- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Σέρβοι ελεύθεροι επαγγελματίες διαμαρτύρονται για νέο φορολογικό νόμο που απειλεί να ωθήσει χιλιάδες στη φτώχεια

Κατηγορίες: Ανατολική - Κεντρική Ευρώπη, Σερβία, Διαδηλώσεις, Διακυβέρνηση, Επικαιρότητα, Εργασία, Μέσα των πολιτών, Νομικά, Οικονομικά & επιχειρηματικότητα, Πολιτική, Ψηφιακός ακτιβισμός
[1]

Διαμαρτυρία για ελεύθερους επαγγελματίες στο Βελιγράδι, 8 Απριλίου 2021. Πανό με την ένδειξη “Αρνούμαστε να παραιτηθούμε από το μέλλον μας!” και “Ναι στη φορολογία! Όχι στη ληστεία!”. Φωτογραφία από Ένωση Εργαζομένων στο Διαδίκτυο, χρησιμοποιείται με άδεια.

Περίπου δύο χιλιάδες πολίτες της Σερβίας κατέβηκαν στους δρόμους του Βελιγραδίου στις 8 Απριλίου για να διαμαρτυρηθούν για ένα νέο φορολογικό καθεστώς, που απαιτεί από τους ψηφιακούς εργαζομένους – ή όσους εργάζονται ως ελεύθεροι επαγγελματίες μέσω του Διαδικτύου – να καταβάλλουν υπερβολικούς αναδρομικούς φόρους για τα προηγούμενα πέντε χρόνια. Προειδοποιούν ότι, εάν η κυβέρνηση ακολουθήσει το σχέδιό της, περισσότερα από 100.000 άτομα, που τώρα φορολογούνται, θα φτάσουν στα όρια της φτώχειας.

Οι διαδηλωτές, πολλοί από άλλες πόλεις της Σερβίας, έστησαν αντίσκηνα μπροστά από το κοινοβούλιο το απόγευμα της 7ης Απριλίου. Το επόμενο πρωί, οι κατασκηνωτές ενώθηκαν με διαδηλωτές σε μια δίωρη πορεία στους κεντρικούς δρόμους του Βελιγραδίου, σταματώντας σε κυβερνητικά κτίρια για να “χαιρετήσουν” τους υπουργούς Οικονομικών και Εργασίας και την Πρωθυπουργό. Τελείωσαν τον περίπατό τους, με την υπόσχεση να επιστρέψουν σε δύο εβδομάδες, εάν το Σερβικό Κοινοβούλιο εγκρίνει τον νόμο, στον οποίο αντιτίθενται έντονα. 

Διαμαρτυρία ελεύθερων επαγγελματιών.
Μουσική στο παρασκήνιο: “Sistem te laže” [4] (Το Σύστημα σου λέει ψέματα) από το Beogradski sindikat [5].

Οι διαμαρτυρίες οργανώνονται από την Ένωση Εργαζομένων στο Διαδίκτυο (Udruženje radnika na internetu) [6], μια οργάνωση που σχηματίστηκε μέσω μιας ομάδας Facebook με πάνω από 13 χιλιάδες μέλη. Εκτός από την έκφραση της απόρριψής τους στους νέους φόρους, οι διαμαρτυρίες ήταν για να καταρρίψουν τον ισχυρισμό της κυβέρνησης ότι αυτοί οι φόροι έχουν την υποστήριξη των ελεύθερων επαγγελματιών.

Στις 29 Μαρτίου, ο Σύνδεσμος πραγματοποίησε τον τρίτο γύρο διαπραγματεύσεων με την κυβέρνηση, και, όπως και οι προηγούμενες προσπάθειες του Φεβρουαρίου, οι συνομιλίες απέτυχαν, καθώς η κυβέρνηση αρνήθηκε να αλλάξει τους περισσότερους όρους.

