[1]Πρεσβεία της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Πράγα, Τσεχική Δημοκρατία. Φωτογραφία [2] από τον χρήστη της I, Krokodyl / Hynek Moravec της Βικιπαίδειας. Με άδεια CC BY-SA 3.0. [3]
Στις 17 Απριλίου, η τσεχική κυβέρνηση ανακοίνωσε σε μια απρόοπτη συνέντευξη Τύπου [4] ότι θα απελάσει 18 Ρώσους διπλωμάτες που εργάζονταν στην Πράγα, μετά τις αποκαλύψεις της Τσεχικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (BIS [5] στα τσέχικα) ότι Ρώσοι πράκτορες είχαν παίξει ρόλο στις εκρήξεις το 2014 σε οπλαποθήκη, όπου σκοτώθηκαν δύο Τσέχοι πολίτες.
Τα τσεχικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης “πήραν φωτιά” μετά την ανακοίνωση του πρωθυπουργού Αντρέι Μπάμπις (ο οποίος είχε εμφανιστεί στη συνέντευξη Τύπου με τον Υπουργό Εσωτερικών και τον προσωρινό Υπουργό Εξωτερικών Γιαν Χαμάτσεκ), καθώς η χώρα και η πολιτική της σκηνή αντέδρασαν στους σοβαρούς αυτούς ισχυρισμούς, δεδομένης της σημασίας των τσεχορωσικών σχέσεων. Η Μόσχα αντέδρασε επίσης αμέσως αρνούμενη την κατηγορία και ζητώντας αντίποινα.
Οι εκρήξεις του Βρμπιέτσιτσε, όπως αναφέρονται στην Τσεχική Δημοκρατία, πήραν το όνομά τους από τον οικισμό κοντά σε ένα σύνολο αποθηκών με πυρομαχικά στα ανατολικά της χώρας στα σύνορα με τη Σλοβακία και ενοικιάζονταν από τσεχική εταιρεία, τον Όμιλο Imex, σε κρατική εταιρεία, το Στρατιωτικό Τεχνικό Ινστιτούτο.
Η πρώτη έκρηξη πραγματοποιήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2014, σκοτώνοντας δύο εργαζόμενους στον χώρο, οι σοροί των οποίων [6] δεν ανακτήθηκαν παρά ένα μήνα αργότερα. Η δεύτερη συνέβη στις 3 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους. Η ζημιά [7] προκάλεσε εκτιμώμενο κόστος άνω των 40 εκατομμυρίων δολαρίων και απαιτούσε την εκκένωση του τοπικού πληθυσμού. Μια έρευνα μετά τα περιστατικά κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η έκρηξη οφειλόταν σε ζήτημα ασφάλειας.
Επτά χρόνια αργότερα, η Τσεχική Υπηρεσία Πληροφοριών ισχυρίζεται τώρα ότι έχει αξιόπιστες αποδείξεις [8] ότι η έκρηξη προκλήθηκε στην πραγματικότητα από τις ενέργειες Ρώσων πρακτόρων. Η Τσεχική Αστυνομία εξέδωσε ένταλμα [9] για δύο Ρώσους πολίτες παρόντες κοντά στο Βρμπιέτσιτσε κατά τη στιγμή των εκρήξεων, γνωστοί με τα φερόμενα ονόματά τους Alexander Petrov και Ruslan Boshirov. [10]
Αμφότεροι έχουν επίσης αναφερθεί από την Αστυνομία του Ηνωμένου Βασιλείου σε σχέση με τη δηλητηρίαση του Sergey Skripal και της κόρης του στο Σόλσμπερι το 2018, χρησιμοποιώντας τα θεωρούμενα ως πραγματικά τους ονόματα: Alexander Mishkin και Anatoly Chepiga.
Για την τσεχική κυβέρνηση, αυτή η αποκάλυψη δικαιολογεί την απόφαση απέλασης 18 Ρώσων διπλωματών, που πιστεύεται ότι διεξήγαγαν ή συντόνιζαν μυστικές επιχειρήσεις στην Τσεχική Δημοκρατία, δίνοντάς τους 48 ώρες για να εγκαταλείψουν τη χώρα. Περισσότεροι από 140 διπλωμάτες [11] εργάζονται στη Ρωσική Πρεσβεία στην Πράγα, ασυνήθιστα υψηλός αριθμός ξένων αντιπροσώπων για μια χώρα με πληθυσμό 10 εκατομμυρίων. Ως μέτρο σύγκρισης, οι ΗΠΑ διατηρούν 70 διπλωμάτες στην Πράγα, ενώ η Κίνα έχει 22.
