Στιγμιότυπο από το τραγούδι της Manizha “Ρωσίδα γυναίκα” στο κανάλι του Διαγωνισμού Τραγουδιού της Γιουροβίζιον στο YouTube [1].
Η Ρωσία έχει επιλέξει την Manizha, μία τραγουδίστρια τατζικικής καταγωγής, ως εκπρόσωπό της στον Διαγωνισμό τραγουδιού της Γιουροβίζιον 2021 [2] του Μαΐου. Το σημαντικό πολιτιστικό γεγονός, που συγκεντρώνει δεκάδες εκατομμύρια θεατές σε όλη την Ευρώπη κάθε χρόνο από το 1956, αναβλήθηκε πέρυσι λόγω της πανδημίας και στη Ρωσία έχει πυροδοτήσει μια πρώιμη συζήτηση, καθώς δεν νιώθουν όλοι οι Ρώσοι “ευπρόσδεκτη” μια τραγουδίστρια από την κεντρική Ασία, από όπου προέρχονται οι περισσότεροι μετανάστες εργάτες στην Ρωσία, ως το επιλεγμένο πρόσωπο της χώρας τους σε μια τέτοια σημαντική εκδήλωση.
Μία τραγουδίστρια που δεν φοβάται να πει τη γνώμη της
Η Manizha είναι μια 30χρονη τραγουδίστρια, [3]που γεννήθηκε στο Τατζικιστάν της Κεντρικής Ασίας, αλλά αναγκάστηκε να φύγει από τη χώρα με την οικογένειά της εξαιτίας του καταστροφικού εμφυλίου πολέμου, [4] που έφερε χάος στη χώρα από το 1992 έως το 1997. Μεγαλώνοντας στη Ρωσία, ξεκίνησε μια καριέρα στην ποπ και χιπ-χοπ μουσική, τραγουδώντας στα αγγλικά, ρωσικά και τατζίκικα, συχνά αναμιγνύοντας και τις τρεις γλώσσες με αργκό.
Αυτό που ξεχωρίζει τη Manizha από άλλους ποπ καλλιτέχνες στη Ρωσία είναι ότι αντιμετωπίζει ανοιχτά ζητήματα, που παραμένουν ταμπού για την κοινωνία του Τατζικιστάν ή της Ρωσίας: την απόρριψη της πατριαρχίας, την ιδιοποίηση των εθνοτικών και εθνικών ταυτοτήτων, την αποδοχή των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων και την αναγνώριση του βασικού ρόλου, που διαδραματίζουν εκατομμύρια μετανάστες της Κεντρικής Ασίας, που παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αόρατοι στη Ρωσία.
Για ένα δημοφιλές τραγούδι του 2019, το οποίο παρακολουθήθηκε από περισσότερους από ένα εκατομμύριο θεατές στο YouTube, εφηύρε μια λέξη, την “Недославянка”, που μπορεί να μεταφραστεί ως “[μια ] όχι-ακριβώς-Σλάβα”. Το μουσικό βίντεο αναμιγνύει εικόνες από τη Ρωσία, την πατρίδα της, το Τατζικιστάν, καθώς και αναφορές σε ταινίες Μπόλιγουντ και Νίντζα και παρουσιάζει ισχυρούς γυναικείους χαρακτήρες.
Οι στίχοι απεικονίζουν τις απόψεις της για την ταυτότητα. Στην αρχή του λέει: “Я недославянка, я недотаджичка / Живу по Корану в стенах церкви”, το οποίο σημαίνει: “Δεν είμαι αρκετά Σλάβα, ούτε αρκετά Τατζίκα / ζω με τους νόμους του Κορανίου μέσα στα τείχη μιας εκκλησίας”. Αργότερα στο τραγούδι, προσθέτει: “На земле родной / Я уже чужой / А на земле чужой / Ещё не родной”, που μεταφράζεται ως: “Στην πατρίδα μου / είμαι ήδη μία ξένη / Και σε αυτήν την ξένη γη / Δεν είμαι αρκετά ντόπια ακόμα”. Ολοκληρώνει το τραγούδι με στίχους στα αγγλικά: “Γέννημα θρέμμα μητέρας Ρωσίας και πατέρα Τατζίκου / Άκου, άκου, Εσύ – Россия [Ρωσία], η δεσποινίς Manizha είναι μιγάδα” [ο αγγλικός όρος mestizo αναφέρεται σε άτομα με μεικτή καταγωγή].
