Κατάστημα κινητών τηλεφώνων στη Γκάμπια, 7 Δεκεμβρίου 2005. Φωτογραφία από: NicholBrummer [1] μέσω Flickr CC BY 2.0 [2].
Στη Γκάμπια, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει μία μονοαπευθυντική θυρίδα για την έκφραση των πολιτών και την εναλλακτική πληροφόρησή τους. Το WhatsApp και το Facebook είναι από τις πιο δημοφιλείς πλατφόρμες.
Ο τρέχων Πρόεδρος, Αντάμα Μπάροου, εγκωμίασε μάλιστα τη θετική επίδραση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης [3]στην προεδρική του εκστρατεία το 2016. Ο τότε εν ενεργεία Πρόεδρος, Γιαχιά Τζαμέ, είχε απαγορεύσει σε πολιτικούς την πρόσβαση σε εθνικά μέσα μαζικής ενημέρωσης κατά τη διάρκεια των εκλογών. Μία ολική διακοπή λειτουργίας του διαδικτύου έκανε τη χώρα να σωπάσει την παραμονή των προεδρικών εκλογών του 2016, [4]αλλά στο τέλος ο Μπάροου επικράτησε.
Πολλοί πολίτες είχαν υψηλές προσδοκίες ότι ο Μπάροου μπορούσε να οδηγήσει σε νέα μεταρρύθμιση των ψηφιακών δικαιωμάτων σε μία χώρα, όπου τέτοιες προστασίες είναι σχεδόν ανύπαρκτες.
Παρ’ όλα αυτά, σχεδόν πέντε χρόνια αργότερα, το προσχέδιο του συντάγματος [5] έφτασε σε αδιέξοδο, καθώς δεν ανταποκρίθηκε στη δυνατότητά του να αναδείξει και να προστατεύσει επαρκώς τα ψηφιακά δικαιώματα. Τώρα, ακτιβιστές συνεχίζουν να πιέζουν για την ανατροπή πολλών δρακόντειων νόμων, που θεσπίστηκαν υπό το καθεστώς του Τζαμέ, οι οποίοι καταπνίγουν την εναντίωση και λογοκρίνουν τους πολίτες διαδικτυακά.
Σήμερα, καθημερινές επιθεωρήσεις του Τύπου — κάτι ανήκουστο ή απίστευτο κατά την πρώην αρχηγία του Τζαμέ — έγιναν δημοφιλείς, λίγο αφού η κυβέρνηση του Μπάροου ανέλαβε την εξουσία το 2016. Σε καθημερινή βάση, διάφοροι ραδιοφωνικοί σταθμοί διαβάζουν ειδησεογραφικά άρθρα σε όλες τις βασικές τοπικές γλώσσες. Οι κάτοικοι της Γκάμπια είναι κολλημένοι στο ραδιόφωνό τους και, αμέσως μετά, πολλοί από αυτούς μετατρέπουν τις μεταδόσεις ειδήσεων σε ηχητικά αρχεία στο WhatsApp.
Στα χρόνια του Τζαμέ, όμως, νόμοι όπως η πράξη περί Τεχνολογίας Πληροφοριών και Επικοινωνίας του 2013, [6] εμπόδιζαν τους πολίτες να δημιουργούν ανεξάρτητες, διαδικτυακές πλατφόρμες πληροφόρησης. Η κυβέρνηση φοβόταν ότι αυτές οι πλατφόρμες θα χρησιμοποιούνταν ως μέσο αποκάλυψης των παραπτωμάτων σε αυτήν. Μερικοί πολίτες κατέληξαν να αποχωρούν από τη χώρα για να ιδρύσουν διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης στο εξωτερικό.
Μετά την ταλαιπωρία των εκλογών, πολλοί ακτιβιστές περίμεναν από τη νέα κυβέρνηση να αντιμετωπίσει τα ψηφιακά δικαιώματα ως μία από τις πρώτες της μεταρρυθμίσεις: να βελτιώσει τις υποδομές του διαδικτύου και να δημιουργήσει ορθές πολιτικές για την αποφυγή άλλης μίας διακοπής του διαδικτύου ή διαταραχής, ώστε να διασφαλίσει τα ψηφιακά δικαιώματα για όλους.
Εξάλλου, η κυβέρνηση του Μπάροου ωφελήθηκε από τη δύναμη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για να κερδίσει τις εκλογές του.
