοδότησης για τη συγγραφή ή την παραγωγή πρωτότυπων ειδήσεων βρέθηκε να είναι ο μεγαλύτερος περιορισμός. Οι συντάκτες απέδωσαν επίσης την επιφανειακή κάλυψη στη συρρίκνωση των δημοσιογραφικών αιθουσών λόγω της μείωσης των διαφημιστικών εσόδων. Οι δημοσιεύσεις των ΜΜΕ παγκοσμίως έχουν μειωμένα έσοδα λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19. Σύμφωνα με την Έκθεση Παγκόσμιας Αγοράς Έντυπων Μέσων 2021:
“The outbreak of Coronavirus disease (COVID-19) has acted as a significant restraint on some of the print media markets in 2020 following reduced circulation and dwindling advertising as businesses were disrupted due to lockdowns imposed by governments globally.”
Το ξέσπασμα της νόσου του κορονοϊού (COVID-19) λειτούργησε ως σημαντικός περιορισμός σε ορισμένες από τις αγορές έντυπων μέσων το 2020 μετά τη μειωμένη κυκλοφορία και τη συρρίκνωση της διαφήμισης, καθώς οι επιχειρήσεις διακόπηκαν λόγω των λοκντάουν, που επιβλήθηκαν από τις κυβερνήσεις παγκοσμίως.
Πέρα από την πανδημία, τα παραδοσιακά μοντέλα εσόδων, που ήταν ο βασικός πυλώνας για τα έντυπα μέσα παγκοσμίως, έχουν καταρρεύσει. Ένα άρθρο του Μαΐου 2020 στο Africa Portal με τίτλο “Η δημοσιογραφία σε κίνδυνο: Μετριάζοντας τον αντίκτυπο του COVID-19 στις εφημερίδες” σημείωσε ότι:
“The traditional business model for newspapers, underpinned by advertising and circulation, has imploded. This is not a new occurrence or due to COVID-19: revenue from these two sources has been steadily declining in recent years due to the uptake of digital news and the challenging economic environment in many African countries.”
“Το παραδοσιακό επιχειρηματικό μοντέλο για τις εφημερίδες, που στηρίζεται στη διαφήμιση και την κυκλοφορία, έχει καταρρεύσει. Αυτό δεν είναι νέο γεγονός ούτε οφείλεται στον COVID-19: τα έσοδα από αυτές τις δύο πηγές μειώνονται σταθερά τα τελευταία χρόνια λόγω της αφομοίωσης των ψηφιακών ειδήσεων και του δύσκολου οικονομικού περιβάλλοντος σε πολλές αφρικανικές χώρες”.
Δε θα σώσουν τη δημοσιογραφία οι συνδρομητικές υπηρεσίες
Η έκθεση ολοκληρώνεται με ορισμένες συστάσεις τόσο από τους συμμετέχοντες στην έρευνα όσο και από το Africa No Filter, όπως:
- Υπάρχει ανάγκη ο κλάδος να εκτιμά τους εργαζομένους του και να βραβεύει την καλή δημοσιογραφία. Ένας ερωτώμενος σημείωσε ότι η Αφρική δεν έχει τα δικά της βραβεία δημοσιογραφίας, με τις περισσότερες από τις υπάρχουσες και αξιοσημείωτες διακρίσεις να απονέμονται από τον ξένο Τύπο. Αυτό, σημείωσε, επηρεάζει επίσης διακριτικά τον τύπο των κειμένων, που προτιμούν να γράφουν οι δημοσιογράφοι.
- Υπάρχει επίσης έλλειψη πρόσβασης σε επαγγελματικά πολυμέσα (βίντεο και φωτογραφίες), που θα βοηθούσαν στην απεικόνιση αφρικανικών ειδήσεων. Η δημιουργία ενός αποθετηρίου για ιστορίες και πολυμέσα, που οι δημοσιογράφοι μπορούν να μοιραστούν μεταξύ τους, θα τονώσει τη δημιουργία διαφορετικών δημοσιευμάτων για την Αφρική.
Η ανάγκη για τα αφρικανικά ΜΜΕ να επανεξετάσουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο είναι κάτι που, αν και δεν αποτυπώνεται στην έκθεση “Η Αφρική χωρίς φίλτρο”, είναι αναπόφευκτη και απαραίτητη για την επιβίωσή τους. Τα paywalls και τα μοντέλα ψηφιακής συνδρομής έχουν γίνει το νέο βιομηχανικό πρότυπο για έντυπα μέσα παγκοσμίως. Δυστυχώς για τα αφρικανικά μέσα ενημέρωσης, αυτή η στροφή σε εναλλακτικά επιχειρηματικά μοντέλα ήταν περισσότερο μια σπασμωδική αντίδραση, που, για τους περισσότερους, προκλήθηκε από την πανδημία. Στις αρχές του τρέχοντος έτους, μια από τις κορυφαίες εφημερίδες της Κένυας, η Daily Nation, ανακοίνωσε την υιοθέτηση ενός paywall.
Ωστόσο, όπως σημείωσε το News24.com, τα paywalls δεν θα σώσουν τη δημοσιογραφία. Τη διαφορά θα κάνουν η καλή δημοσιογραφία και το περιεχόμενο, που οι αναγνώστες εκτιμούν και είναι πρόθυμοι να πληρώσουν γι’ αυτό. Αυτή η έκθεση κάνει παρόμοιες συστάσεις σχετικά με τη σημασία του πλούσιου περιεχομένου, που περιλαμβάνει διάφορα θέματα, και τις φωνές περισσότερων ανθρώπων. Ωστόσο, όπως σημειώνει η έκθεση, η καλή δημοσιογραφία απαιτεί επενδύσεις.