Σε μια από τις ισχυρότερες αντιδράσεις στις αποκαλύψεις, ο επικεφαλής της Τσεχικής Γερουσίας, Miloš Vystrčil, τους χαρακτήρισε απόδειξη της “κρατικής τρομοκρατίας”. [12] Η Μόσχα αντέδρασε εξίσου σταθερά και γρήγορα στις κατηγορίες, όπως ανέφερε η RIA Novosti [13], με δήλωση της εκπροσώπου Μαρία Ζαχάροβα λέγοντας:
Праге хорошо известны последствия “подобных фокусов”.
Η Πράγα έχει πλήρη επίγνωση των συνεπειών “τέτοιων κόλπων”.
Η Ivana Milenkovičová, Τσέχα δημοσιογράφος με έδρα τη Μόσχα, δημοσίευσε στο λογαριασμό της στο Twitter στις 17 Απριλίου ότι ορισμένες φωνές στο ρωσικό Υπουργείο Εξωτερικών είχαν υπονοήσει ότι η Τσεχική Δημοκρατία γνώριζε ότι η απόφασή τους να εκδιώξουν Ρώσους διπλωμάτες θα οδηγούσε τελικά στο κλείσιμο της δικής τους πρεσβείας στη Μόσχα:
Interfax s odkazem na zdroj v ruských diplomatických službách k vyhoštění 18 pracovníků ruské ambasády kvůli výbuchu ve Vrběticích: Česko se zjevně rozhodlo zavřít svoje velvyslanectví v Moskvě. pic.twitter.com/0wY79C7oji [14]
— Ivana Milenkovičová (@IMilenkovicova) April 17, 2021 [15]
Το πρακτορείο ειδήσεων Interfax αναφέρει ρωσικές διπλωματικές πηγές λέγοντας ότι, στο πλαίσιο της απέλασης 18 Ρώσων διπλωματών και την έκρηξη στο Βρμπιέτσιτσε, η Τσεχική Δημοκρατία έχει προφανώς αποφασίσει να κλείσει την πρεσβεία της στη Μόσχα.
Και όντως, στις 18 Απριλίου το ρωσικό Υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε [16] ότι θα απελάσει 20 Τσέχους διπλωμάτες, [17] συμπεριλαμβανομένου του αναπληρωτή πρεσβευτή, και τους έδωσε 24 ώρες για να φύγουν από τη Ρωσική Ομοσπονδία, μια ενέργεια που θα αφήσει μόλις πέντε Τσέχους διπλωμάτες στη Μόσχα. Οι Τσέχοι πολιτικοί ζητούν αμοιβαία μέτρα διατήρησης μόνο πέντε Ρώσων διπλωματών [18] στην Πράγα ως το επόμενο βήμα.
Οι τσεχορωσικές σχέσεις συγκλονίζονται από σειρά σκανδάλων
Αυτή η ανακοίνωση έρχεται σε μια “λεπτή” στιγμή στις τσεχορωσικές σχέσεις, οι οποίες έχουν κλονιστεί από μια σειρά σκανδάλων κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών. Πιο πρόσφατα, περιστρέφονται γύρω από πιθανή συμμετοχή της Ρωσίας σε διαγωνισμό για την κατασκευή ενός πυρηνικού σταθμού στην Τσεχική Δημοκρατία.
Ο μοναδικός υφιστάμενος πυρηνικός σταθμός της χώρας, που βρίσκεται στο χωριό Ντουκοβάνι [19] και χτίστηκε το 1970 σε συνεργασία με τη Σοβιετική Ένωση, ξεκίνησε διεθνή διαγωνισμό για την κατασκευή μιας νέας μονάδας, καθώς οι παλαιότερες μονάδες της θα πρέπει να κλείσουν μετά το 2035. Η ρωσική κρατική υπηρεσία Rosatom [20] είναι μεταξύ των διεκδικητών, αλλά η Τσεχική Υπηρεσία Πληροφοριών συνέστησε ότι η Ρωσία αποκλείεται από την προσφορά για φερόμενους λόγους ασφαλείας.
Ενώ η Τσεχική Δημοκρατία προσχώρησε στον Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ [21]) το 1999 και στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004, απομακρύνοντας έτσι τον εαυτό της από τη Μόσχα, η Ρωσία εξακολουθεί να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη χώρα. Αυτή η επιρροή δεν είναι τόσο οικονομική, καθώς η Ρωσία αντιπροσωπεύει μόνο το 2% του συνολικού εμπορίου [22] της Τσεχικής Δημοκρατίας, όσο πολιτική. Η Σοβιετική Ένωση εισέβαλε στην τότε Τσεχοσλοβακία το 1968 [23] και απομάκρυνε [24] τη στρατιωτική της παρουσία μόλις το 1991, γεγονότα που εξακολουθούν να διαιρούν την τσεχική κοινωνία.
