Φωτογραφία: Maité Escarria, με την παραχώρηση της Lucía Asué Mbomío Rubio. Χρήση με άδεια.
Η Lucía Asué Mbomío Rubio είναι δημοσιογράφος από την Ισπανία, από τη Μαδρίτη πιο συγκεκριμένα. Είναι κόρη μιας γυναίκας από τη Σεγκόβια της Ισπανίας και ενός άνδρα από το Νιεφάνγκ της Γουινέας του Ισημερινού στην κεντροδυτική Αφρική.
Μεταξύ άλλων, αυτή η πολύπλευρη δημοσιογράφος δημοσίευσε ένα μυθιατόρημα στα ισπανικά με τίτλο “Οι γυναίκες που τόλμησαν” (“Las que se atrevieron [1]“), συνεργάστηκε με πολλούς οργανισμούς όπως ο συνεργάτης του Global Voices [2] Afroféminas [3], μια διαδικτυακή κοινότητα για γυναίκες με αφρικανικές ρίζες, ενώ διαχειρίζεται και το δικό της κανάλι στο YouTube. [4]
Το Global Voices μίλησε με την Mbomío για τις συνεισφορές της στην καταπολέμηση του ρατσισμού στο πλαίσιο της Ισπανίας, τις σκέψεις της για τη μαύρη ταυτότητα και το έργο της ως ακτιβίστρια.
Global Voices (GV): Ποιοι είναι οι κίνδυνοι ή οι προκλήσεις του ενστερνισμού της άφρο ή μαύρης ταυτότητας σε μια κοινωνία όπως η Ισπανία;
Lucía Asué Mbomío Rubio (LM): Στην Ισπανία, φοβούνται να μιλήσουν για φυλή (αναγνώριση ότι οι φυλές, από βιολογική άποψη, δεν υπάρχουν και είναι ένα κοινωνικοοικονομικό κατασκεύασμα), ή ας πούμε το να ασχοληθούν με ορισμένα θέματα που είναι άβολα ή, όπως λέει ο φωτογράφος Rubén H. Bermúdez, [5] “αποδεικνύονται άβολα”, μεταξύ άλλων, επειδή υποθέτουμε ότι είναι κάτι κακό.
Επομένως, δεν είναι ασυνήθιστο να ακούμε φράσεις όπως “δεν είμαι ρατσιστής, αλλά”, σαν το προοίμιο αυτό να ακυρώνει την ρατσιστική παρατήρηση, που συνήθως ακολουθεί.
Για το λόγο αυτό, η Mbomío αναφέρει ότι ένα σημαντικό μέρος της καταπολέμησης των αδικιών, που προκαλούνται από τον ρατσισμό, εξαρτάται από την ορατότητα της διάκρισης. Και αυτό με τη σειρά του εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους χώρους, στους οποίους μπορούν να ακουστούν όσοι επηρεάζονται από αυτό:
LM: Πριν από λίγο καιρό, ο Luis Castellví [6], καθηγητής στο Κέμπριτζ, έγραψε σε ένα άρθρο [7]: “Για τη λευκή πλειοψηφία της Ισπανίας, ο ρατσισμός είναι αόρατος, όπως και ο ανδρικός σοβινισμός για ορισμένους άντρες, η ομοφοβία για πολλούς ετεροφυλόφιλους και ένα μεγάλο κλπ. Αλλά προφανώς αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υφίστανται τέτοιου είδους διακρίσεις. Για να μάθουμε πόσος ρατσισμός υπάρχει στην Ισπανία, οι μειονότητες που πλήττονται και όσοι ζουν μαζί τους πρέπει να αποκτήσουν φωνή”.
Λοιπόν, να τι συμβαίνει συχνά σε αυτήν την κοινωνία. Οι διάφοροι -ισμοί συζητούνται από όσους έχουν το προνόμιο να μην τους βιώνουν και όταν εμείς, οι θιγόμενοι, προσφέρουμε μια άποψη, κατηγορούμαστε αυτομάτως ότι έχουμε μια νοοτροπία θύματος χωρίς την κατανόηση ότι το να μας ακούσει κανείς είναι μια ευκαιρία αλλαγής συμπεριφοράς και, ως εκ τούτου, συμβολής στη βελτίωση μιας χώρας, στην οποία ανήκουμε και εμείς.
