[1]Φωτογραφία: Monika Deupala. Μέσω Nepali Times. Χρήση με άδεια.
Αυτό το άρθρο της Alisha Sijapati [2] δημοσιεύτηκε αρχικά στους Nepali Times. [1] Μια επεξεργασμένη του εκδοχή αναδημοσιεύεται στο Global Voices βάσει συμφωνίας διαμοιρασμού περιεχομένου.
Βάσει τελευταίας καταμέτρησης το 2019, το Νεπάλ είχε 129 ομιλούμενες γλώσσες [3], αλλά ακόμη και όταν εντοπίζονται νέες, άλλες εξαφανίζονται.
Τουλάχιστον 24 από τις γλώσσες και τις διαλέκτους στο Νεπάλ είναι “απειλούμενες” και οι επόμενες τρεις στα πρόθυρα της εξαφάνισης είναι οι ντούρα [4], κουσούντα [5] και τιλούνγκ [6], σε καθεμία από τις οποίες έχει απομείνει μόνο ένας ομιλητής.
“Δεν θα με εκπλήξει, αν αυτές οι τρεις γλώσσες είναι οι επόμενες που θα χαθούν. Χωρίς κανέναν ομιλητή, δεν θα μπορέσουμε να τις σώσουμε”, λέει ο Lok Bahadur Lopchan της Επιτροπής Γλωσσών του Νεπάλ, [7] επιφορτισμένης με τη διάσωση της γλωσσικής πολυμορφίας του Νεπάλ.
Εάν μια γλώσσα ομιλείται από λιγότερα από 1.000 άτομα, χαρακτηρίζεται ως “απειλούμενη”. Ο Lopchan προβλέπει ότι πάνω από 37 γλώσσες, που ομιλούνται στο Νεπάλ, ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία και ενδέχεται να εξαφανιστούν μέσα στα επόμενα 10 χρόνια.
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Επιτροπής Γλωσσών του Νεπάλ για το 2019 [8], οι συχνότερα ομιλούμενες γλώσσες στη χώρα είναι η νεπαλέζικη, η μάιθλι, η μποτζπούρι, η θαρού, η ταμάνγκ, η νεπαλβάσα, η μπατζίκα, η μαγκάρ, η ντοτέλι και η ούρντου, με αυτή τη σειρά.
Καθώς όμως εξαφανίζονται γλώσσες, νέες, που δεν είχαν εντοπιστεί ποτέ, ανακαλύπτονται σε μακρινές περιοχές της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της ράνα θαρού, η οποία ομιλείται στο δυτικό Ταράι, της νάρφου, σε μια απομακρυσμένη κοιλάδα στο Μανάνγκ, της τσουμ στην Κοιλάδα Τσουμ του Άνω Γκόρκα, της νούμπρι λάρκε στην περιοχή Μανασλού, της πόικε και της σιάρκε.
[1]Ένα παιδί διαβάζει ένα παραμύθι στη νεβάρι με τίτλο “Dhaplaan Khyaa”, του Durgalal Shrestha. Φωτογραφία: Ashish Shakya μέσω Nepali Times. Χρήση με άδεια.
“Είναι ευτυχές που αυτές οι γλώσσες έχουν αναγνωριστεί, αλλά είναι ατυχές που ομιλούνται από πολύ λίγα άτομα και πολύ σύντομα θα εξαφανιστούν”, λέει ο Lopchan, ο οποίος προσθέτει ότι κάθε δύο εβδομάδες, μια γηγενής γλώσσα εξαφανίζεται κάπου στον κόσμο.
Ακόμα και όσες συγκαταλέγονται στις 10 συχνότερα ομιλούμενες στο Νεπάλ χάνουν την αναγνώρισή τους ως “μητρική γλώσσα”. Οι γονείς επιμένουν στην επάρκεια στα νεπαλέζικα ή στα αγγλικά στο σχολείο για να εξασφαλίσουν καλές προοπτικές εργασίας για τα παιδιά τους. Και από την εποχή του βασιλιά Μαχέντρα [9], το κράτος προώθησε τα νεπαλέζικα ως λίνγκουα φράνκα εις βάρος άλλων εθνικών γλωσσών.
Ο 29χρονος Supral Raj Joshi είναι ηθοποιός σε μεταγλωττίσεις και μεγάλωσε μιλώντας νεπαλβάσα (νεβάρι). Αλλά από το δημοτικό σχολείο και μετά, μάθαινε μόνο νεπαλέζικα και αγγλικά στην τάξη και σύντομα ξέχασε τη μητρική του γλώσσα. Μιλώντας νεπαλέζικα με την οικογένειά του, ξαφνικά εξεπλάγη με το πόσο μεγάλο κομμάτι του πολιτισμού του είχε χάσει λόγω γλώσσας.