Σαν να μην έφτανε αυτό, η κυβέρνηση ανακοίνωσε στις 31 Μαρτίου ότι συμφώνησαν με έναν άλλο οργανισμό, [7] που ισχυρίζεται ότι εκπροσωπεί τους ελεύθερους επαγγελματίες. Αυτό προκάλεσε ένα σοκ στην ψηφιακή κοινότητα, δεδομένου ότι ο εν λόγω οργανισμός δεν ήταν ποτέ μέρος της διαδικασίας διαπραγματεύσεων ούτε οργάνωσε δραστηριότητες για την εξεύρεση λύσης για τους ψηφιακούς εργαζόμενους, αλλά μάλλον σιώπησε τους τελευταίους έξι μήνες ή εξέφρασε την υποστήριξή του στις απαιτήσεις της Ένωσης Εργαζομένων στο Διαδίκτυο.

[8]

“Όχι φορολογία χωρίς νομοθεσία”. Διαδηλωτές σε αντίσκηνα μπροστά από το Κοινοβούλιο της Δημοκρατίας της Σερβίας, 8 Απριλίου 2021. Φωτογραφία: Ένωση εργαζομένων στο Διαδίκτυο, χρησιμοποιήθηκε με άδεια.

Η πρωθυπουργός της Σερβίας Άννα Μπρνάμπιτς επισκέφθηκε τα αντίσκηνα [9] πριν από την έναρξη της διαμαρτυρίας στις 8 Απριλίου, προσφέροντας “ένα φλιτζάνι τσάι” στους διαδηλωτές, που πέρασαν εκεί το παγωμένο βράδυ. Απάντησαν ότι θέλουν νέες διαπραγματεύσεις και διακοπή των διαδικασιών του κοινοβουλίου για την έγκριση ενός νέου φορολογικού νόμου.

Εδώ και χρόνια, οι ψηφιακοί εργαζόμενοι είχαν αποκλειστεί από νόμους και κανονισμούς στη Σερβία. Δεν είχαν κανένα δικαίωμα για συνταξιοδοτικά προγράμματα ούτε για υγειονομική περίθαλψη ούτε για να καθορίσουν νομικά το καθεστώς απασχόλησής τους.

Αναφέρθηκαν μόνο σε μια τροποποίηση του νόμου περί συντάξεων και αναπηρίας τον Δεκέμβριο του 2019, η οποία τους επέτρεψε να προσθέσουν μέρος του εισοδήματος στα προσωπικά τους συνταξιοδοτικά ταμεία από το 2020 και στη συνέχεια, μόνο εάν είχαν επίσημα απασχοληθεί αλλού. Κατά τα έτη πριν από τον Οκτώβριο του 2020, μετά από έρευνα, οι σερβικές φορολογικές Αρχές ισχυρίστηκαν ότι η γραμμή εργασίας των ανθρώπων, που κερδίζουν τα προς το ζην από υπηρεσίες εξωτερικής ανάθεσης σε αλλοδαπούς εργοδότες, δεν ρυθμίζεται από το νόμο και ότι δεν έχουν πλαίσιο φορολογίας.

[10]

Miran Pogačar speaking at April 8 protest of freelancers in Belgrade, Serbia. Photo by Association of Internet Workers, used with permission. Ο Miran Pogačar μιλά στη διαμαρτυρία για ελεύθερους επαγγελματίες της 8ης Απριλίου  στο Βελιγράδι της Σερβίας. Φωτογραφία: Ένωση εργαζομένων στο Διαδίκτυο, χρησιμοποιείται με άδεια.

Όπως εξήγησε [11] την κατάσταση ο ελεύθερος επαγγελματίας και ακτιβιστής Miran Pogačar σε μια συνέντευξη στο People’s Dispatch:

Even though Serbia ranks fourth in Europe based on its market share in the global digital workforce, for years, digital workers in Serbia were invisible when it came to laws and regulations. They had no right to a pension or healthcare, and no way of defining their employment status legally.