Τον Δεκέμβριο του 2017, η Εθνοσυνέλευση της Γκάμπια όρισε μία επιτροπή για να σχεδιάσει έναν νέο νομοθετικό κώδικα, που θα αντικαθιστούσε το σύνταγμα του 1997 [5], και οι ακτιβιστές το είδαν ως ευκαιρία άμεσης αναγνώρισης και ανάδειξης [7] νέων οδηγιών για τη διαδικτυακή ελευθερία έκφρασης και τα ψηφιακά δικαιώματα.
“Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην αλλαγή της κυβέρνησης, αλλά σήμερα γίνεται κατάχρηση. Πιστεύω ότι η κυβέρνηση θα έπρεπε να δράσει τώρα, να ερευνήσει το ζήτημα, όπως αυτό που έκανε η Κίνα για να λογοκρίνει πληροφορίες [8] διαδόθηκε μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέσω της τεχνολογίας”, είπε ο Foday Gassama [9], ένα πρώην υποψήφιο μέλος της εθνοσυνέλευσης, στη συνέντευξή του με την εφημερίδα The Standard τον Μάρτιο του 2019.
Υποστηρίζοντας τη μεταρρύθμιση των ψηφιακών δικαιωμάτων
Ο Alieu Sowe, του Give1Project Gambia (κέντρο), συζητάει με διάφορα ενδιαφερόμενα μέλη για τα ψηφιακά δικαιώματα σε μία συνεδρίαση υπεράσπισης της UPR, 2019. Φωτογραφία από: STS Pictures, ευγενική χορηγία του Give1Project Gambia.
Η δύναμη του διαδικτύου ξεπερνάει τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Απλοί πολίτες το χρησιμοποιούν για να εκφραστούν, αλλά το διαδίκτυο έδωσε τη δυνατότητα σε πολίτες δημοσιογράφους να διαδώσουν γρήγορα ειδήσεις μέσω μη παραδοσιακών πλατφορμών πληροφόρησης.
Ο Give1Project Gambia, ένας μη κυβερνητικός οργανισμός, προσπάθησε να υπερασπιστεί τις μεταρρυθμίσεις για τα ψηφιακά δικαιώματα στο προσχέδιο του συντάγματος [10] και συζήτησε με τις Αρχές και άλλες επίσημες ομάδες για να προωθήσει νόμους φιλικούς προς το διαδίκτυο και διαφανείς.
Τον Δεκέμβριο του 2019, η ομάδα του Give1Project υπέβαλε μία αναφορά, μαζί με άλλα ενδιαφερόμενα μέλη, στην επιτροπή συνταγματικής αναθεώρησης: υποστήριξαν την ανάγκη ενσωμάτωσης ρητρών για την προστασία του δικαιώματος των πολιτών στη διαδικτυακή ιδιωτικότητα, την προστασία πληροφοριοδοτών και τη διαδικτυακή ελευθερία λόγου, μεταξύ άλλων.
Ο Give1Project διεξήγαγε επίσης ραδιοφωνικές εκστρατείες και οργάνωσε πολλές εκδηλώσεις για τη δέσμευση της κοινότητας για να διευκολύνει το διάλογο μεταξύ πολιτών, με στόχο την ενσωμάτωση των επιθυμιών των απλών πολιτών και την έμπνευση μεγαλύτερης συμμετοχής στη συζήτηση περί ψηφιακών δικαιωμάτων.
Κάποιοι εκδήλωσαν ανησυχία για την ανάγκη προστασίας των πληροφοριοδοτών, ώστε να περιοριστεί η διαφθορά. Άλλοι ζήτησαν την εγκαθίδρυση του διαδικτύου ως ανθρώπινο δικαίωμα στους νομοθετικούς κώδικες της Γκάμπια για την αποφυγή μελλοντικών διακοπών.
Συζητήθηκαν νόμοι για την προστασία δεδομένων, με την αναφορά ενός αμφιλεγόμενου συμβολαίου μεταξύ της Semlex, μίας βιομετρικής εταιρείας, και της κυβέρνησης [11] για την παραγωγή βιομετρικών εθνικών ταυτοτήτων. Η διαδικασία απαιτούσε τη συλλογή των προσωπικών δεδομένων των πολιτών και το σύστημα δεν είχε ξεκάθαρες ρυθμίσεις για να ελέγξει πώς γινόταν η επεξεργασία αυτών των πληροφοριών, η αποθήκευσή τους ή η χρήση του από την κυβέρνηση, εκθέτοντας την ταυτότητα των πολιτών σε πιθανή κλοπή.