“Η απώλεια των γλωσσών του Νεπάλ είναι αποτέλεσμα εσκεμμένης κρατικής πολιτικής. Η γλωσσική μας κληρονομιά παραμερίστηκε για να προωθήσει έναν εθνικό χαρακτήρα”, λέει ο Joshi.
Ο Βασιλιάς Μαχέντρα καθιέρωσε μέτρα για τη δημιουργία μιας ενοποιημένης νεπαλέζικης ταυτότητας μέσω ένδυσης, γλώσσας, ενώ διέλυσε ακόμη και τη δημοκρατία και καθιέρωσε το ακομματικό σύστημα Panchayat [10], για το οποίο είπε ότι “ταιριάζει στα νεπαλέζικα εδάφη”.
Οι ειδικοί λένε ότι η απόφαση να επιβληθεί η ιδέα του εθνικισμού μέσω μιας γλώσσας εμπόδισε τις αυτόχθονες κοινότητες να μιλούν τις προγονικές τους γλώσσες.
[1]Γραφή μάιθλι. Εικόνα: Nepali Times. Χρήση με άδεια.
“Η κυρίαρχη τάξη έκανε τη γλώσσα της εθνική και, με αυτόν τον τρόπο, άλλες γλώσσες υπέστησαν παράπλευρη ζημιά”, λέει ο Rajendra Dahal, εκδότης του περιοδικού Shikshak [11]. “Το τέλος μιας γλώσσας δεν είναι απλώς μια απώλεια για μια κοινότητα, αλλά για τη χώρα και τον κόσμο”.
Στην Επιτροπή Γλωσσών του Νεπάλ, υπάρχει η αίσθηση του επείγοντος για να σωθούν οι τρεις γλώσσες, που καθεμία έχει μόνο έναν ομιλητή. Συνεργάστηκε με την 45χρονη Kamala Kusunda, τη μοναδική επιζώσα, που μιλάει την κουσούντα. Τώρα διευθύνει ένα μικρό ιδιωτικό σχολείο στο Ντανγκ και διδάσκει τη γλώσσα σε περισσότερους από 20 μαθητές.
“Αν πεθάνω, τότε και η μητρική μου γλώσσα θα πεθάνει μαζί μου. Έπρεπε να αναζωογονήσω αυτήν τη γλώσσα για την αξία της για τον λαό μας και την ελπίδα να διατηρήσουμε ζωντανή την προγονική μας γλώσσα”, είπε η Kamal Kusunda στους Nepali Times τηλεφωνικά.
Διαβάστε περισσότερα: Η ελπίδα για μία υπό εξαφάνιση γλώσσα του Νεπάλ φθίνει, καθώς μία από τους τελευταίους ευφραδείς ομιλητές πέθανε στα 85 της [12]
Ο Muktinath Ghimire στο Λάμτζουνγκ έχει παρόμοιο έργο. Ως ο μόνος εναπομείναντας ομιλητής της ντούρα [4], ετοιμάζεται να ξεκινήσει ένα σχολείο για να διδάξει τη γλώσσα σε άλλους στην κοινότητα. “Δεν μπορούμε να αφήσουμε αυτή τη γλώσσα να πεθάνει”, λέει.
Άλλες γλώσσες, όπως η τσουμ [13], που πρόσφατα αναγνωρίστηκαν ως διακριτές διάλεκτοι, βρίσκονταν ήδη σε κίνδυνο από τη στιγμή που αναγνωρίστηκαν ως μοναδικές.
“Οι ηλικιωμένοι στην κοιλάδα Τσουμ μιλούν αποκλειστικά τη γλώσσα τσουμ, αλλά η νεότερη γενιά χάνει τη γλώσσα”, λέει ο Wangchuk Rapten Lama, ο ίδιος ευφραδής ομιλητής της, ο οποίος εργάζεται για να επεκτείνει τη χρήση της με την γνωριμία των παιδιών με την γλώσσα μέσω πολιτιστικών δραστηριοτήτων.
Ο γλωσσικός ανθρωπολόγος με έδρα τον Καναδά Mark Turin συνεργάστηκε με τους Θάνμι στην περιοχή Ντόλαχα και στην επαρχία Σιντουπαλτσόκ για να τεκμηριώσει την απειλούμενη γλώσσα τους.