As the unemployment rates in Serbia are sky-high, the National Unemployment Office even recommended finding work with foreign companies. It even subsidized courses for digital workers without mentioning any obligations that come with freelance work.

At the same time, Serbian tax authorities had been misinforming citizens who inquired about their tax obligations. They claimed that our line of work wasn’t regulated by law, that they had no framework for taxation, and they sent out the same message: we weren’t supposed to pay anything, and we couldn’t if we wanted to.

Παρόλο που η Σερβία κατατάσσεται τέταρτη στην Ευρώπη με βάση το μερίδιο αγοράς της στο παγκόσμιο ψηφιακό εργατικό δυναμικό, για χρόνια, οι ψηφιακοί εργαζόμενοι στη Σερβία ήταν αόρατοι, όσον αφορά νόμους και κανονισμούς. Δεν είχαν κανένα δικαίωμα για σύνταξη ή υγειονομική περίθαλψη και κανέναν τρόπο καθορισμού του καθεστώτος απασχόλησής τους νόμιμα.

Δεδομένου ότι τα ποσοστά ανεργίας στη Σερβία είναι υψηλά, το Εθνικό Γραφείο Ανεργίας συνέστησε ακόμη και την εξεύρεση εργασίας σε ξένες εταιρείες. Επιχορήγησε ακόμη και μαθήματα για ψηφιακούς εργαζόμενους, χωρίς να αναφέρει υποχρεώσεις, που συνοδεύουν την ανεξάρτητη εργασία.

Ταυτόχρονα, οι φορολογικές Αρχές της Σερβίας είχαν παραπληροφορήσει τους πολίτες, που ρωτούσαν για τις φορολογικές τους υποχρεώσεις. Ισχυρίζονταν ότι η δουλειά μας δεν ρυθμιζόταν από το νόμο, ότι δεν είχαν πλαίσιο φορολογίας και έστειλαν το ίδιο μήνυμα: δεν έπρεπε να πληρώσουμε τίποτα και δεν θα μπορούσαμε, ακόμα κι αν το θέλαμε.

Ωστόσο, κατά το έτος της πανδημίας και της καταστροφικής οικονομικής κρίσης, αντί να τροποποιήσουν το εργατικό δίκαιο και να ρυθμίσουν το Διαδίκτυο και την ελεύθερη εργασία, οι Αρχές εκμεταλλεύτηκαν ένα ασαφές νομικό κενό στο Νόμο περί Φορολογίας Εισοδήματος του 2001, που τους επέτρεπε να ξεκινήσουν μια ξαφνική φορολογική αναθεώρηση.

Συνεπώς, στις 13 Οκτωβρίου 2020, η Φορολογική Διοίκηση ζήτησε από όλους τους ιδιώτες, που είχαν λάβει χρήματα από το εξωτερικό, να πληρώσουν τους φόρους και τις κοινωνικές εισφορές τους για τα προηγούμενα 6 χρόνια σε μία δόση, συμπεριλαμβανομένων των δεδουλευμένων τόκων.

Ήταν η πρώτη φορά, που η Φορολογική Διοίκηση ενημέρωσε ή προειδοποίησε τους ψηφιακούς εργαζόμενους για τις υποτιθέμενες υποχρεώσεις τους και το έπραξε μέσω μιας ανάρτησης στο Facebook [12] καλώντας τους να “δηλώσουν εισόδημα από το εξωτερικό με δική τους πρωτοβουλία”. Σύμφωνα με τα στοιχεία της φορολογικής διοίκησης, το 99,7% όλων όσων επηρεάστηκαν από το νόμο του 2001 δεν είχαν καταβάλει φόρους ή εισφορές. Ξαφνικά, οι Αρχές ζήτησαν πληρωμή φόρων και εισφορών στο μέλλον και αναδρομικά τα τελευταία πέντε χρόνια.