Συνεχίζει:
Η ευαισθητοποίησή μου συνοδεύεται από τον αντιρατσιστικό ακτιβισμό μου, ο οποίος περιλαμβάνει το έργο μου σχεδόν τέσσερα χρόνια με την Afroféminas [3] για αύξηση παρουσίας, προβαίνοντας σε συνεντεύξεις με μαύρες, που θα μπορούσαν να γίνουν σημεία αναφοράς για οποιονδήποτε, εάν κάποια ΜΜΕ ήταν αρκετά ευγενικά για να τις προβάλλουν. Έχω επίσης επικεντρωθεί στη διοργάνωση εργαστηρίων σε διάφορα φόρουμ, με στόχο την κριτική ανάλυση του τρόπου, με τον οποίο εμείς οι δημοσιογράφοι συμβάλλουμε στη διάδοση μιας εικόνας μαύρων ανθρώπων, που αντιμετωπίζει το μέρος ως σύνολο και αρνείται να αφήσει τα στερεότυπα, που παραδοσιακά συσχετίζονται μαζί μας (ναι, μιλώ ως κάποιος που έχει διαδώσει και λάβει αυτή την εικόνα, γιατί ως δημοσιογράφος έχω κι εγώ κάνει λάθη).
Να σου λένε “εσύ είσαι ρατσιστής, που βλέπεις αυτές τις διαφορές”
Παρόλο που οι συζητήσεις για το ρατσισμό θεωρούνται γενικά δύσκολες, συχνά η αντιμετώπιση αγνοείται. Από την εμπειρία της Mbomío, οι απαντήσεις των ανθρώπων είναι ποικίλες και πολύπλοκες, αλλά η πλειοψηφία έχει έναν κοινό παρονομαστή, που περιπλέκει ακόμα περισσότερο την ερώτηση: την άρνηση πολλών να αναγνωρίσουν τις διαφορές, που δε βιώνουν στην καθημερινότητά τους.
LM: Ο ενστερνισμός της μαύρης ή άφρο ταυτότητας μπορεί να σημαίνει να ακούς φράσεις όπως “όλοι το ίδιο είμαστε” ή “εσύ είσαι ρατσιστής, που βλέπεις αυτές τις διαφορές” περισσότερες από μία φορές. Αυτή η ατάκα, το “όλοι το ίδιο είμαστε”, αποκαλύπτει την υπάρχουσα αδιαφορία για ορισμένες καθημερινές πραγματικότητες, όπως ότι είναι πιθανό, ενώ περπατάς στο δρόμο, να σου γίνει έλεγχος για ταυτότητα περισσότερες φορές από ό,τι θα συνέβαινε σε κάποιον λευκό, επειδή υποθέτουν ότι “δεν είσαι από εδώ”, με όλα όσα αυτή η ιδέα, του να μην είσαι “από εδώ”, συνεπάγεται (να είσαι ξένος, ένας Άλλος, να μην ανήκεις κάπου, να μην έχεις ίσα νομικά προνόμια κλπ.) ή να μην εμφανίζεσαι ποτέ στα ΜΜΕ, εκτός από ένα στερεότυπο τρόπο, για να δώσω δύο παραδείγματα.
Μερικές φορές, υιοθετώντας την άφρο ταυτότητα από μια πιο, ίσως, τυπική, αλλά όχι λιγότερο σημαντική άποψη, σημαίνει το να έχεις δυσάρεστες συνομιλίες με ανθρώπους που αγαπάς και σε αγαπάνε. Η πιο άπειρη αγάπη δε χρειάζεται να απαλλάσσεται από τις προκαταλήψεις, που έχουν εμποτιστεί από ένα ρατσιστικό σύστημα.
GV: Ποια είναι η γνώμη σας για την ιδέα ενός ενοποιημένου αγώνα κατά του ρατσισμού, που επιδιώκει να ξεπεράσει τη φυλετική διαίρεση και να έχει ταυτότητα και εμπειρία ως κύριο σημείο σύγκλισης;
LM: Οι σύμμαχοι είναι απαραίτητοι, αλλά δεν υπάρχει τρόπος να ηγηθούν στον αγώνα κατά του ρατσισμού. Ούτε η μητέρα μου, που έχει δύο παιδιά καλομορφωμένα και συνειδητά αυτοπροσδιορίζονται μαύροι, θα μπορούσε. Μπορεί να συνεισφέρει με το όραμά της ως γονέας, οι εμπειρίες και οι απόψεις της είναι σημαντικές, αλλά δεν μπορεί να γνωρίζει τι ζούμε ο αδελφός μου κι εγώ (ακόμα και αν υποφέρει από κάποιες από τις συνέπειές του). Ούτε γνωρίζω τι σημαίνει να είσαι λευκός και να έχεις παιδιά που δεν είναι: παιδιά που επιστρέφουν από το σχολείο με δάκρυα διότι προσβλήθηκαν, ή θυμωμένα ή φοβισμένα μετά από κάποια κακοποίηση.