“Το να μιλάς για γλωσσολόγους, που διασώζουν γλώσσες, είναι εξίσου γελοίο με το να προτείνεις ότι εφαρμογές και ψηφιακές τεχνολογίες διασώζουν τη γλώσσα”, λέει. “Κανένα εκ των δυο δεν είναι αληθές. Και η γλωσσολογία πεδίου κυριαρχείται από αρκετά αποικιακά και εξτρακτιβιστικά μοντέλα παραγωγής γνώσης”.
Λέει ότι οι ομιλητές γηγενών γλωσσών, όπως οι Θάνμι, αξίζουν αναγνώριση, καθώς εργάζονται ακούραστα για να ανακτήσουν, να αναζωογονήσουν και να αναβιώσουν τις προγονικές τους γλώσσες, συχνά ενόψει σημαντικής αντιπολίτευσης.
[1]Αφότου το Νεπάλ εφάρμοσε το ομοσπονδιακό σύστημα, αναμενόταν ότι τα σχολεία σε όλη τη χώρα θα δίδασκαν τοπικές γλώσσες. Το άρθρο 31 του Συντάγματος [14] ορίζει: “Κάθε νεπαλέζικη κοινότητα, που ζει στο Νεπάλ, έχει το δικαίωμα να αποκτά εκπαίδευση στη μητρική της γλώσσα έως το δευτεροβάθμιο επίπεδο, καθώς και το δικαίωμα να ιδρύει και να διαχειρίζεται σχολεία και εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπως προβλέπεται από το νόμο”.
Το Κέντρο Ανάπτυξης Προγραμμάτων Σπουδών [15] μαζί με τους αγροτικούς δήμους εισήγαγαν ένα “τοπικό πρόγραμμα σπουδών” με 100 πόντους. Ενώ ορισμένα σχολεία προσφέρουν τη μητρική γλώσσα ως επιλογή, η πλειοψηφία επιλέγει το “τοπικό πρόγραμμα σπουδών”.
Τον Οκτώβριο του 2020, ο δήμαρχος του Κατμαντού Bidya Sundar Shakya κατέστησε υποχρεωτικό τα σχολεία να διδάσκουν την νεπαλβάσα μέχρι την 8η τάξη. Υπήρξε όμως μια ανάμικτη αντίδραση από τους γονείς, με πολλούς να αισθάνονται ότι θα επιβαρυνθούν οι μαθητές και θα την “πλήρωναν” τα μαθήματα νεπαλέζικων και αγγλικών τους.
Οι γλώσσες σταματούν να εξελίσσονται, όταν οι άνθρωποι σταματούν να συνομιλούν σε αυτές. Οι προγονικές γλώσσες χρειάζονται επίσης για να ριζώσουν τους ανθρώπους στην κληρονομιά τους και να δώσουν μια ξεχωριστή ταυτότητα. Αυτό γίνεται όλο και πιο δύσκολο σε όλο τον κόσμο με την παγκοσμιοποίηση και το Διαδίκτυο.
“Τα παιδάκια μου μιλούν μόνο αγγλικά”, λέει η Saraswati Lama, παντρεμένη με έναν Ράι, η οποία εργάζεται για μια μη κερδοσκοπική οργάνωση στο Κατμαντού. “Η κόρη μου τα έμαθε από το YouTube και τα δίδαξε στον μικρότερο αδερφό της”. Ούτε η Lama ούτε ο σύζυγός της μιλούν τις μητρικές τους γλώσσες και χρησιμοποιούν τα νεπαλέζικα για να μιλούν μεταξύ τους.
Αυτόν τον καιρό, όμως, στους απόδημους του Νεπάλ φαίνεται ότι η γλωσσική κληρονομιά της χώρας εκτιμάται περισσότερο. Ο Sujan Shrestha γεννήθηκε στο Κατμαντού, αλλά μετακόμισε στις ΗΠΑ, ενώ ήταν στο λύκειο. Τώρα, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ στη Βαλτιμόρη, λέει ότι η γυναίκα και τα παιδιά του μιλούν μόνο αγγλικά και νεβάρι και όχι νεπαλέζικα.
“Η νεβάρι δίνει στα παιδιά μια ταυτότητα και τα συνδέει με την ευρύτερη οικογένεια, ειδικά τους παππούδες τους. Έχει να κάνει με το να διδάξουμε στα παιδιά μας πολιτιστική ευαισθησία και να είναι ανοιχτόμυαλα έναντι άλλων πολιτισμών και λαών”.