Ένα τραγούδι που ξεσήκωσε την ρωσόφωνη μπλογκόσφαιρα
Αλλά το τραγούδι που ανέβασε την Manizha στην κορυφή των μουσικών τσαρτ με πάνω από έξι εκατομμύρια προβολές στο YouTube και μόνο, είναι η “Ρωσίδα Γυναίκα”, που βγήκε το 2021. Το τραγούδι έχει αγγλικό τίτλο, αλλά η αυθεντική ρωσική έκδοση περιλαμβάνει μια λεπτή νοηματική πινελιά, που χάνεται στη μετάφραση.
Στα ρωσικά, ο όρος “ρωσικό”, όταν αναφέρεται σε ανθρώπους μπορεί να λάβει δύο μορφές: “российский” (που προφέρεται ρασιίσκι) και “русский” (που προφέρεται ρούσκι). Η πρώτη τονίζει ότι είναι πολίτης της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ενώ η δεύτερη είναι εθνοτική ένδειξη (καθώς η Ρωσική Ομοσπονδία φιλοξενεί πάνω από εκατό διαφορετικές εθνοτικές ομάδες). Στη ρωσική έκδοση του τραγουδιού της, η Manizha χρησιμοποιεί την εθνοτική έκδοση, υπονοώντας έτσι ότι εκπροσωπεί επίσης γυναίκες ρωσικής εθνικότητας, σε πλήρη αντίθεση με το στερεότυπο της γαλανομάτας ξανθιάς, που αρέσκεται η Ρωσία να χαρακτηρίζει ως “τυπική Ρωσίδα”. Πράγματι, στην αρχή του μουσικού βίντεο, η Manizha φοράει παραδοσιακές ρωσικές εσάρπες, που συνδέονται πολύ με την αγροτική έθνικ ρωσική ενδυμασία:
Στη μέση του τραγουδιού, αλλάζει από τα ρωσικά στα αγγλικά, τραγουδώντας: “Κάθε Ρωσίδα γυναίκα πρέπει να ξέρει / Είσαι αρκετά δυνατή για να κάνεις γκελ πάνω στον τοίχο”.
Το τραγούδι ξεκίνησε μια έντονη αντιπαράθεση στις 8 Μαρτίου, η οποία σηματοδοτεί την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, [5]όταν τα ρωσικά αρμόδια όργανα ανακοίνωσαν ότι, μετά από μια λαϊκή ψηφοφορία, το “Ρωσίδα Γυναίκα” είχε επιλεγεί επίσημα για να εκπροσωπήσει τη Ρωσία στο διαγωνισμό τραγουδιού της Γιουροβίζιον το 2021 από περίπου το 40% του κοινού.
Δεδομένου ότι ο τελευταίος Διαγωνισμός της Γιουροβίζιον συγκέντρωσε 182 εκατομμύρια θεατές [6] το 2019 και θεωρείται σύμβολο του διεθνούς πολιτιστικού προφίλ μιας χώρας, οι αντιδράσεις στην επιλογή της Manizha ήταν άμεσες. Και αρκετά πολωμένες. Οι χρήστες του διαδικτύου συζητούν τα πάντα: από την εκπροσώπηση της Ρωσίας στη Δύση, τη φυλετική και εθνοτική ποικιλομορφία στη Ρωσία μέχρι τους παραδοσιακούς ρόλους των γυναικών στη ρωσική κοινωνία. Όπως λέει η netizen Polina Panzina, που άφησε ένα σχόλιο κάτω από το επίσημο βίντεο για το τραγούδι στις 28 Μαρτίου:
Россия буквально разделилась на два лагеря по признаку принятия этой песни?
Η Ρωσία έχει χωριστεί κυριολεκτικά σε δύο στρατόπεδα ως προς την αποδοχή αυτού του τραγουδιού.
Ένα μεγάλο τμήμα της ρωσικής μπλογκόσφαιρας έχει αντιδράσει με υβριστικά λόγια και ρητορική μίσους με στόχο την τραγουδίστρια, όπως αυτός ο χρήστης του Twitter:
Манижа едет на Евровидение. Ее номер вызывает всеобщее возмущение. Но со всех каналов нам говорят: она хорошая, талантливая девочка! Может, и так. Но зачем везти на конкурс это говно?? Чтобы сказать “Привет, Европа, я из России! Мы такие же долб@ебы, как и вы!” ??