Η δύναμη του “πού” στην ταυτότητα
GV: Θέλω να κάνω μια ερώτηση, που προκύπτει, κάθε φορά που προσπαθούμε να ορίσουμε τον εαυτό μας: τη χρήση της λέξης “μαύρος”. Ένας όρος, που ήταν και είναι στο κέντρο του ρατσισμού ως θεωρία και του οποίου γεννήθηκε η χρήση συνδεδεμένη με τον αποικισμό. Σε ποια πλευρά της συζήτησης είστε;
LM: Πιστεύω ότι βασίζεται πολύ στα συμφραζόμενα. Όταν ήμουν μικρή, εδώ [στην Ισπανία], αν δεν ήσουν λευκός, ήσουν μαύρος. Όλες οι ονοματολογίες, που δημιουργήθηκαν για να διαχωρίσουν μια διαβάθμιση, που σε ομαδοποιεί περισσότερο με ένα άτομο ή το άλλο, τόσο συγκεκριμένες για ορισμένες χώρες της Λατινικής Αμερικής (και την κληρονομιά του ισπανικού συστήματος κάστας), δεν χρησιμοποιήθηκαν πολύ. Όπως έχουν βιώσει πολλοί στην Ισπανία, μου έχουν πει να επιστρέψω στην Αφρική, όταν παραπονέθηκα για κάτι λάθος ή επειδή έχω απόψεις, με τις οποίες δεν συμφωνούσαν ορισμένοι. Έτσι, αν και γνωρίζω το λευκό, ισπανικό κομμάτι μου και πρόσφατα επίσης έμαθα και το προνόμιο, που απορρέει από αυτό λόγω του υφιστάμενου “διαχωρισμού βάσει χρώματος δέρματος [8]“, και, αν και γεννήθηκα με την ισπανική εθνική ταυτότητα στα γεννοφάσκια μου, πάντα αυτοπροσδιοριζόμουν ως μαύρη. Το “Αφρο-απόγονος” είναι κάτι πολύ πρόσφατο για μένα, παρόλο που αναγνωρίζω πως, όταν βρίσκομαι σε κάποια μέρη, γνωρίζοντας καλά τη δύναμη του “πού”, χρησιμοποιώ αυτή τη λέξη.
Πρέπει επίσης να έχετε κατά νου ότι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που αντιτίθενται στον όρο “μουλάτοι”, επειδή είναι μια εξωγενής και επιβαλλόμενη ονομασία, του οποίου η ετυμολογία προέρχεται από το “μουλάρι”. Μας κάνουν ζώα.
Όσον αφορά τη δύναμη των γεωγραφικών και κοινωνικών πλαισίων, η Mbomío λέει:
Είμαι βέβαια πως, αν μεγάλωνα σε άλλα μέρη του κόσμου, σίγουρα θα το έβλεπα διαφορετικά. Στην Ισημερινή Γουινέα, για παράδειγμα, που είναι η άλλη μου χώρα, με αποκαλούν “λευκή”. Αλλά έχω περάσει σχεδόν όλη μου τη ζωή (με εξαιρέσεις που δεν έχουν ξεπεράσει τον ένα χρόνο) στη Μαδρίτη και οι θέσεις μου αντιστοιχούν στις εμπειρίες μου εδώ στην Ισπανία.
Εδώ θέλω να παραθέσω τον Αμίν Μααλούφ, ο οποίος στο βιβλίο του “Εις το όνομα της ταυτότητας” [9] εξήγησε ότι κανονικά, παρά το γεγονός ότι είμαστε πολύπλευροι, προσκολλούμαστε στην πτυχή της ταυτότητάς μας, που θεωρούμε ότι δέχεται τις περισσότερες επιθέσεις.
Στο δεύτερο μέρος αυτής της συνέντευξης, το Global Voices θα μιλήσει με την Mbomío για το έργο της στον ψηφιακό αφρο-ακτιβισμό, το κανάλι της στο YouTube και το βιβλίο της “Οι γυναίκες που τόλμησαν”.