Ο οργανισμός υπέβαλε επίσης μία πρόταση πριν την 34η συνέλευση της Παγκόσμιας Περιοδικής Ανασκόπησης (UPR) για τη Γκάμπια [12] στα Ηνωμένα Έθνη στη Γενεύη.
Διαβάστε περισσότερα: Από τη δικτατορία στη δημοκρατία: Όλοι στρέφονται στην επερχόμενη Παγκόσμια Περιοδική Ανασκόπηση της Γκάμπια [13]
Ανάμεσα στις βασικές προτάσεις, υπήρχαν αιτήσεις για μεταρρύθμιση της νομοθεσίας για την προστασία των προσωπικών δεδομένων και την ιδιωτικότητα, με σκοπό την παροχή προστατευτικών μέσων για τα προσωπικά δεδομένα και την προστασία του δικαιώματος στην ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο.
Ο Give1Project υπέβαλε τις ακόλουθες προτάσεις:
- Μεταρρύθμιση της νομοθεσίας σχετικά με την προστασία των προσωπικών δεδομένων και την ιδιωτικότητα με στόχο την παροχή προστατευτικών μέσων σχετικά με τη χρήση των προσωπικών δεδομένων και την προστασία του δικαιώματος στη διαδικτυακή ιδιωτικότητα.
- Απόσυρση εξ ολοκλήρου του Νόμου περί Κρατικών Απορρήτων (Τροποποίηση) του 2008 [14], ο οποίος κατέστησε παράνομη τη δημοσίευση ή επικοινωνία “οποιουδήποτε μυστικού επίσημου κώδικα, λέξης, σκίτσου, σχεδίου, άρθρου, σημείωσης ή άλλου εγγράφου”, που θα μπορούσε να θεωρηθεί χρήσιμο σε κάποιον “εχθρό”, και θέσπιση και ενσωμάτωση ενός νόμου περί δικαιώματος στην πληροφόρηση.
- Σε συμμόρφωση με τα διεθνή πρότυπα, αποφάσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου και το Κοινοτικό Δικαστήριο της Οικονομικής Κοινότητας των Δυτικοαφρικανικών Κρατών (ECOWAS), απόσυρση διατάξεων που παραβιάζουν την ελευθερία έκφρασης υπό τον Ποινικό Κώδικα (2014) και τον νόμο περί Πληροφοριών και Επικοινωνιών (2013), και παύση των διαδικτυακών διακοπών.
- Επίσπευση απόπειρας για την παροχή ίσης πρόσβασης στην τεχνολογία και τις επικοινωνίες για όλους τους πολίτες, συμπεριλαμβανομένων μειονεκτικών και περιθωριοποιημένων ομάδων, με τον περιορισμό των οικονομικών εμποδίων στην πρόσβαση.
Όλες αυτές οι προτάσεις υποβλήθηκαν για εξέταση στην κυβέρνηση της Γκάμπια κατά την 34η συνεδρίαση της Παγκόσμιας Περιοδικής Ανασκόπησης τον Νοέμβριο του 2019. Μέχρι σήμερα δεν έχουν γίνει σημαντικές αλλαγές, κυρίως λόγω της αποτυχίας του κοινοβουλίου να περάσει το προσχέδιο του συντάγματος και το δημοψήφισμα. [15]
“Το τωρινό σύνταγμα, συχνά αποκαλούμενο Σύνταγμα του Τζαμέ, αναθεωρήθηκε σχεδόν 60 φορές κατά τη διάρκεια της 20χρονης εξουσίας του Τζαμέ. Ένα νέο σύνταγμα θα αποστασιοποιούσε τη χώρα από το αμαυρωμένο παρελθόν του Τζαμέ”, έγραψε [15] η Laura Angela Bagnetto στο RFi.
Η πανδημία του COVID-19 ανέδειξε περαιτέρω την έκτακτη ανάγκη για καλύτερες ψηφιακές υποδομές και μεταρρυθμίσεις στη χώρα, από τις αστικές έως τις αγροτικές περιοχές, για την αντιμετώπιση του αυξανόμενου ψηφιακού διαχωρισμού.
Μέχρι να οριστούν τα ψηφιακά δικαιώματα ως ανθρώπινα δικαιώματα, αρκετοί πολίτες στη Γκάμπια θα συνεχίζουν να χάνουν ευκαιρίες, που αφθονούν στο διαδίκτυο.