— Григорич (@bernowsky) March 25, 2021 [7]
Η Manizha θα πάει στη Γιουροβίζιον. Το τραγούδι της προκαλεί γενική οργή. Σε όλα τα τηλεοπτικά κανάλια, μας λένε, είναι ένα καλό, ταλαντούχο κορίτσι! Ίσως. Αλλά γιατί να λάβει μέρος στον διαγωνισμό με αυτό το σκουπίδι; Για να πει: “Γεια σου, Ευρώπη, είμαι από τη Ρωσία! Είμαστε όσο σκατά είστε κι εσείς!”;;
Το μπαράζ της εκδήλωσης μίσους οδήγησε ακόμη και σε επίσημη έρευνα. Στις 18 Μαρτίου, η Επιτροπή Ερευνών [8] της Ρωσίας ανακοίνωσε ότι θα διερευνήσει τους στίχους του τραγουδιού, μετά από ένα παράπονο από συντηρητικές ομάδες ακτιβιστών πολιτών, [9] οι οποίες ισχυρίζονταν ότι οι λέξεις στο τραγούδι της Manizha αποτελούν “προσβολή προς την τιμή των Ρωσίδων”. Κατά τη στιγμή της δημοσίευσης, δεν είχε συναχθεί επίσημο συμπέρασμα, αλλά την Τετάρτη 31 Μαρτίου, η Πρόεδρος του Ομοσπονδιακού Συμβουλίου [10], Valentina Matvienko, έκανε μια δημόσια δήλωση [11], που περιέγραφε το τραγούδι ως “какой-то бред” (“κάποιου είδους ανοησία”) και ζήτησε έρευνα για τη διαδικασία της ψηφοφορίας, που επέτρεψε την επιλογή του τραγουδιού της Manizha.
Ταυτόχρονα, οι προοδευτικές φωνές έχουν εκφράσει την υποστήριξή τους, υποδεικνύοντας ότι είναι καιρός η συμβατική ρωσική κοινωνία να επανεξετάσει τις απόψεις της για την ταυτότητα, την πατριαρχία, τον φεμινισμό και να αγκαλιάσει το γεγονός ότι η Ρωσία είναι ένα πολυπολιτισμικό έθνος. Σε αυτό το άρθρο, [12] που δημοσιεύθηκε στο λόγιο ρωσόφωνο περιοδικό Nozh, ο Ρώσος κοινωνιολόγος Daniil Zhayvoronok εξηγεί:
В России о проблемах, связанных с расизмом и национализмом, из популярных исполнителей открыто говорит только Манижа. И после того, как она победила в национальном отборе на Евровидение с номером «Русская женщина», в российском онлайн-пространстве появилось множество хейтерских комментариев о певице… Эти комментарии наверняка писали те же самые люди, которые утверждают, что в России нет дискриминации по признакам расы, нации и этноса…Рассказывая историю русской женщины, певица не просто делает видимыми не русских женщин, она делает видимой саму их исключенность и невидимость, а также и гибридность.
Η Manizha είναι η μόνη ποπ καλλιτέχνης, που μιλάει ανοιχτά για τον ρατσισμό και τον εθνικισμό στη Ρωσία. Αφότου κέρδισε τον εθνικό διαγωνισμό για τη Γιουροβίζιον με το τραγούδι της “Ρωσίδα γυναίκα”, η ρωσική διαδικτυακή σφαίρα γέμισε με απεχθή σχόλια γι’ αυτή… Αυτά τα σχόλια πιθανώς γράφτηκαν από τους ίδιους ανθρώπους, που ισχυρίζονται ότι στη Ρωσία δεν υπάρχουν διακρίσεις λόγω φυλής ή εθνικότητας… Με την αφήγηση της ιστορίας μιας [εθνολογικά] Ρωσίδας γυναίκας, η τραγουδίστρια δεν κάνει ορατές μόνο τις γυναίκες, που δεν είναι [εθνολογικά] Ρωσίδες, αλλά κάνει και ορατό τον αποκλεισμό και την αφάνειά τους, όσο και την υβριδικότητά τους.
Οι συζητήσεις συνεχίζονται στο Facebook, Vkontakte, Twitter και Club House και πιθανότατα να αναζωπυρωθούν ξανά στις 18 Μαΐου, καθώς ο τελικός του Διαγωνισμού Τραγουδιού της Γιουροβίζιον θα ανακοινωθεί στις 22 Μαΐου.