Τα τελευταία τρία χρόνια, μια σειρά διπλωματικών σκανδάλων έχουν προκύψει από τις αντιλήψεις αυτού του παρελθόντος και τις πολιτικές φιλοδοξίες της Ρωσίας στην Τσεχική Δημοκρατία. Τον Μάρτιο του 2018, Η Πράγα εξέδωσε έναν Ρώσο χάκερ, τον Yevgeny Nikulin [25], στις ΗΠΑ με την κατηγορία του χακαρίσματος αμερικανικών τεχνολογικών εταιρειών και της υποκλοπής προσωπικών πληροφοριών πολιτών των ΗΠΑ.
Στη συνέχεια, τον Αύγουστο του 2019 ένας Ρώσος διπλωμάτης, ο Alexander Tyerentyev, έπρεπε να εγκαταλείψει την Τσεχική Δημοκρατία [26], αφού αποκαλύφθηκε ότι νοίκιαζε διαμερίσματα, που ανήκουν στην Τσεχική Δημοκρατία, αλλά δόθηκαν ως αμίσθωτη κατοικία σε Ρώσους διπλωμάτες, σε εμπορική βάση.
Τον Μάιο του περασμένου έτους, οι Αρχές της Πράγας αποφάσισαν να αφαιρέσουν το άγαλμα ενός σοβιετικού στρατάρχη, του Ιβάν Κόνιεφ, ο οποίος θεωρείται στη Ρωσία ως “απελευθερωτής της Τσεχοσλοβακίας από τους Ναζί”. Σε τμήματα του τσεχικού πολιτικού κατεστημένου, είναι μια πιο αμφιλεγόμενη φιγούρα, η οποία στην πραγματικότητα διαδραμάτισε περιορισμένο ρόλο στην απελευθέρωση, ενώ ήταν άμεσα υπεύθυνος για τον θάνατο χιλιάδων Ούγγρων [27] κατά τη σοβιετική εισβολή στην Ουγγαρία το 1956. Μετά την αφαίρεση του αγάλματος, Τσέχοι πολιτικοί, επικριτικοί προς τη Μόσχα, έλαβαν απειλές από τη Ρωσία [28] και τους δόθηκε αστυνομική προστασία.
Ο παράγοντας της Ρωσίας στην τσεχική πολιτική
Σε αυτό το φορτισμένο κλίμα, οι Τσέχοι πολιτικοί χωρίζονται σε άτομα, που ζητούν στενότερους δεσμούς με τη Ρωσία, και άτομα, που προειδοποιούν ότι δεν είναι δυνατή η εμπιστοσύνη προς τη Μόσχα.
Οι υποστηρικτές του Κρεμλίνου περιλαμβάνουν τον Πρόεδρο Μίλος Ζέμαν, ο οποίος διατηρεί στενούς δεσμούς με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Τον Απρίλιο, ζήτησε την απόλυση του Υπουργού Εξωτερικών Tomáš Petříček, επειδή φέρεται να έχει αντιρωσική πολιτική και να μην έχει “τα προσόντα να είναι Υπουργός Εξωτερικών”. [29]
Ο Petříček απολύθηκε [30] πράγματι στις 11 Απριλίου και αντικαταστάθηκε από τον Υπουργό Εσωτερικών Hamáček, ο οποίος είχε δηλώσει ότι θα επισκεφθεί τη Μόσχα για να διαπραγματευτεί συμφωνία για την αγορά του ρωσικού εμβολίου Covid-19 Sputnik V, αλλά ακύρωσε την επίσκεψη – προγραμματισμένη για τις 19 Απριλίου – στις 15 Απριλίου. Το εμβόλιο μέχρι στιγμής δεν έχει εγκριθεί ούτε από την Ευρωπαϊκή Ένωση ούτε από τις τσεχικές υγειονομικές Αρχές. Η Τσεχική Δημοκρατία (κατά τη στιγμή της γραφής του άρθρου) έχει το υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας από Covid-19 παγκοσμίως και είχε τέσσερις υπουργούς Υγείας σε επτά μήνες. [31]
Εν τω μεταξύ, καθώς η χώρα βιώνει σε μια – ασφαλώς χαρακτηριζόμενη – από τις μεγαλύτερες πολιτικές και διπλωματικές κρίσεις της εδώ και δεκαετίες, ο Πρόεδρος Ζέμαν ανακοίνωσε στις 18 Απριλίου ότι θα παραμείνει σιωπηλός για μια εβδομάδα σχετικά με το θέμα. [32]