[13]

“Το σύστημα δεν δούλεψε, εμείς όμως δουλέψαμε. Ποιος φταίει;”, Πανό στις 8 Απριλίου στη διαμαρτυρία ελεύθερων επαγγελματιών στο Βελιγράδι. Φωτογραφία: Ένωση εργαζομένων στο Διαδίκτυο, χρησιμοποιείται με άδεια.

Οι απειλούμενοι ψηφιακοί εργαζόμενοι απάντησαν διοργανώνοντας δύο μεγάλες ειρηνικές διαδηλώσεις στις 30 Δεκεμβρίου και στις 16 Ιανουαρίου.

Μετά την πρώτη διαμαρτυρία, ο Πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς εξέδωσε συμβιβαστική δήλωση, αναφέροντας [14] ότι, ενώ όλοι πρέπει να πληρώσουν φόρους, οι κρατικές Αρχές όντως ευθύνονται εν μέρει και ζήτησε από την κυβέρνηση να μην ζητήσει πληρωμή για εκείνη την περίοδο.

Ja mislim da je tim ljudima potrebno omogućiti da rade. Sad je jasno kakav porez treba da plate, ali nemojte da im naplaćujete retroaktivno.

Νομίζω ότι πρέπει να επιτραπεί σε αυτούς τους ανθρώπους να εργαστούν. Εφόσον τώρα είναι σαφές τι είδους φόρο πρέπει να πληρώσουν, παρακαλώ μην τους χρεώσετε αναδρομικά.

Μετά τη δεύτερη διαμαρτυρία, η κυβέρνηση δέχτηκε τότε την προσφορά των ελεύθερων επαγγελματιών για διαπραγμάτευση. Οι Αρχές πρότειναν διαγραφή τόκων και μείωση του φορολογητέου ποσού στο 57% του συνόλου, αν και το τελευταίο δεν ήταν εγγυημένο. Η κυβέρνηση πρότεινε επίσης ένα δεκαετές πρόγραμμα πληρωμών.

Οι ελεύθεροι επαγγελματίες υπολόγισαν [15] ότι, σε συνδυασμό με τους τρέχοντες φόρους και εισφορές, το μηνιαίο ποσό θα ανερχόταν σε πάνω από το 50% του συνολικού εισοδήματος ενός ατόμου, υπό την προϋπόθεση ότι το εισόδημά του θα παραμείνει σταθερό για τα επόμενα δέκα χρόνια.

Λόγω της ασταθούς και επισφαλούς φύσης της εργασίας τους, αυτό θα ωθούσε πολλούς από τους ψηφιακούς εργαζόμενους σε ακραία φτώχεια. Σε περίπτωση που ένα εισόδημα αργούσε, θα μπορούσε να οδηγήσει στο να μείνουν ολόκληρες οικογένειες άστεγες. Επιπλέον, ισχυρίζονται ότι η προσφορά της κυβέρνησης είναι αντισυνταγματική, παραβιάζοντας το Άρθρο 91, Τμήμα 3 του Σερβικού Συντάγματος, το οποίο ορίζει ότι η υποχρέωση καταβολής φόρων και άλλων τελών θα είναι γενική και θα βασίζεται στην οικονομική ικανότητα των φορολογουμένων.

Οι ελεύθεροι επαγγελματίες συμφωνούν ομόφωνα ότι πρέπει να καταβληθούν φόροι. Ωστόσο, θεωρούν ότι τα τρέχοντα ποσά δεν είναι μόνο άδικα, αλλά εντελώς καταπιεστικά [16] και μη βιώσιμα. Το κράτος απαιτεί να πληρώσουν για κοινωνικές παροχές, ενώ τους αρνείται τα μέσα άσκησής τους.

[17]

“Όχι φορολογία χωρίς νομοθεσία” και “Σταματήστε τη ληστεία εργαζομένων στο Διαδίκτυο”, πανό από τη διαμαρτυρία στις 8 Απριλίου 2021 στο Βελιγράδι. Φωτογραφία: Ένωση εργαζομένων στο Διαδίκτυο, χρησιμοποιείται με άδεια.

Οι ψηφιακοί εργαζόμενοι θεωρούν επίσης άδικο να επιβάλλεται αναδρομικά φορολογία, επειδή η τιμή αγοράς της εργασίας τους δεν μπορούσε να προσαρμοστεί εκείνη την περίοδο για να συμπεριλάβει ακόμη και την πιθανή φορολογία. Χρησιμοποιώντας ψηφιακά εργαλεία και έρευνες [18], οι ελεύθεροι επαγγελματίες αποφάσισαν ότι δεν μπορούν να αποδεχθούν την πρόταση της κυβέρνησης.

Τον Ιανουάριο του 2021, ο Σύνδεσμος επικοινώνησε με τον Σέρβο Συνήγορο του Πολίτη, ο οποίος ζήτησε [19] από τη Φορολογική Διοίκηση να παράσχει έγγραφα σχετικά με τις δραστηριότητές της, που σχετίζονται με ψηφιακούς εργαζόμενους και ιδιώτες για την περίοδο των πέντε ετών. Η τεκμηρίωση θα μπορούσε να αποδείξει ότι η Φορολογική Διοίκηση δεν είχε εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της και παραπληροφορούσε για χρόνια τους ψηφιακούς εργαζόμενους.

Ο σύλλογος είναι μια αναπτυσσόμενη ομάδα κυρίως νέων, που περιλαμβάνει σχεδιαστές, εκπαιδευτικούς, μεταφραστές, ειδικούς στα μέσα ενημέρωσης, προγραμματιστές και δημιουργούς περιεχομένου (μεταξύ άλλων), οι οποίοι χρησιμοποιούν διαμαρτυρίες και εκστρατείες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να πολεμήσουν εναντίον των ελεγχόμενων από την κυβέρνηση ΜΜΕ, όπου στην ουσία απεικονίστηκαν ως εγκληματίες φοροφυγάδες.

Χρησιμοποιώντας το Διαδίκτυο και μιλώντας με συγγενείς και φίλους, οι ελεύθεροι επαγγελματίες κατάφεραν να αναδιαμορφώσουν την κοινή γνώμη για την κατάστασή τους σε λιγότερο από δύο μήνες και κέρδισαν σε μεγάλο βαθμό τη συμπάθεια και την κατανόηση του κοινού. Ωστόσο, οι σερβικές Αρχές αρνήθηκαν ακόμη να λάβουν υπόψη το προφανές ανθρωπιστικό ζήτημα.

[20]

“Δεν θέλω να φύγω [από την πατρίδα μου]!”. Διαδηλώτρια κρατά πινακίδα μπροστά από το σερβικό κοινοβούλιο. Φωτογραφία: Ένωση εργαζομένων στο Διαδίκτυο. Χρησιμοποιήθηκε με άδεια.

Οι ελεύθεροι επαγγελματίες δεσμεύονται να συνεχίσουν να διαμαρτύρονται, μέχρι να επιτευχθεί μια δίκαιη λύση. Επαναλαμβάνουν ότι θα ήταν πρόθυμοι να πληρώσουν φόρους, αλλά όχι με τρόπο, που θα βύθιζε αυτούς και τις οικογένειές τους στη φτώχεια ή θα τους λήστευε πάνω από το μισό του προβλεπόμενου εισοδήματός τους για την επόμενη δεκαετία.

Δεδομένου ότι η πρωθυπουργός αρνήθηκε [21] τα αιτήματα των διαδηλωτών, αποφάσισαν να συνεχίσουν τα αντίσκηνα μέχρι τις 10 Απριλίου και να συμμετάσχουν σε αλληλεγγύη σε μια διαμαρτυρία από περιβαλλοντικούς ακτιβιστές, που είχε προγραμματιστεί το Σάββατο.

Η συντάκτρια είναι μέλος της Ένωσης Εργαζομένων στο Διαδίκτυο.